|
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top
1990
Versio Originalis
Top |
CANONES PRAELIMINARES.
CCEO 0001. Canones huius
Codicis omnes et solas Ecclesias orientales catholicas respiciunt, nisi,
relationes cum Ecclesia latina quod attinet, aliud expresse statuitur.
CCEO 0002. Canones Codicis, in quibus plerumque ius antiquum Ecclesiarum
orientalium recipitur vel accommodatur, praecipue ex illo iure aestimandi
sunt.
CCEO 0003. Codex, etsi saepe ad praescripta librorum liturgicorum se refert,
de re liturgica plerumque non decernit; quare haec praescripta sedulo
servanda sunt, nisi Codicis canonibus sunt contraria.
CCEO 0004. Canones Codicis initas aut approbatas a Sancta Sede conventiones
cum nationibus aliisve societatibus politicis non abrogant neque eis
derogant; eaedem idcirco perinde ac in praesens vigere pergent contrariis
Codicis praescriptis minime obstantibus.
CCEO 0005. Iura quaesita itemque privilegia, quae a Sede Apostolica ad haec
usque tempora personis physicis vel iuridicis concessa in usu sunt nec
revocata, integra manent, nisi Codicis canonibus expresse revocantur.
CCEO 0006. Codice vim obtinente: 1° abrogatae sunt omnes leges iuris
communis vel iuris particularis, quae sunt canonibus Codicis contrariae aut
quas materiam respiciunt in Codice ex integro ordinatam; 2° revocatae sunt
omnes consuetudines, quae canonibus Codicis reprobantur aut quae eis
contrariae sunt nec centenariae vel immemorabiles.
TITULUS I. DE CHRISTIFIDELIBUS EORUMQUE OMNIUM IURIBUS ET OBLIGATIONIBUS.
CCEO 0007. § 1. Christifideles sunt, qui per baptismum Christo incorporati in populum Dei
sunt constituti atque hac ratione muneris Christi sacerdotalis, prophetici
et regalis suo modo participes secundum suam cuiusque condicionem ad
missionem exercendam vocantur, quam Deus Ecclesiae in mundo implendam
concredidit. § 2. Haec Ecclesia in hoc mundo ut societas constituta et
ordinata subsistit in Ecclesia catholica a successore Petri et Episcopis in
communione cum eo gubernata.
CCEO 0008. In plena communione cum Ecclesia catholica his in terris sunt illi baptizati,
qui in eius compage visibili cum Christo iunguntur vinculis professionis
fidei, sacramentorum et ecclesiastici regiminis.
CCEO 0009. § 1. Speciali ratione cum Ecclesia conectuntur catechumeni, qui Spiritu Sancto
movente expetunt explicita voluntate, ut eidem incorporentur, ideoque hac
ipsa voluntate et vita fidei, spei et caritatis, quam agunt, coniunguntur
cum Ecclesia, quae eos iam ut suos fovet. § 2. Catechumenorum specialem
curam habet Ecclesia, quae, dum eos ad vitam evangelicam ducendam invitat
eosque in participationem Divinae Liturgiae, sacramentorum et laudum
divinarum introducit, eisdem varias iam largitur praerogativas, quae
christianorum sunt propriae.
CCEO 0010. Verbo Dei inhaerentes atque vivo Ecclesiae magisterio authentico adhaerentes
tenentur christifideles fidem immenso pretio a maioribus custoditam ac
transmissam integre servare et aperte profiteri necnon eam et exercendo
magis intellegere et in operibus caritatis fructificare.
CCEO 0011. Inter christifideles omnes ex eorum quidem in Christo regeneratione viget vera
circa dignitatem et actionem aequalitas, qua cuncti secundum suam cuiusque
condicionem et munus ad aedificationem Corporis Christi cooperantur.
CCEO 0012. § 1. Christifideles obligatione tenentur sua cuiusque agendi
ratione ad communionem semper servandam cum Ecclesia. § 2. Magna cum
diligentia obligationes impleant, quibus tenentur erga universam Ecclesiam
et propriam Ecclesiam sui iuris.
CCEO 0013. Omnes christifideles secundum suam cuiusque condicionem ad
sanctam vitam ducendam atque ad Ecclesiae incrementum eiusque iugem
sanctificationem promovendam vires suas conferre debent.
CCEO 0014. Omnes christifideles ius et obligationem habent allaborandi, ut
divinum salutis nuntium ad omnes homines omnium temporum ac totius orbis
magis magisque perveniat.
CCEO 0015. § 1. Quae Ecclesiae Pastores Christum repraesentantes tamquam
fidei magistri declarant aut tamquam Ecclesiae rectores statuunt,
christifideles propriae responsabilitatis conscii christiana oboedientia
prosequi tenentur. § 2. Christifidelibus integrum est, ut necessitates suas,
praesertim spirituales, suaque optata. Ecclesiae Pastoribus patefaciant. §
3. Pro scientia, competentia et praestantia, quibus pollent, ipsis ius est,
immo et aliquando obligatio, ut sententiam suam de his, quae ad bonum
Ecclesiae pertinent, Ecclesiae Pastoribus manifestent eamque, salva
integritate fidei et morum ac reverentia erga eosdem Pastores attentisque
utilitate communi et personarum dignitate, ceteris christifidelibus notam
faciant.
CCEO 0016. Ius est christifidelibus, ut ex spiritualibus Ecclesiae bonis,
praesertim ex verbo Dei et sacramentis, adiumenta ab Ecclesiae Pastoribus
accipiant.
CCEO 0017. Ius est christifidelibus, ut cultum divinum persolvant secundum
praescripta propriae Ecclesiae sui iuris utque propriam vitae spiritualis
formam sequantur doctrinae quidem Ecclesiae consentaneam.
CCEO 0018. Integrum est
christifidelibus, ut libere condant atque moderentur consociationes ad fines
caritatis vel pietatis aut ad vocationem christianam in mundo fovendam utque
conventus habeant ad eosdem fines in communi persequendos.
CCEO 0019. Christifideles
cuncti, quippe qui Ecclesiae missionem participent, ius habent, ut propriis
inceptis apostolicam actionem promoveant vel sustineant secundum suum
cuiusque statum et condicionem; nullum tamen inceptum nomen catholicum sibi
vindicet, nisi consensus accessit auctoritatis competentis ecclesiasticae.
CCEO 0020. Christifideles, quippe qui baptismo ad vitam doctrinae
evangelicae congruentem ducendam vocentur, ius habent ad educationem
christianam, qua ad maturitatem humanae personae prosequendam atque simul ad
mysterium salutis cognoscendum et vivendum rite instruantur.
CCEO 0021. Qui in scientias sacras incumbunt, iusta libertate fruuntur
inquirendi necnon mentem suam prudenter in eis aperiendi, in quibus peritiam
habent, servato debito erga magisterium Ecclesiae obsequio.
CCEO 0022. Christifideles omnes ius habent, ut a quacumque coactione sint
immunes in statu vitae eligendo.
CCEO 0023. Nemini licet bonam famam, qua quis gaudet, illegitime laedere nec
ius ullius personae ad propriam intimitatem tuendam violare.
CCEO 0024. § 1. Christifidelibus competit, ut iura, quae in Ecclesia habent, legitime
vindicent atque defendant in foro competenti ecclesiastico ad normam iuris.
§ 2. Christifidelibus ius quoque est, ut, si ad iudicium ab auctoritate
competenti vocantur, iudicentur servatis iuris praescriptis cum aequitate
applicandis. § 3. Christifidelibus ius est, ne poenis canonicis nisi ad
normam legis puniantur.
CCEO 0025. § 1. Christifideles obligatione tenentur necessitatibus
subveniendi Ecclesiae, ut eidem praesto sint, quae ad fines ei proprios
praesertim ad cultum divinum, ad opera apostolatus et caritatis atque ad
congruam ministrorum sustentationem necessaria sunt. § 2. Obligatione quoque
tenentur iustitiam socialem promovendi necnon ex propriis reditibus
pauperibus subveniendi praecepti Domini memores.
CCEO 0026. § 1. In iuribus
suis exercendis christifideles et singuli et in consociationibus adunati
rationem habere debent boni communis Ecclesiae necnon iurium aliorum atque
suarum erga alios obligationum. § 2. Auctoritati ecclesiasticae competit
intuitu boni communis exercitium iurium, quae christifidelibus sunt propria,
moderari.
TITULUS
II. DE ECCLESIIS SUI IURIS ET DE RITIBUS.
CCEO 0027. Coetus
christifidelium hierarchia ad normam iuris iunctus, quem ut sui iuris
expresse vel tacite agnoscit suprema Ecclesiae auctoritas, vocatur in hoc
Codice Ecclesia sui iuris.
CCEO 0028. §1. Ritus est patrimonium liturgicum, theologicum, spirituale et
disciplinare cultura ac rerum adiunctis historiae populorum distinctum, quod
modo fidei vivendae uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris proprio exprimitur. §
2. Ritus, de quibus in Codice agitur, sunt, nisi aliud constat, illi, qui
oriuntur ex traditionibus Alexandrina, Antiochena, Armena, Chaldaea et
Constantinopolitana.
CAPUT I. DE ASCRIPTIONE
ALICUI ECCLESIAE SUI IURIS
CCEO 0029. § 1. Filius, qui
decimum quartum aetatis annum nondum explevit, per baptismum ascribitur
Ecclesiae sui iuris, cui pater catholicus ascriptus est; si vero sola mater
est catholica aut si ambo parentes concordi voluntate petunt, ascribitur
Ecclesiae sui iuris, ad quam mater pertinet, salvo iure particulari a Sede
Apostolica statuto. § 2. Si autem filius, qui decimum quartum aetatis annum
nondum explevit, est: 1° a matre non nupta natus, ascribitur Ecclesiae sui
iuris, ad quam mater pertinet; 2° ignotorum parentum, ascribitur Ecclesiae
sui iuris, cui ascripti sunt ii, quorum curae legitime commissus est; si
vero de patre et matre adoptantibus agitur, applicetur § 1; 3° parentum non
baptizatorum, ascribitur Ecclesiae sui iuris, ad quam pertinet ille, qui
eius educationem in fide catholica suscepit.
CCEO 0030. Quilibet baptizandus, qui decimum quartum aetatis annum explevit,
libere potest seligere quamcumque Ecclesiam sui iuris, cui per baptismum in
eadem susceptum ascribitur, salvo iure particulari a Sede Apostolica statuto.
CCEO 0031. Nemo quemvis
christifidelem ad transitum ad aliam Ecclesiam sui iuris ullo modo inducere
praesumat.
CCEO 0032. § 1. Nemo potest
sine consensu Sedis Apostolicae ad aliam Ecclesiam sui iuris valide transire.
§ 2. Si vero agitur de christifideli eparchiae alicuius Ecclesiae sui iuris,
qui transire petit ad aliam Ecclesiam sui iuris, quae in eodem territorio
propriam eparchiam habet, hic consensus Sedis Apostolicae praesumitur,
dummodo Episcopi eparchiales utriusque eparchiae ad transitum scripto
consentiant.
CCEO 0033. Integrum est mulieri ad Ecclesiam sui iuris viri transire in
matrimonio celebrando vel eo durante; matrimonio autem soluto libere potest
ad pristinam Ecclesiam sui iuris redire.
CCEO 0034. Si ad aliam Ecclesiam sui iuris transeunt parentes vel in
matrimonio mixto coniux catholicus, filii infra decimum quartum aetatis
annum expletum ipso iure eidem Ecclesiae ascribuntur; si vero in matrimonio
inter catholicos unus tantum parentum ad aliam Ecclesiam sui iuris transit,
filii transeunt solummodo, si ambo parentes consenserunt; expleto vero
decimo quarto aetatis anno filii ad pristinam Ecclesiam sui iuris redire
possunt.
CCEO 0035. Baptizati acatholici ad plenam communionem cum Ecclesia catholica
convenientes proprium ubique terrarum retineant ritum eumque colant et pro
viribus observent, proinde ascribantur Ecclesiae sui iuris eiusdem ritus
salvo iure adeundi Sedem Apostolicam in casibus specialibus personarum,
communitatum vel regionum.
CCEO 0036. Omnis transitus ad
aliam Ecclesiam sui iuris vim habet a momento declarationis factae coram
eiusdem Ecclesiae Hierarcha loci vel parocho proprio aut sacerdote ab
alterutro delegato et duobus testibus, nisi rescriptum Sedis Apostolicae
aliud fert.
CCEO 0037. Omnis ascriptio alicui Ecclesiae sui iuris vel transitus ad aliam
Ecclesiam sui iuris in libro baptizatorum paroeciae, etiam, si casus fert,
Ecclesiae latinae, ubi baptismus celebratus est, adnotetur; si vero fieri
non potest, in alio documento in archivo paroeciali parochi proprii
Ecclesiae sui iuris, cui ascriptio facta est, asservando.
CCEO 0038. Christifideles Ecclesiarum orientalium, etsi curae Hierarchae vel
parochi alterius Ecclesiae sui iuris commissi, tamen propriae Ecclesiae sui
iuris permanent ascripti.
CAPUT II. DE RITIBUS
SERVANDIS
CCEO 0039. Ritus Ecclesiarum
orientalium ut universae Ecclesiae Christi patrimonium, in quo elucet ea,
quae ab Apostolis per Patres est traditio, et quod fidei catholicae divinam
unitatem in varietate affirmat, religiose serventur et promoveantur.
CCEO 0040. § 1. Hierarchae, qui Ecclesiis sui iuris praesunt, aliique
Hierarchae omnes studiosissime curent fidelem custodiam et accuratam
observantiam proprii ritus nec in eo mutationes admittant nisi ratione eius
organici progressus, prae oculis tamen habentes mutuam benevolentiam et
unitatem christianorum. § 2. Ceteri clerici et sodales institutorum vitae
consecratae omnes proprium ritum fideliter observare necnon eius in dies
maiorem cognitionem perfectioremque usum acquirere tenentur. § 3. Ceteri
quoque christifideles proprii ritus cognitionem et aestimationem foveant
eumque ubique observare tenentur, nisi iure aliquid excipitur.
CCEO 0041. Christifideles cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam Ecclesiae
latinae, qui ratione officii, ministerii vel muneris frequentes cum
christifidelibus alterius Ecclesiae sui iuris relationes habent, in
cognitione et cultu ritus eiusdem Ecclesiae accurate pro gravitate officii,
ministerii vel muneris, quod implent, instituantur.
TITULUS
III. DE SUPREMA ECCLESIAE AUCTORITATE.
CCEO 0042. Sicut statuente
Domino sanctus Petrus et ceteri Apostoli unum Collegium constituunt, pari
ratione Romanus Pontifex, successor Petri, et Episcopi, successores
Apostolorum, inter se coniunguntur.
CAPUT I. DE ROMANO PONTIFICE
CCEO 0043. Ecclesiae Romanae
Episcopus, in quo permanet munus a Domino singulariter Petro, primo
Apostolorum, concessum et successoribus eius transmittendum, Collegii
Episcoporum est caput, Vicarius Christi atque universae Ecclesiae his in
terris Pastor, qui ideo vi muneris sui suprema, plena, immediata et
universali in Ecclesia gaudet potestate ordinaria, quam semper libere
exercere potest.
CCEO 0044. § 1. Supremam et plenam in Ecclesia potestatem Romanus Pontifex
obtinet legitima electione ab ipso acceptata una cum ordinatione episcopali;
quare eandem potestatem obtinet a momento acceptationis electus ad summum
pontificatum, qui episcopali charactere insignitus est; si vero charactere
episcopali electus caret, statim ordinetur Episcopus. § 2. Si contingit, ut
Romanus Pontifex muneri suo renuntiet, ad validitatem requiritur, ut
renuntiatio libere fiat et rite manifestetur, non vero, ut a quopiam
acceptetur.
CCEO 0045. § 1. Romanus Pontifex vi sui muneris non modo in universam
Ecclesiam potestate gaudet, sed et super omnes eparchias earumque coetus
potestatis ordinariae obtinet principatum, quo quidem simul roboratur atque
vindicatur potestas propria, ordinaria et immediata, quam in eparchiam suae
curae commissam Episcopi habent. § 2. Romanus Pontifex in munere supremi
universae Ecclesiae Pastoris explendo communione cum ceteris Episcopis immo
et universa Ecclesia semper est coniunctus; ipsi ius tamen est determinare
secundum necessitates Ecclesiae modum sive personalem sive collegialem huius
muneris exercendi. § 3. Contra sententiam vel decretum Romani Pontificis non
datur appellatio neque recursus.
CCEO 0046. § 1. In eius munere exercendo Romano Pontifici praesto sunt
Episcopi, qui eidem cooperatricem operam dare possunt variis rationibus,
inter quas est Synodus Episcoporum; auxilio praeterea ei sunt Patres
Cardinales, Curia Romana, Legati pontificii necnon aliae personae itemque
varia secundum necessitates temporum instituta; quae personae omnes et
instituta nomine et auctoritate eiusdem munus sibi commissum explent in
bonum omnium Ecclesiarum secundum normas ab ipso Romano Pontifice statutas.
§ 2. Patriarcharum ceterorumque Hierarcharum, qui Ecclesiis sui iuris
praesunt, participatio in Synodo Episcoporum regitur normis specialibus ab
ipso Romano Pontifice statutis.
CCEO 0047. Sede Romana
vacante aut prorsus impedita nihil innovetur in universae Ecclesiae regimine;
serventur autem leges speciales pro eisdem adiunctis latae.
CCEO 0048. Nomine Sedis Apostolicae vel Sanctae Sedis in hoc Codice veniunt
non solum Romanus Pontifex, sed etiam, nisi aliter iure cavetur vel ex
natura rei constat, Dicasteria aliaque Curiae Romanae instituta.
CAPUT II. DE COLLEGIO
EPISCOPORUM
CCEO 0049. Collegium
Episcoporum, cuius caput est Romanus Pontifex cuiusque membra sunt Episcopi
vi sacramentalis ordinationis et hierarchica communione cum Collegii capite
et membris et in quo corpus apostolicum continuo perseverat, una cum capite
suo et numquam sine hoc capite subiectum quoque supremae et plenae
potestatis in universam Ecclesiam exsistit.
CCEO 0050. § 1. Potestatem in universam Ecclesiam Collegium Episcoporum
sollemni modo exercet in Concilio Oecumenico. § 2. Eandem potestatem
Collegium Episcoporum exercet per unitam Episcoporum in mundo dispersorum
actionem, quae ut talis a Romano Pontifice est indicta aut libere recepta
ita, ut verus actus collegialis effciatur. § 3. Romani Pontificis est
secundum necessitates Ecclesiae seligere et promovere modos, quibus
Collegium Episcoporum munus suum in universam Ecclesiam collegialiter
exercet.
CCEO 0051. § 1. Solius Romani Pontificis est Concilium Oecumenicum convocare,
eidem per se vel per alios praeesse, item Concilium transferre, suspendere
vel dissolvere eiusque decreta confirmare. § 2. Eiusdem Romani Pontificis
est res in Concilio Oecumenico tractandas determinare atque ordinem in eodem
Concilio servandum constituere; propositis a Romano Pontifice quaestionibus
Patres Concilii Oecumenici alias addere possunt ab eodem Romano Pontifice
approbandas.
CCEO 0052. § 1. Ius et
obligatio est omnibus et solis Episcopis, qui membra sunt Collegii
Episcoporum, ut Concilio Oecumenico cum suffragio deliberativo intersint. §
2. Ad Concilium Oecumenicum insuper aliquot, qui episcopali dignitate non
sunt insigniti, vocari possunt a suprema Ecclesiae auctoritate, cuius est
eorum partes in Concilio determinare.
CCEO 0053. Si contingit, ut Sedes Apostolica durante Concilii Oecumenici
celebratione vacet, ipso iure hoc intermittitur, donec novus Romanus
Pontifex Concilium Oecumenicum continuari iusserit aut dissolverit.
CCEO 0054. § 1. Concilii Oecumenici decreta vim obligandi non habent, nisi
una cum Concilii Patribus a Romano Pontifice approbata ab eodem sunt
confirmata et eiusdem iussu promulgata. § 2. Hac confirmatione et
promulgatione, vim obligandi ut habeant, etiam egent decreta, quae fert
Collegium Episcoporum, cum actionem proprie collegialem ponit secundum alium
a Romano Pontifice indictum vel libere receptum modum.
TITULUS
IV. DE ECCLESIIS PATRIARCHALIBUS.
CCEO 0055. Secundum
antiquissimam Ecclesiae traditionem iam a primis Conciliis Oecumenicis
agnitam viget in Ecclesia institutio patriarchalis; quare singulari honore
prosequendi sunt Ecclesiarum orientalium Patriarchae, qui suae quisque
Ecclesiae patriarchali tamquam pater et caput praesunt.
CCEO 0056. Patriarcha est
Episcopus, cui competit potestas in omnes Episcopos non exceptis
Metropolitis ceterosque christifideles Ecclesiae, cui praeest, ad normam
iuris a suprema Ecclesiae auctoritate approbati.
CCEO 0057. § 1. Erectio, restitutio, immutatio et suppressio Ecclesiarum
patriarchalium supremae Ecclesiae auctoritati reservatur. § 2. Titulum
unicuique Ecclesiae patriarchali legitime agnitum vel concessum tantum
suprema Ecclesiae auctoritas immutare potest. § 3. Ecclesia patriarchalis
intra fines proprii territorii habere debet fixam sedem residentiae
Patriarchae in civitate principe, ex qua Patriarcha titulum desumit, si
fieri potest, constitutam; haec sedes transferri non potest nisi gravissima
de causa, de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis et habito
Romani Pontificis assensu.
CCEO 0058. Patriarchae Ecclesiarum orientalium ubique terrarum praecedunt
omnes Episcopos cuiuscumque gradus salvis normis specialibus de praecedentia
a Romano Pontifice statutis.
CCEO 0059. § 1. Patriarchae Ecclesiarum orientalium, etsi alii aliis tempore
posteriores, omnes aequales sunt ratione dignitatis patriarchaIis salva
inter se honoris praecedentia. § 2. Ordo praecedentiae inter antiquas Sedes
patriarchales Ecclesiarum orientalium est, ut primo loco veniat Sedes
Constantinopolitana, post eam Alexandrina, deinde Antiochena et denique
Hierosolymitana. § 3. Inter ceteros Patriarchas Ecclesiarum orientalium
praecedentia ordinatur secundum antiquitatem Sedis patriarchalis. § 4. Inter
Patriarchas Ecclesiarum orientalium, qui unius eiusdemque sunt tituli,
diversis tamen Ecclesiis patriarchalibus praesunt, praecedentiam obtinet,
qui prius promotus est ad dignitatem patriarchalem.
CCEO 0060. § 1. Patriarcha in ecclesiis, quae christifidelibus Ecclesiae,
cui praeest, destinatae sunt, et in celebrationibus liturgicis eiusdem
Ecclesiae praecedit ceteros Patriarchas, etsi sunt Sedis titulo potiores vel
promotione seniores. § 2. Patriarcha, qui actu potestatem patriarchalem
obtinet, praecedit illos, qui titulum Sedis patriarchalis olim habitae adhuc
servant.
CCEO 0061. Patriarcha procuratorem apud Sedem Apostolicam habere potest a se
de assensu praevio Romani Pontificis nominatum.
CCEO 0062. Patriarcha, qui
suo officio renuntiavit, suum titulum et honores in celebrationibus
liturgicis praesertim servat itemque ius habet, ut sibi digna sedes
habitationis de suo consensu assignetur atque media ex bonis Ecclesiae
patriarchalis praebeantur, quibus suae sustentationi proprio titulo congruae
provideatur firmo circa praecedentiam can. 60 § 2.
CAPUT I. DE ELECTIONE
PATRIARCHARUM
CCEO 0063. Patriarcha
canonice eligitur in Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.
CCEO 0064. Iure particulari recenseantur ea, quae requiruntur, ut quis ad
patriarchalem dignitatem idoneus habeatur, salvis semper eis, quae in
can.180 praescribuntur.
CCEO 0065. § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis coadunari debet
in patriarchali residentia aut in alio loco ab Administratore Ecclesiae
patriarchalis de consensu Synodi permanentis designando. § 2. Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis coadunatio fieri debet intra mensem a
Sedis patriarchalis vacatione computandum firmo iure particulari longius
tempus, non autem ultra bimestre, statuente.
CCEO 0066. § 1. In electione
Patriarchae voce activa fruuntur omnia et sola Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis membra. § 2. Vetitum est quemlibet alium praeter Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis membra electioni Patriarchae in aula
interesse eis clericis exceptis, qui ad normam can. 71 § 1 ut scrutatores
vel actuarius Synodi assumuntur. § 3. Nemini licet ullo modo sive ante
Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis sive ea durante electioni
Patriarchae se immiscere.
CCEO 0067. In electione Patriarchae servari debent cann. 947–957 reprobata
contraria consuetudine, nisi aliud iure communi statutum est.
CCEO 0068. § 1. Omnes Episcopi legitime convocati gravi obligatione tenentur,
ut intersint electioni. § 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se detineri
existimat, scripto suas rationes aperiat Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis; de legitimitate impedimenti decidere est Episcoporum, qui in
loco designato initio sessionum Synodi praesentes sunt.
CCEO 0069. Convocatione canonice facta, si duae ex tribus partibus
Episcoporum, qui tenentur Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
interesse, demptis eis, qui legitimo sunt impedimento detenti, in loco
designato praesentes sunt, Synodus canonica declaretur et ad electionem
procedi potest.
CCEO 0070. Nisi ius particulare aliud statuit, Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis de eligendo Patriarcha praeest, qui inter praesentes in prima
sessione electus est; interim praesidentia Administratori Ecclesiae
patriarchalis reservatur.
CCEO 0071. § 1. Scrutatores et actuarius ad normam iuris particularis assumi
possunt etiam inter presbyteros et diaconos. § 2. Circa ea, quae scrutinia
directe vel indirecte respiciunt, omnes, qui Synodo intersunt, gravi
obligatione tenentur servandi secretum.
CCEO 0072. § 1. Is electus est, qui duas ex tribus partibus suffragiorum
rettulit, nisi iure particulari statuitur, ut post congruum numerum
scrutiniorum, saltem trium, sufficiat pars absolute maior suffragiorum et ad
normam can. 183 §§ 3 et 4 electio perficiatur. § 2. Si electio intra
quindecim dies ab inita Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
computandos non peragitur, res ad Romanum Pontificem devolvitur.
CCEO 0073. Electio, si
electus est saltem Episcopus legitime proclamatus, statim a praeside vel, si
praeses est electus, ab Episcopo ordinatione episcopali seniore totius
Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis nomine formula modoque in propria
Ecclesia patriarchali receptis intimanda est electo; si vero electus nondum
est Episcopus legitime proclamatus, secreto servato ab omnibus, qui
quomodolibet electionis exitum noverunt, etiam erga electum, Synodus
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis suspenditur et intimatio fiat, si omnia
canonibus ad proclamationem episcopalem requisita peracta sunt.
CCEO 0074. Electus intra biduum utile ab intimatione computandum manifestare
debet, num electionem acceptet; si vero non acceptat aut si intra biduum non
respondet, omne ius ex electione quaesitum amittit.
CCEO 0075. Si electus acceptavit et est Episcopus ordinatus, Synodus
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis procedat secundum praescripta librorum
liturgicorum ad eius ut Patriarchae proclamationem et inthronizationem; si
vero electus nondum est Episcopus ordinatus, inthronizatio valide fieri non
potest, antequam electus ordinationem episcopalem suscepit.
CCEO 0076. § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis per synodicas
litteras Romanum Pontificem quam primum certiorem faciat de electione et de
inthronizatione canonice peractis atque de professione fidei deque
promissione fideliter officium suum implendi a novo Patriarcha coram Synodo
secundum probatas formulas emissis; synodicae litterae de electione peracta
mittantur quoque ad Patriarchas aliarum Ecclesiarum orientalium. § 2. Novus
Patriarcha per litteras manu propria subscriptas quam primum expostulare
debet a Romano Pontifice ecclesiasticam communionem.
CCEO 0077. § 1. Patriarcha canonice electus valide exercet suum officium
tantummodo ab inthronizatione, qua pleno iure officium obtinet. § 2.
Patriarcha, antequam communionem ecclosiasticam a Romano Pontifice accepit,
ne Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchialis convocet neque Episcopos
ordinet.
CAPUT II. DE IURIBUS ET
OBLIGATIONIBUS PATRIACHARUM
CCEO 0078. § 1. Potestas,
quae Patriarchae ad normam canonum et legitimarum consuetudinum in Episcopos
ceterosque christifideles Ecclesiae, cui praeest, competit, est ordinaria et
propria, sed ita personalis, ut non possit Vicarium pro tota Ecclesia
patriarchali constituere aut potestatem suam alicui ad universitatem casuum
delegare. § 2. Potestas Patriarchae exerceri valide potest intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis tantum, nisi aliter ex natura rei aut
iure communi vel particulari a Romano Pontifice approbato constat.
CCEO 0079. In omnibus negotiis iuridicis Ecclesiae patriarchalis Patriarcha
eiusdem personam gerit.
CCEO 0080. Patriarchae est: 1° Metropolitae iura exercere et obligationes
implere in omnibus locis, ubi provinciae erectae non sunt; 2° neglegentiam
Metropolitarum ad normam iuris supplere; 3° sede metropolitana vacante
Metropolitae iura exercere et obligationes implere in tota provincia; 4°
Metropolitam, qui oeconomum ad normam can. 262 § 1 non nominavit, monere;
monitione in cassum facta oeconomum per se ipsum nominare.
CCEO 0081. Romani Pontificis acta ad Ecclesiam patriarchalem pertinentia
Episcopis eparchialibus aliisve, ad quos pertinent, per Patriarcham nota
fiant, nisi Sedes Apostolica in casu directe providit.
CCEO 0082. § 1. Patriarcha proprio iure potest: 1° decreta ferre intra
ambitum suae competentiae, quibus pressius determinantur modi in lege
applicanda servandi aut legum observantia urgetur; 2° instructiones ad
christifideles totius Ecclesiae, cui praeest, dirigere ad sanam doctrinam
exponendam, pietatem fovendam, abusus corrigendos et exercitia, quae
spirituale christifidelium bonum foveant, approbanda et commendanda; 3°
litteras encyclicas toti Ecclesiae, cui praeest, dare circa quaestiones
propriam Ecclesiam et ritum respicientes. § 2. Patriarcha Episcopis
ceterisque clericis necnon sodalibus institutorum vitae consecratae totius
Ecclesiae, cui praeest, praecipere potest, ut sua decreta, instructiones
atque litterae encyclicae in propriis ecclesiis vel domibus publice legantur
et exponantur. § 3. Patriarcha in omnibus, quae totam Ecclesiam, cui praeest,
vel graviora negotia respiciunt, ne omittat audire Synodum permanentem vel
Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel etiam conventum
patriarchalem.
CCEO 0083. § 1. Salvo iure et obligatione Episcopi eparchialis canonice
visitandi propriam eparchiam Patriarcha ius et obligationem habet in eadem
eparchia visitationem pastoralem peragendi temporibus iure particulari
statutis. § 2. Patriarcha potest gravi de causa et de consensu Synodi
permanentis aliquam ecclesiam, civitatem, eparchiam per se aut per alium
Episcopum visitare et tempore huius visitationis omnia, quae in visitatione
canonica Episcopo eparchiali competunt, peragere.
CCEO 0084. § 1. Maxime curet Patriarcha, ut sive ipse sive Episcopi
eparchiales Ecclesiae, cui praeest, collatis consiliis, praesertim in
conventibus iure praevisis, cum Patriarchis ac Episcopis eparchialibus
aliarum Ecclesiarum sui iuris, qui in eodem territorio potestatem suam
exercent, unitatem actionis inter se ceterosque christifideles cuiuscumque
Ecclesiae sui iuris promoveant et viribus unitis communia adiuvent opera ad
bonum religionis expeditius promovendum, ad disciplinam ecclesiasticam
efficacius tuendam necnon ad omnium christianorum unitatem concorditer
fovendam. § 2. Foveat quoque Patriarcha frequentes collationes inter
Hierarchas ceterosque christifideles, quos pro sua prudentia convocandos
censet, de rebus pastoralibus aliisque negotiis, quae aut totam Ecclesiam,
cui praeest, aut aliquam provinciam vel regionem respiciunt.
CCEO 0085. § 1. Patriarcha gravi de causa, de consensu Synodi Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis et consulta Sede Apostolica potest provincias et
eparchias erigere, aliter circumscribere, unire, dividere, supprimere
earumque gradum hierarchicum immutare et sedem eparchialem transferre. § 2.
Patriarchae de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis competit:
1° Episcopo eparchiali Episcopum coadiutorem vel Episcopum auxiliarem dare
servatis cann. 181 § 1, 182–187, et 212; 2° gravi de causa Metropolitam vel
Episcopum eparchialem aut titularem ad aliam sedem metropolitanam,
eparchialem vel titularem transferre; si quis renuit, Synodus Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis rem dirimat vel ad Romanum Pontificem deferat. § 3.
Patriarcha de consensu Synodi permanentis potest exarchias erigere, immutare
et supprimere. § 4. De his decisionibus Patriarcha quam primum Sedem
Apostolicam certiorem faciat.
CCEO 0086. § 1. Patriarchae competit: 1° Metropolitae vel Episcopo litteras
patriarchales de provisione canonica dare; 2° ordinare Metropolitas per se
vel, si impeditus est, per alios Episcopos necnon, si ius particulare ita
fert, ordinare etiam omnes Episcopos; 3° Metropolitam post ordinationem
episcopalem inthronizare. § 2. Ipso iure Patriarchae facultas datur
Metropolitas ceterosque Episcopos Ecclesiae, cui praeest, a Romano Pontifice
extra fines territorii eiusdem Ecclesiae constitutos ordinandi et
inthronizandi, nisi aliud in casu speciali expresse statuitur. § 3.
Ordinatio episcopalis et inthronizatio fieri debent intra terminos iure
statutos, litterae patriarchales vero de provisione canonica intra decem
dies post electionis proclamationem dandae sunt; de ordinatione episcopali
et de inthronizatione Sedes Apostolica quam primum certior fiat.
CCEO 0087. Patriarcha potest curare, ut in Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis ad normam cann. 181, §1 et 182–187 eligantur, dummodo congruae
eorum sustentationi provisum sit, aliquot Episcopi curiae patriarchalis, non
tamen ultra tres, quibus officium cum residentia in curia patriarchali
conferat, eosque potest peractis omnibus ad proclamationem episcopalem
requisitis ordinare.
CCEO 0088. §1. Episcopi Ecclesiae patriarchalis Patriarchae honorem et
obsequium exhibeant debitamque oboedientiam praestent; Patriarcha vero
eosdem Episcopos, qua par est reverentia, prosequatur et fraterna caritate
complectatur. § 2. Patriarcha curet, ut controversiae, quae inter Episcopos
forte oriuntur, componantur firmo iure eas quolibet tempore ad Romanum
Pontificem deferendi.
CCEO 0089. § 1. Patriarchae ius et obligatio est omnibus clericis ad normam
iuris vigilandi; si quis poenam mereri videtur, Hierarcham, cui clericus
immediate subditus est, moneat et monitione in cassum facta in clericum ipse
ad normam iuris procedat. § 2. Munus expediendi negotia, quae totam
Ecclesiam patriarchalem respiciunt, Patriarcha committere potest clerico
cuilibet consulto eius Episcopo eparchiali vel, si de sodali instituti
religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum agitur, eius
Superiore maiore, nisi ius particulare Ecclesiae patriarchalis eorundem
consensum requirit; hunc clericum potest etiam munere durante sibi immediate
subdere. § 3. Patriarcha conferre potest dignitatem in propria Ecclesia
patriarchali receptam cuilibet clerico firmo can. 430, dummodo accedat
consensus scripto datus Episcopi eparchialis, cui clericus subditus est, vel,
si de sodali instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar
religiosorum agitur, eius Superioris maioris.
CCEO 0090. Patriarcha gravi de causa potest consulto Episcopo eparchiali
atque de consensu Synodi permanentis locum vel personam iuridicam, quae non
ad institutum religiosum pertinet, in ipso actu erectionis a potestate
Episcopi eparchialis eximere sibique immediate subicere, quod attinet ad
administrationem bonorum temporalium necnon ad personas eidem loco vel
personae iuridicae addictas in eis omnibus, quae ad earum munus vel officium
spectant.
CCEO 0091. Patriarcha commemorari debet in Divina Liturgia et in laudibus
divinis post Romanum Pontificem ab omnibus Episcopis ceterisque clericis
secundum praescripta librorum liturgicorum.
CCEO 0092. § 1. Patriarcha manifestet communionem hierarchicam cum Romano
Pontifice, sancti Petri successore, per fidelitatem, venerationem et
oboedientiam, quae debentur supremo universae Ecclesiae Pastori. § 2.
Patriarcha commemorationem Romani Pontificis in signum plenae communionis
cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundum praescripta
librorum liturgicorum debet facere et curare, ut ab omnibus Episcopis
ceterisque clericis Ecclesiae, cui praeest, fideliter fiat. § 3. Patriarchae
cum Romano Pontifice frequens sit consuetudo ac secundum normas specialiter
statutas ei relationem de statu Ecclesiae, cui praeest, exhibeat necnon
intra annum a sua electione, deinde pluries durante munere visitationem ad
Urbem peragat sanctorum Apostolorum Petri et Pauli limina veneraturus atque
sancti Petri successori in primatu super universam Ecclesiam se sistat.
CCEO 0093. Patriarcha
resideat in sede suae residentiae, a qua ne absit nisi canonica ex causa.
CCEO 0094. Divinam Liturgiam pro populo totius Ecclesiae cui, praeest,
Patriarcha celebrare debet diebus festis iure particulari statutis.
CCEO 0095. § 1. Episcoporum eparchialium obligationes, de quibus in can.
196, tenent etiam Patriarcham firmis de cetero singulorum Episcoporum
obligationibus. § 2. Patriarcha curet, ut Episcopi eparchiales muneri
pastorali fideliter satisfaciant et in eparchia, quam regunt, resideant;
eorum zelum excitet; si in aliqua re graviter offenderunt, eos consulta,
nisi periculum in mora est, Synodo permanenti monere ne ommittat et, si
monitiones optatum effectum non sortiuntur, rem ad Romanum Pontificem
deferat.
CCEO 0096. Circa orationes et
pietatis exercitia, dummodo proprio ritui consonent, Patriarcha in tota
Ecclesia, cui praeest, eadem potest ac Hierarchae loci.
CCEO 0097. Patriarcha diligenter vigilare debet rectae administrationi
omnium bonorum ecclesiasticorum firma primaria singulorum Episcoporum
eparchialium obligatione, de qua in can. 1022 § 1.
CCEO 0098. Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
et praevio assensu Romani Pontificis conventiones iuri a Sede Apostolica
statuto non contrarias cum auctoritate civili inire potest; easdem autem
conventiones Patriarcha ad effectum ducere non potest nisi obtenta Romani
Pontificis approbatione.
CCEO 0099. § 1. Patriarcha curet, ut Statuta personalia in regionibus, in
quibus vigent, ab omnibus serventur. § 2. Si plures Patriarchae eodem in
loco potestate in Statutis personalibus agnita vel concessa utuntur, expedit,
ut in negotiis maioris momenti collatis consiliis agant.
CCEO 0100. Negotia, quae plures eparchias respiciunt et auctoritatem civilem
tangunt, Patriarcha ad se advocare potest; statuere autem de eisdem non
potest nisi consultis Episcopis eparchialibus, quorum interest, et de
consensu Synodi permanentis; si vero res urget nec suppetit tempus ad
coadunandos Episcopos Synodi permanentis membra, horum vices in casu gerunt
Episcopi curiae patriarchalis, si habentur, secus vero duo Episcopi
eparchiales ordinatione episcopali seniores.
CCEO 0101. Patriarcha in propria eparchia, in monasteriis stauropegiacis
itemque in locis, ubi nec eparchia nec exarchia erecta est, eadem iura et
obligationes habet ac Episcopus eparchialis.
CAPUT III. DE SYNODO
EPISCOPORUM ECCLESIAE PATRIARCHALIS
CCEO 0102. § 1. Ad Synodum
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vocari debent omnes et soli Episcopi
ordinati eiusdem Ecclesiae ubicumque constituti exclusis eis, de quibus in
can. 953 § 1, vel eis, qui poenis canonicis, de quibus in cann. 1433 et
1434, puniti sunt. § 2. Quod attinet ad Episcopos eparchiales extra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis constitutos et ad Episcopos titulares,
ius particulare eorum suffragium deliberativum coartare potest firmis vero
canonibus de electione Patriarchae, Episcoporum et candidatorum ad offcia,
de quibus in can. 149. § 3. Pro certis negotiis expediendis a Patriarcha ad
normam iuris particularis vel de consensu Synodi permanentis alii invitari
possunt praesertim Hierarchae non Episcopi ac periti ad suas opiniones
Episcopis in Synodo congregatis manifestandas firmo can. 66 § 2.
CCEO 0103. Patriarchae est Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
convocare eique praeesse.
CCEO 0104. § 1. Omnes
Episcopi ad Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis legitime vocati
gravi obligatione tenentur, ut eidem Synodo intersint eis exceptis, qui
officio suo iam renuntiaverunt. § 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se
detineri existimat, scripto suas rationes aperiat Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis; de legitimitate impedimenti decidere est
Episcoporum, qui in loco designato initio sessionum Synodi praesentes sunt.
§ 3. Exceptis Patriarchis et Episcopis eparchialibus adhuc in munere,
octogesimo aetatis expleto anno, Episcopi suffragium deliberativum amittunt
in Synodo Episcoporum et etiam in electione Patriarcharum, Episcoporum
candidatorumque ad officia de quibus in can. 149. § 4. Pro certis negotiis
expediendis a Patriarcha ad normam iuris particularis vel de consensu Synodi
permanentis alii invitari possunt praesertim Hierarchae non Episcopi ac
periti ad suas opiniones Episcopis in Synodo congregatis manifestandas firmo
can. 66 § 2.
CCEO 0105. Pro Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis nemo ex eiusdem
Synodi membris procuratorem sui loco mittere potest nec quisquam plura
suffragia habet.
CCEO 0106. § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis convocari debet,
quoties: 1° expedienda sunt negotia, quae ad exclusivam competentiam Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis pertinent aut pro quibus peragendis
consensus eiusdem Synodi requiritur; 2° Patriarcha de consensu Synodi
permanentis id necessarium iudicat; 3° tertia saltem pars membrorum pro dato
negotio id postulat salvis semper iuribus Patriarcharum, Episcoporum
aliarumque personarum iure communi statutis. § 2. Synodus Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis praeterea convocari debet, si ius particulare ita
fert, statis temporibus, etiam quotannis.
CCEO 0107. § 1. Nisi ius particulare maiorem praesentiam exigit et firmis
cann. 69, 149, et 183 § 1, quaelibet sessio Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis canonica atque singulum scrutinium validum est, si maior pars
Episcoporum, qui tenentur eidem Synodo interesse, praesens est. § 2. Firmis
cann. 72, 149, et 183 §§ 3 et 4 integrum est Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis latis normis statuere, quot suffragia et scrutinia requirantur,
ut decisiones synodales vim iuris obtineant; secus servari debet can. 924.
CCEO 0108. § 1. Patriarchae est Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
aperire necnon de eiusdem Synodi consensu transferre, prorogare, suspendere
et dissolvere. § 2. Patriarchae quoque est praeauditis Synodi Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis membris ordinem servandum in quaestionibus
examinandis praeparare atque approbationi Synodi initio sessionum subicere.
§ 3. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis durante singuli Episcopi
propositis quaestionibus possunt alias addere, si saltem tertia pars
membrorum, quae Synodo intersunt, consentit.
CCEO 0109. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis incohata nemini
Episcoporum licet discedere a Synodi sessionibus nisi iusta de causa a
Synodo approbata.
CCEO 0110. § 1. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis exclusive
competit leges ferre pro tota Ecclesia patriarchali, quae vim obtinent ad
normam can. 150 §§ 2 et 3. § 2. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
est tribunal ad normam can. 1062. § 3. Synodus Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis electionem Patriarchae, Episcoporum et candidatorum ad officia,
de quibus in can. 149, peragit. § 4. Actus administrativi Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis non competunt, nisi pro certis actibus Patriarcha
aliud statuit aut iure communi actus aliqui eidem Synodo reservantur et
firmis canonibus, qui consensum Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
requirunt.
CCEO 0111. § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis designat modum
et tempus promulgationis legum et publicationis decisionum. § 2. Item de
secreto servando circa acta et negotia tractata Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis est decidendum salva obligatione secretum servandi in casibus
iure communi statutis. § 3. Acta de legibus ac decisionibus quam primum
Romano Pontifici mittantur; certa acta vel etiam omnia cum ceteris
Ecclesiarum orientalium Patriarchis de iudicio eiusdem Synodi communicentur.
CCEO 0112. § 1. Patriarchae competit promulgatio legum et publicatio
decisionum Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis. § 2. Interpretatio
authentica legum Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis usque ad futuram
Synodum Patriarchae consulta Synodo permanenti competit.
CCEO 0113. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis sua conficiat statuta.,
in quibus provideatur de secretaria Synodi, de commissionibus praeparatoriis,
de ordine procedendi necnon de aliis mediis, quae fini consequendo
efficacius consulant.
CAPUT IV. DE CURIA
PATRIARCHALI
CCEO 0114. § 1. Patriarcha
penes suam Sedem habere debet curiam patriarchalem a curia eparchiae
Patriarchae distinctam, quae constat ex Synodo permanenti, Episcopis curiae
patriarchalis, tribunali ordinario Ecclesiae patriarchalis, oeconomo
patriarchali, cancellario patriarchali, commissione de re liturgica necnon
aliis commissionibus, quae iure curiae patriarchali adiunguntur. § 2.
Personae ad curiam patriarchalem pertinentes a Patriarcha ex clericis totius
Ecclesiae, cui praeest, seligi possunt consulto eorum Episcopo eparchiali
vel, si de sodalibus instituti religiosi vel societatis vitae communis ad
instar religiosorum agitur, eorum Superiore maiore. § 3. Officia utriusque
curiae Patriarchae, quatenus fieri potest, in eisdem personis ne cumulentur.
CCEO 0115. § 1. Synodus permanens constat ex Patriarcha et quattuor
Episcopis ad quinquennium designatis. § 2. Horum Episcoporum tres a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis eliguntur, inter quos saltem duo ex
Episcopis eparchialibus esse debent, unus vero a Patriarcha nominatur. § 3.
Eodem tempore ac modo designentur quattuor, quatenus fieri potest, Episcopi,
qui ex ordine a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis determinato
Synodi permanentis membra impedita alternatim substituant.
CCEO 0116. § 1. Patriarchae est Synodum permanentem convocare eique praeesse.
§ 2. Si Patriarcha impeditur, ne Synodo permanenti intersit, Synodi
sessionibus praeest Episcopus ordinatione episcopali senior inter Synodi
membra redintegrato quinario numero ad normam can. 115 § 3. § 3. Si Synodus
permanens definire debet negotium, quod personam alicuius Episcopi, qui
membrum eiusdem Synodi est, vel eius eparchiam aut officium tangit, hic
quidem audiendus est, sed in Synodo ei substituatur alius Episcopus ad
normam can. 115 § 3.
CCEO 0117. Praeses et omnia alia membra Synodi permanentis, quae Synodo
interfuerunt, actis Synodi subscribere debent.
CCEO 0118. Suffragia in Synodo permanenti debent esse secreta, si de
personis agitur; in ceteris vero casibus, si saltem unum ex membris id
expresse petivit.
CCEO 0119. Si quod negotium ad Synodi permanentis competentiam pertinens
definiendum est, dum locum habet Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis,
decisio de hoc negotio Synodo permanenti reservatur, nisi Patriarcha de
consensu Synodi permanentis decisionem Synodo Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis committere opportunum iudicat.
CCEO 0120. Synodus permanens convocari debet statis temporibus, saltem bis
in anno, et, quoties Patriarcha id opportunum censet, et, quoties expedienda
sunt negotia, ad quae ius commune requirit consensum vel consilium eiusdem
Synodi.
CCEO 0121. Si gravi de causa de iudicio Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis Synodus permanens constitui non potest, Sedes Apostolica
certior fiat et Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis eligat duos
Episcopos, quorum unus ex Episcopis eparchialibus esse debet, qui cum
Patriarcha causa perdurante Synodi permanentis vices gerunt.
CCEO 0122. § 1. Pro administratione bonorum Ecclesiae patriarchalis
Patriarcha de consensu Synodi permanentis nominet oeconomum patriarchalem ab
oeconomo eparchiae Patriarchae distinctum, qui sit christifidelis in re
oeconomica peritus et probitate praestans excluso vero ad validitatem eo,
qui cum Patriarcha consanguinitate vel affinitate usque ad quartum gradum
inclusive coniunctus est. § 2. Oeconomus patriarchalis nominatur ad tempus
iure particulari determinatum; munere durante a Patriarcha amoveri non
potest nisi de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis aut, si
periculum in mora est, Synodi permanentis. § 3. Oeconomus patriarchalis
rationem administrationis exeuntis anni necnon praevisionem accepti et
expensi anni incipientis Synodo permanenti quotannis scripto reddere debet;
ratio administrationis reddenda est etiam, quoties a Synodo permanenti
petitur. § 4. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis potest rationem
administrationis necnon praevisionem accepti et expensi ab oeconomo
patriarchali exquirere et proprio examini subicere.
CCEO 0123. §1. In curia patriarchali nominetur a Patriarcha presbyter vel
diaconus omni exceptione maior, qui ut cancellarius patriarchalis
cancellariae patriarchali et archivo curiae patriarchalis praeest a vices
gerente, si casus fert, a Patriarcha nominato adiutus. § 2. Praeter
cancellarium eiusque vices gerentem, qui ex officio suo notarii sunt,
Patriarcha alios quoque notarios pro tota Ecclesia, cui praeest, nominare
potest, quibus omnibus cann. 253 et 254 applicentur; quos notarios etiam
libere ab officio amovere potest. § 3. Circa archivum curiae patriarchalis
serventur cann. 256–260.
CCEO 0124. Commissio liturgica, quae in omni Ecclesia patriarchali haberi
debet, ceteraeque commissiones pro Ecclesiis sui iuris praescriptae a
Patriarcha eriguntur, ex personis a Patriarcha nominatis constituuntur
necnon normis ab ipso statutis reguntur, nisi aliter iure cavetur.
CCEO 0125. Expensae curiae patriarchalis solvantur ex bonis, quibus
Patriarcha ad hunc finem uti potest; si haec non sufficiunt, singulae
eparchiae pro mensura a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
determinanda ad expensas solvendas concurrant.
CAPUT V. DE SEDE PATRIARCHALI
VACANTE VEL IMPEDITA
CCEO 0126. § 1. Sedes
patriarchalis vacat morte aut renuntiatione Patriarchae. § 2. Ad
acceptationem renuntiationis Patriarchae competens est Synodus Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis consulto Romano Pontifice, nisi Patriarcha Romanum
Pontificem directe adiit.
CCEO 0127. Nisi ius particulare aliud fert, Sede patriarchali vacante
Administrator Ecclesiae patriarchalis est Episcopus ordinatione episcopali
senior inter Episcopos curiae patriarchalis vel, si desunt, inter Episcopos,
qui membra sunt Synodi permanentis.
CCEO 0128. Administratoris Ecclesiae patriarchalis est: 1° notitiam de Sedis
patriarchalis vacatione statim cum Romano Pontifice necnon cum omnibus
Episcopis Ecclesiae patriarchalis communicare; 2° normas speciales, quas pro
diversis adiunctis, in quibus Sedis patriarchalis vacatio locum habuit, ius
commune vel particulare aut Romani Pontificis instructio, si qua datur,
praescribit, accurate exsequi vel curare, ut alii eas exsequantur; 3°
Episcopos ad Synodum Episcoporum Ecclesiae patriarchalis de eligendo
Patriarcha convocare et cetera omnia ad eandem Synodum necessaria disponere.
CCEO 0129. Administrator
Ecclesiae patriarchalis in eparchia Patriarchae, in monasteriis
stauropegiacis itemque in locis ubi nec eparchia nec exarchia erecta est,
eadem iura et obligationes habet ac Administrator eparchiae vacantis.
CCEO 0130. § 1. Ad Administratorem Ecclesiae patriarchalis transit potestas
ordinaria Patriarchae eis omnibus exclusis, quae agi non possunt nisi de
consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis. § 2. Administrator
Ecclesiae patriarchalis non potest Protosyncellum vel Syncellos eparchiae
Patriarchae ab officio amovere nec Sede patriarchali vacante quicquam
innovare. § 3. Etsi praerogativis Patriarchae caret, Administrator Ecclesiae
patriarchalis praecedit omnes Episcopos eiusdem Ecclesiae, non autem in
Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis de eligendo Patriarcha.
CCEO 0131. Administrator Ecclesiae patriarchalis rationem suae
administrationis novo Patriarchae quam primum reddere debet.
CCEO 0132. § 1. Sede patriarchali quacumque de causa ita impedita, ut
Patriarcha ne per litteras quidem cum Episcopis eparchialibus Ecclesiae, cui
praeest, communicare possit, regimen Ecclesiae patriarchalis est ad normam
can. 130 penes Episcopum eparchialem intra fines territorii eiusdem
Ecclesiae ordinatione episcopali seniorem, qui ipse impeditus non est, nisi
Patriarcha alium Episcopum vel in casu extremae necessitatis etiam
presbyterum designavit. § 2. Patriarcha ita impedito, ut ne per litteras
quidem cum christifidelibus propriae eparchiae communicare possit, regimen
eiusdem eparchiae est penes Protosyncellum; si vero et ipse impeditus est,
penes illum, quem designavit Patriareha vel is, qui Ecclesiam patriarchalem
interim regit. § 3. Qui regimen interim suscepit, Romanum Pontificem quam
primum de Sede patriarchali impedita et de assumpto regimine certiorem
faciat.
CAPUT VI. DE METROPOLITIS
ECCLESIAE PATRIARCHALIS
CCEO 0133. § 1. Metropolitae,
qui alicui provinciae intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis praeest,
in eparchiis huius provinciae praeter alia, quae iure communi ei tribuuntur,
est: 1° Episcopos provinciae intra tempus iure determinatum ordinare et
inthronizare firmo can. 86 § 1 n. 2; 2° Synodum metropolitanam temporibus a
Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarclialis statutis convocare, quaestiones
in ea tractandas opportune instruere, Synodo praeesse, eam transferre,
prorogare, suspendere et dissolvere; 3° tribunal metropolitanum erigere; 4°
vigilare, ut fides et disciplina ecclesiastica accurate serventur; 5°
visitationem canonicam peragere, si eam Episcopus eparchialis neglexit; 6°
eum, qui legitime ad officium propositus vel electus est, nominare vel
confirmare, si Episcopus eparchialis intra tempus iure statutum iusto
impedimento non detentus id facere omisit, itemque oeconomum eparchialem
nominare, si Episcopus eparchialis monitus eum nominare neglexit. § 2. In
omnibus negotiis iuridicis provinciae Metropolita eiusdem personam gerit.
CCEO 0134. § 1. Metropolitae dignitas semper coniuncta est cum sede
eparchiali determinata. § 2. Metropolita in propria eparchia eadem iura et
obligationes habet ac Episcopus eparchialis in sua.
CCEO 0135. Metropolita commemorandus est ab omnibus Episcopis ceterisque
clericis in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundum praescripta
librorum liturgicorum.
CCEO 0136. Metropolita, qui praeest provinciae, praecedit ubique
Metropolitam titularem.
CCEO 0137. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis pressius determinet
iura et obligationes Metropolitarum et Synodorum metropolitanarum secundum
legitimas consuetudines propriae Ecclesiae patriarchalis necnon temporum et
locorum adiuncta.
CCEO 0138. Iura et obligationes Metropolitae extra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis constituti eadem sunt ac in can. 133 § 1, nn. 2–6 et
§ 2 necnon in cann. 135, 136, 160, et 1084 § 3 praescribuntur; circa cetera
iura et obligationes Metropolita servat normas speciales a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis propositas et a Sede Apostolica
approbatas vel ab ipsa hac Sede statutas.
CCEO 0139. Episcopus eparchialis, qui extra fines territorii propriae
Ecclesiae patriarchalis potestatem suam exercet et ad nullam provinciam
pertinet, aliquem Metropolitam consulto Patriarcha et cum approbatione Sedis
Apostolicae designet; huic Metropolitae competunt iura et obligationes, de
quibus in can. 133 § 1, nn. 3–6.
CAPUT VII. DE CONVENTU
PATRIARCHALI
CCEO 0140. Conventus
patriarchalis est coetus consultivus totius Ecclesiae, cui Patriarcha
praeest, qui Patriarchae atque Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
adiutricem operam praestat in negotiis maioris momenti gerendis praesertim
ad apostolatus formas ac rationes necnon disciplinam ecclesiasticam cum
occurrentibus aetatis adiunctis atque bono communi propriae Ecclesiae,
ratione etiam habita boni communis totius territorii, ubi plures Ecclesiae
sui iuris exstant, apte componendas.
CCEO 0141. Conventus patriarchalis convocari debet quinto saltem quoque anno
et de consensu Synodi permanentis aut Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis, quoties Patriarchae id utile videtur.
CCEO 0142. § 1. Patriarchae est conventum patriarchalem convocare, eidem
praeesse atque eum transferre, prorogare, suspendere et dissolvere; vice-praesidem,
qui in absentia Patriarchae conventui praeest, ipse Patriarcha nominet. § 2.
Sede patriarchali vacante conventus patriarchalis suspenditur ipso iure,
donec novus Patriarcha de re decreverit.
CCEO 0143. § 1. Ad conventum
patriarchalem convocandi sunt: 1° Episcopi eparchiales ceterique Hierarchae
loci; 2° Episcopi titulares; 3° Praesides confoederationum monasticarum,
Superiores generales institutorum vitae consecratae atque Superiores
monasteriorum sui iuris; 4° rectores catholicarum studiorum universitatum et
ecclesiasticarum studiorum universitatum necnon decani facultatum theologiae
et iuris canonici, quae intra fines territorii Ecclesiae, cuius conventus
tenetur, sedem habent; 5° rectores seminariorum maiorum; 6° ex unaquaque
eparchia saltem unus ex presbyteris eidem eparchiae ascriptis praesertim
parochis, unus ex religiosis vel sodalibus societatum vitae communis ad
instar religiosorum necnon duo laici, nisi statuta maiorem numerum
determinant, qui omnes modo ab Episcopo eparchiali determinato designantur
et quidem, si de sodalibus instituti religiosi vel societatis vitae communis
ad instar religiosorum agitur, de consensu Superioris competentis. § 2.
Omnes, qui ad conventum patriarchalem convocandi sunt, eidem interesse
debent, nisi iusto detinentur impedimemto, de quo Patriarcham certiorem
facere tenentur; Episcopi eparchiales vero procuratorem sui loco mittere
possunt. § 3. Personae alterius Ecclesiae sui iuris ad conventum
patriarchalem invitari et in eo partem habere possunt ad normam statutorum.
§ 4. Ad conventum patriachalem etiam invitari possunt aliquot observatores
ex Ecclesiis vel Communitatibus ecclesialibus acatholicis.
CCEO 0144. § 1. Firmo iure cuiuslibet christifidelis quaestiones Hierarchis
indicandi solius Patriarchae vel Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
est argumenta in conventu patriarchali tractanda determinare. § 2.
Patriarchae est per opportunas praevias commissiones et consultationes
curare, ut omnes quaestiones apte instruantur atque tempore opportuno ad
conventus membra mittantur.
CCEO 0145. Conventus patriarchalis sua habeat statuta a Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis approbata, in quibus normae ad finem conventus
obtinendum necessariae contineantur.
CAPUT VIII. DE TERRITORIO
ECCLESIAE PATRIARCHALIS ATQUE DE POTESTATE PATRIARCHAE ET SYNODORUM EXTRA
HOC TERRITORIUM
CCEO 0146. § 1. Territorium
Ecclesiae, cui Patriarcha praeest, ad illas regiones extenditur, in quibus
ritus eidem Ecclesiae proprius servatur et Patriarcha ius legitime
acquisitum habet provincias, eparchias necnon exarchias erigendi. § 2. Si
quod dubium de finibus territorii Ecclesiae patriarchalis exoritur aut si de
immutatione finium agitur, Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis est
rem investigare audita superiore auctoritate administrativa uniuscuiusque
Ecclesiae sui iuris, cuius interest, necnon re in eadem Synodo discussa
petitionem apte instructam de dubio solvendo vel de finibus immutandis
Romano Pontifici porrigere, cuius solius est dubium authentice dirimere vel
decretum de immutatione finium ferre.
CCEO 0147.
Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestas Patriarchae ac
Synodorum exercetur non tantum in omnes christifideles eidem Ecclesiae
ascriptos, sed etiam in ceteros, qui Hierarcham loci propriae Ecclesiae sui
iuris in eodem territorio constitutum non habent quique, etsi propriae
Ecclesiae permanent ascripti, curae Hierarcharum loci eiusdem Ecclesiae
patriarchalis committuntur firmo can. 916 § 5.
CCEO 0148. § 1. Patriarchae ius et obligatio est circa christifideles, qui
extra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, commorantur, opportunas
informationes exquirendi etiam per Visitatorem a se de assensu Sedis
Apostolicae missum. § 2. Visitator, antequam suum munus init, Episcopum
eparchialem horum christifidelium adeat eique nominationis litteras exhibeat.
§ 3. Visitatione peracta Visitator ad Patriarcham relationem mittat, qui re
in Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis discussa Sedi Apostolicae
opportuna media proponere potest, ut ubique terrarum tuitioni atque
incremento boni spiritualis christifidelium Ecclesiae, cui praeest, etiam
per erectionem paroeciarum ac exarchiarum vel eparchiarum propriarum
provideatur.
CCEO 0149. Candidatos, saltem tres, ad officium Episcopi eparchialis,
Episcopi coadiutoris vel Episcopi auxiliaris extra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis implendum Synodus Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis ad normam canonum de electionibus Episcoporum eligit et per
Patriarcham Romano Pontifici ad nominationem proponit secreto servato ab
omnibus, qui quomodolibet electionis exitum noverunt, etiam erga candidatos.
CCEO 0150. § 1. Episcopi
extra fines territorii Ecclesiae patriarchalis constituti habent omnia iura
et obligationes synodalia ceterorum Episcoporum eiusdem Ecclesiae firmo can.
102 § 2. § 2. Leges a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis latae et a
Patriarcha promulgatae, si leges liturgicae sunt ubique terrarum vigent; si
vero leges disciplinares sunt vel si de ceteris decisionibus Synodi agitur,
vim iuris habent intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis. § 3. Velint
Episcopi eparchiales extra fines territorii Ecclesiae patriarchalis
constituti legibus disciplinaribus ceterisque decisionibus synodalibus, quae
eorum competentiam non excedunt, in propriis eparchiis vim iuris tribuere;
si vero hae leges vel decisiones a Sede Apostolica approbatae sunt, ubique
terrarum vim iuris habent.
TITULUS V. DE ECCLESIIS ARCHIEPISCOPALIBUS MAIORIBUS.
CCEO 0151. Archiepiscopus
maior est Metropolita Sedis determinatae vel agnitae a suprema Ecclesiae
auctoritate, qui toti cuidam Ecclesiae orientali sui iuris titulo
patriarchali non insignitae praeest.
CCEO 0152. Quae in iure communi de Ecclesiis patriarchalibus vel de
Patriarchis dicuntur, de Ecclesiis archiepiscopalibus maioribus vel de
Archiepiscopis maioribus valere intelleguntur, nisi aliter iure communi
expresse cavetur vel ex natura rei constat.
CCEO 0153. § 1. Archiepiscopus maior ad normam cann. 63–74 eligitur. § 2.
Post acceptationem electi Synodus Episcoporum Ecclesiae archiepiscopalis
maioris per litteras synodicas Romanum Pontificem certiorem facere debet de
electione canonice peracta; ipse vero electus per litteras manu propria
subscriptas expostulare debet a Romano Pontifice suae electionis
confirmationem. § 3. Obtenta confirmatione electus coram Synodo Episcoporum
Ecclesiae archiepiscopalis maioris emittere debet professionem fidei et
promissionem fideliter officium suum implendi, deinde procedatur ad eius
proclamationem et inthronizationem; si vero electus nondum est Episcopus
ordinatus, inthronizatio valide fieri non potest, antequam electus
ordinationem episcopalem suscepit. § 4. Si vero confirmatio denegatur, nova
electio fiat intra tempus a Romano Pontifice statutum.
CCEO 0154. Honoris
praecedentiam immediate post Patriarchas Archiepiscopi maiores obtinent
secundum ordinem erectionis Ecclesiae, cui praesunt, in Ecclesiam
archiepiscopalem maiorem.
TITULUS VI. DE ECCLESIIS METROPOLITANIS CETERISQUE
ECCLESIIS SUI IURIS
CAPUT I. DE ECCLESIIS
METROPOLITANIS SUI IURIS
CCEO 0155. § 1. Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest Metropolita sedis determinatae a Romano
Pontifice nominatus et a Consilio Hierarcharum ad normam iuris adiutus. § 2.
Solius supremae Ecclesiae auctoritatis est Ecclesias metropolitanas sui
iuris erigere, immutare et supprimere earumque territorium certis finibus
circumscribere.
CCEO 0156. § 1. Intra tres menses ab ordinatione episcopali vel, si iam
Episcopus ordinatus est, ab inthronizatione computandos Metropolita
obligatione tenetur a Romano Pontifice petendi pallium, quod est signum suae
potestatis metropolitanae atque plenae communionis Ecclesiae metropolitanae
sui iuris cum Romano Pontifice. § 2. Ante pallii impositionem Metropolita
non potest Consilium Hierarcharum convocare et Episcopos ordinare.
CCEO 0157. § 1. Potestas, quae Metropolitae ad normam iuris in Episcopos
ceterosque christifideles Ecclesiae metropolitanae, cui praeest, competit,
est ordinaria et propria, sed ita personalis, ut ipse non possit Vicarium
pro tota Ecclesia metropolitana sui iuris constituere aut potestatem suam
alicui ad universitatem casuum delegare. § 2. Potestas Metropolitae et
Consilii Hierarcharum valide exercetur solummodo intra fines territorii
Ecclesiae metropolitanae sui iuris. § 3. In omnibus negotiis iuridicis
Ecclesiae metropolitanae sui iuris Metropolita eiusdem personam gerit.
CCEO 0158. § 1. Ecclesiae metropolitanae sui iuris sedes est in civitate
principe, a qua Metropolita, qui eidem Ecclesiae praeest, tituIum desumit. §
2. Metropolita in eparchia sibi concredita eadem iura et obligationes habet
ac Episcopus eparchialis in sua.
CCEO 0159. In Ecclesia metropolitana sui iuris, cui praeest, Metropolitae
praeter ea, quae iure communi vel iure particulari a Romano Pontifice
statuto ei tribuuntur, competit: 1° Episcopos eiusdem Ecclesiae intra tempus
iure determinatum ordinare et inthronizare; 2° Consilium Hierarcharum ad
normam iuris convocare, quaestiones in eodem tractandas opportune instruere,
eidem praeesse atque id transferre, prorogare, suspendere et dissolvere; 3°
tribunal metropolitanum erigere; 4° vigilare, ut fides et disciplina
ecclesiastica accurate serventur; 5° visitationem canonicam in eparchiis
peragere, si eam Episcopus eparchialis neglexit; 6° nominare Administratorem
eparchiae in casu, de quo in can. 221 n. 4; 7° eum, qui legitime ad
officium propositus vel electus est, nominare vel confirmare, si Episcopus
eparchialis intra tempus iure statutum iusto impedimento non detentus id
facere omisit, itemque oeconomum eparchialem nominare, si Episcopus
eparchialis monitus eum nominare neglexit; 8° Romani Pontificis acta cum
Episcopis eparchialibus aliisque, ad quos pertinent, communicare, nisi Sedes
Apostolica directe providit, et praescriptorum, quae in his actis
continentur, fidelem exsecutionem curare.
CCEO 0160. In negotiis
extraordinariis vel specialem difficultatem secum ferentibus Episcopi
eparchiales Metropolitam et Metropolita Episcopos eparchiales audire ne
omittant.
CCEO 0161. Metropolita commemorandus est post Romanum Pontificem ab omnibus
Episcopis ceterisqne clericis in Divina Liturgia et in laudibus divinis
secundum praescripta librorum liturgicorum.
CCEO 0162. Metropolita commemorationem Romani Pontificis in signum plenae
communionis cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundum
praescripta librorum liturgicoriam debet facere et curare, ut ab omnibus
Episcopis ceterisque clericis Ecclesiae metropolitanae, cui praeest,
fideliter fiat.
CCEO 0163. Metropolitae cum Romano Pontifice frequens sit consuetudo;
visitatio vero, quam singulis quinquenniis ad normam can. 208 § 2 peragere
debet, quatenus fieri potest, una cum omnibus Episcopis Ecclesiae
metropolitanae, cui praeest, fiat.
CCEO 0164. § 1. Ad Consilium Hierarcharum vocari debent omnes et soli
Episcopi ordinati eiusdem Ecclesiae metropolitanae sui iuris ubicumque
constituti exclusis eis, de quibus in can. 953 § 1, vel eis, qui poenis
canonicis, de quibus in cann. 1433 et 1434, puniti sunt; Episcopi alterius
Ecclesiae sui iuris nonnisi ut hospites invitari possunt, si maiori parti
membrorum Consilii Hierarcharum id placet. § 2. Suffragium deliberativum in
Consilio Hierarcharum habent Episcopi eparchiales et Episcopi coadiutores;
ceteri vero Episcopi Ecclesiae metropolitanae sui iuris hoc suffragium
habere possunt, si hoc in iure particulari expresse statuitur.
CCEO 0165. § 1. Omnes Episcopi ad Consilium Hierarcharum legitime vocati
gravi obligatione tenentur, ut eidem Consilio intersint eis exceptis, qui
officio suo iam renuntiaverunt. § 2. Si quis Episcopus iusto impedimento se
detineri existimat, scripto suas rationes aperiat Consilio Hierarcharum; de
legitimitate impedimenti decidere est Episcoporum, qui suffragium
deliberativum habent et in loco designato initio sessionum Consilii
praesentes sunt. § 3. Nemo ex Consilii Hierarcharum membris procuratorem sui
loco mittere potest nec quisquam plura suffragia habet. § 4. Consilio
Hierarcharum incohato nemini eorum, qui interesse debent, licet discedere
nisi iusta de causa a Consilii praeside approbata.
CCEO 0166. § 1. Nisi ius particulare maiorem praesentiam exigit, quaelibet
Consilii Hierarcharum sessio canonica atque singulum scrutinium validum est,
si maior pars Episcoporum, qui tenentur Consilio Hierarcharum interesse,
praesens est. § 2. Consilium Hierarcharum negotia. decidit ad partem
absolute maiorem suffragiorum eorum, qui suffragium deliberativum habent et
praesentes sunt.
CCEO 0167. § 1. Firmis canonibus, in quibus expresse de potestate Consilii
Hierarcharum leges et normas ferendi agitur, hoc Consilium eas ferre potest
etiam in eis casibus, in quibus ius commune rem remittit ad ius particulare
Ecclesiae sui iuris. § 2. De legibus et normis a Consilio Hierarcharum latis
Metropolita Sedem Apostolicam quam primum certiorem faciat nec leges ac
normae valide promulgari possunt, antequam Metropolita notitiam a Sede
Apostolica scripto datam habuit de Consilii actorum receptione; etiam de
ceteris in Consilio Hierarcharum gestis Metropolita Sedem Apostolicam
certiorem faciat. § 3. Metropolitae est curare promulgationem legum et
publicationem decisionum Consilii Hierarcharum. § 4. Firmis canonibus, in
quibus expresse de actibus administrativis Metropolitae, qui Ecclesiae
metropolitanae sui iuris praeest, agitur, eius est etiam illos actus
administrativos ponere, qui iure communi superiori auctoritati
administrativae Ecclesiae sui iuris committuntur, de consensu tamen Consilii
Hierarcharum.
CCEO 0168. Ad Metropolitae et Episcoporum nominationem quod attinet,
Consilium Hierarcharum pro unoquoque casu elenchum componat trium saltem
candidatorum magis idoneorum eundemque Sedi Apostolicae secreto servato,
etiam erga candidatos, mittat; quem elenchum ut componant, membra Consilii
Hierarcharum, si id expedire iudicant, de necessitatibus Ecclesiae et de
dotibus specialibus candidati ad episcopatum sententiam aliquorum
presbyterorum vel aliorum christifidelium sapientia praestantium exquirere
possunt.
CCEO 0169. Consilium Hierarcharum curet, ut necessitatibus pastoralibus
christifidelium provideatur, atque de eis potest statuere, quae ad fidei
incrementum provehendum, ad actionem pastoralem communem fovendam, ad
moderandos mores, ad proprium ritum necnon ad disciplinam ecclesiasticam
communem servandam opportuna esse videntur.
CCEO 0170. Consilium Hierarcharum locum habeat semel saltem in anno et,
quoties id postulant specialia adiuncta aut expedienda sunt negotia iure
communi huic Consilio reservata vel pro quibus peragendis consensus eiusdem
Consilii requiritur.
CCEO 0171. Consilium
Hierarcharum sua conficiat statuta Sedi Apostolicae transmittenda, in quibus
provideatur de secretaria Consilii, de commissionibus praeparatoriis, de
ordine procedendi necnon de aliis mediis, quae fini consequendo efficacius
consulant.
CCEO 0172. In Ecclesia metropolitana sui iuris conventus ad normam cann.
140–145 habeatur et quinto saltem quoque anno convocetur; quae ibidem de
Patriarcha dicuntur, Metropolitae competunt.
CCEO 0173. § 1. Sede metropolitana in Ecclesiis metropolitanis sui iuris
vacante: 1° Administrator Ecclesiae metropolitanae sui iuris est Episcopus
eparchialis eiusdem Ecclesiae ordinatione episcopali senior, qui quam primum
Romanum Pontificem de sedis metropolitanae vacatione certiorem faciat; 2° ad
Administratorem Ecclesiae metropolitanae sui iuris transit potestas
ordinaria Metropolitae eis omnibus exclusis, quae agi non possunt nisi de
consensu Consilii Hierarcharum; 3° sede metropolitana vacante nihil
innovetur. § 2. Sede metropolitana in his Ecclesiis impedita serventur ea,
quae de Sede patriarchali impedita in can. 132 § 1 statuta sunt; quae ibidem
de Patriarcha dicuntur, Metropolitae competunt. § 3. Circa sedem vacantem
vel impeditam eparchiae Metropolitae serventur cann. 221–233.
CAPUT II. DE CETERIS
ECCLESIIS SUI IURIS
CCEO 0174. Ecclesia sui iuris,
quae neque est patriarchalis nec archiepiscopalis maior nec metropolitana,
concreditur Hierarchae, qui ei praeest ad normam iuris communis et iuris
particularis a Romano Pontifice statuti.
CCEO 0175. Hae Ecclesiae immediate a Sede Apostolica dependent; iura et
obligationes vero, de quibus in can. 159, nn. 3–8, Hierarcha a Sede
Apostolica delegatus exercet.
CCEO 0176. Si ius commune aliquid remittit ad ius particulare aut ad
superiorem auctoritatem administrativam Ecclesiae sui iuris, auctoritas
competens in his Ecclesiis est Hierarcha, qui ei ad normam iuris praeest, de
consensu Sedis Apostolicae, nisi aliud expresse statuitur.
TITULUS VII. DE EPARCHIIS ET DE EPISCOPIS
CAPUT I. DE EPISCOPIS
CCEO 0177. § 1. Eparchia est
populi Dei portio, quae Episcopo cum cooperatione presbyterii pascenda
concreditur ita, ut Pastori suo adhaerens et ab eo per Evangelium et
Eucharistiam in Spiritu Sancto congregata Ecclesiam particularem constituat,
in qua vere inest et operatur una, sancta, catholica et apostolica Christi
Ecclesia. § 2. In erectione, immutatione et suppressione eparchiarum intra
fines territorii Ecclesiae patriarchalis servandus est can. 85 § 1; in
ceteris casibus eparchiarum erectio, immutatio et suppressio competit soli
Sedi Apostolicae.
CCEO 0178. Episcopus eparchialis, cui scilicet eparchia nomine proprio
pascenda concredita est, eam ut vicarius et legatus Christi regit; potestas,
qua ipse nomine Christi personaliter fungitur, est propria, ordinaria et
immediata, etsi a suprema Ecclesiae auctoritate exercitium eiusdem
potestatis ultimatim regitur et certis limitibus intuitu utilitatis
Ecclesiae vel christifidelium circumscribi potest.
CCEO 0179. Episcopi, quibus eparchia nomine proprio regenda concredita non
est, quodcumque aliud munus in Ecclesia exercent vel exercuerunt, Episcopi
titulares vocantur.
Art. I. DE ELECTIONE
EPISCOPORUM
CCEO 0180. Ut quis idoneus ad
episcopatum habeatur, requiritur, ut sit: 1° firma fide, bonis moribus,
pietate, animarum zelo et prudentia praestans; 2° bona existimatione gaudens;
3° vinculo matrimonii non ligatus; 4° annos natus saltem triginta quinque;
5° a quinquennio saltem in ordine presbyteratus constitutus; 6° in aliqua
scientia sacra doctor vel licentiatus vel saltem peritus.
CCEO 0181. § 1. Episcopi intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis ad
sedem eparchialem vacantem vel aliud munus implendum designantur electione
canonica ad normam cann. 947–957, nisi aliter iure communi cavetur. § 2.
Ceteri Episcopi a Romano Pontifice nominantur firmis cann. 149 et 168.
CCEO 0182. § 1. Candidatos ad episcopatum idoneos sola Synodi Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis membra proponere possunt, quorum est etiam ad normam
iuris particularis informationes et documenta, quae necessaria sunt, ut
candidatorum idoneitas comprobetur, colligere auditis, si opportunum ducunt,
secreto et singillatim aliquibus presbyteris vel etiam aliis
christifidelibus prudentia et vita christiana praestantibus. § 2. Episcopi
de informationibus Patriarcham tempore opportuno ante Synodi Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis convocationem certiorem faciant; Patriarcha vero
propriis, si casus fert, additis informationibus rem ad omnia Synodi membra
mittat. § 3. Nisi ius particulare a Romano Pontifice approbatum aliud fert,
Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis nomina candidatorum examinet et
secreto scrutinio elenchum candidatorum componat, qui per Patriarcham ad
Sedem Apostolicam mittatur ad assensum Romani Pontificis obtinendum. § 4.
Assensus Romani Pontificis semel praestitus pro singulis candidatis valet,
donec explicite revocatus erit, quo in casu nomen candidati ex elencho
expungendum est.
CCEO 0183. § 1. Convocatione
canonice facta, si duae ex tribus partibus Episcoporum, qui tenentur
Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis interesse, demptis eis, qui
legitimo sunt impedimento detenti, in loco designato praesentes sunt,
Synodus canonica declaretur et ad electionem procedi potest. § 2. Episcopi,
quem prae ceteris dignum et idoneum coram Domino censent, libere eligant. §
3. Ad electionem requiritur pars absolute maior suffragiorum eorum, qui
praesentes sunt; post tria inefficacia scrutinia suffragia feruntur in
quarto scrutinio super eis duobus tantummodo candidatis, qui in tertio
scrutinio maiorem partem suffragiorum receperunt. § 4. Si in tertio aut
quarto scrutinio ob paritatem suffragiorum non constat, quis sit candidatus
pro novo scrutinio vel quis electus sit, paritas dirimatur in favorem eius,
qui est ordinatione presbyterali senior; si nemo ordinatione presbyterali
alios praecedit, qui est aetate senior.
CCEO 0184. § 1. Si electus est ex recensitis in elencho candidatorum, ad
quem Romanus Pontifex assensum iam praestitit, peracta electio a Patriarcha
sub secreto intimanda est electo. § 2. Si electus electionem acceptavit,
Patriarcha de acceptatione electionis atque de die proclamationis statim
Sedem Apostolicam certiorem faciat.
CCEO 0185. § 1. Si electus non est ex recensitis in elencho candidatorum,
statim Patriarcha Sedem Apostolicam de peracta electione certiorem faciat ad
obtinendum Romani Pontificis assensum secreto servato ab omnibus, qui
quomodolibet electionis exitum noverunt, etiam erga electum, donec de
assensu notitia ad Patriarcham pervenerit. § 2. Obtento assensu Romani
Pontificis Patriarcha sub secreto electionem intimet electo et ad normam
can. 184 § 2 agat.
CCEO 0186. § 1. Si Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis congregari
non potest, Patriarcha consulta Sede Apostolica suffragia Episcoporum per
litteras exquirat; quo in casu Patriarcha ad validitatem actus uti debet
opera duorum Episcoporum scrutatorum, qui designandi sunt ad normam iuris
particularis vel, si deest, a Patriarcha de consensu Synodi permanentis. §
2. Scrutatores secreto servato litteras Episcoporum aperiant, suffragia
numerent et relationi scripto datae de peracto scrutinio una cum Patriarcha
subscribant. § 3. Si quis ex candidatis in hoc unico scrutinio partem
absolute maiorem suffragiorum Synodi membrorum obtinuit, electus habeatur et
Patriarcha ad normam can. 184 vel 185 procedat; secus Patriarcha rem ad
Sedem Apostolicam deferat.
CCEO 0187. § 1. Cuilibet ad episcopatum promovendo necessaria est provisio
canonica, qua Episcopus eparchialis determinatae eparchiae constituitur vel
aliud determinatum munus ei in Ecclesia committitur. § 2. Candidatus ante
ordinationem episcopalem emittat professionem fidei necnon promissionem
oboedientiae erga Romanum Pontificem et in Ecclesiis patriarchalibus etiam
promissionem oboedientiae erga Patriarcham in eis, in quibus Patriarchae ad
normam iuris subiectus est.
CCEO 0188. § 1. Nisi legitimo impedimento detinetur, promovendus ad
episcopatum debet intra tres menses a die proclamationis, si de electo
agitur, vel a receptis apostolicis litteris, si de nominato agitur,
computandos ordinationem episcopalem suscipere. § 2. Episcopus eparchialis
intra quattuor menses a sua electione vel nominatione computandos debet
possessionem canonicam eparchiae capere.
CCEO 0189. § 1. Possessionem canonicam eparchiae capit Episcopus eparchialis
ipsa inthronizatione legitime peracta, in qua publice litteras apostolicae
vel patriarchales de provisione canonica leguntur. § 2. De peracta
inthronizatione documentum conficiatur ab ipso Episcopo eparchiali una cum
cancellario et saltem duobus testibus subscribendum et in archivo curiae
eparchialis asservandum. § 3. Ante inthronizationem Episcopus in regimen
eparchiae neque per se neque per alios nec ullo titulo se ingerat; si vero
aliquod officium in eparchia habet, illud retinere et exercere potest.
Art. II. DE IURIBUS ET
OBLIGATIONIBUS EPISCOPORUM EPARCHIALIUM
CCEO 0190. In omnibus negotiis iuridicis eparchiae Episcopus eparchialis eiusdem personam gerit.
CCEO 0191. § 1. Episcopi
eparchialis est eparchiam sibi concreditam cum potestate legislativa,
exsecutiva et iudiciali regere. § 2. Potestatem legislativam exercet
Episcopus eparchialis ipse per se; potestatem exsecutivam exercet sive per
se sive per Protosyncellum vel Syncellos; potestatem iudicialem sive per se
sive per Vicarium iudicialem et iudices.
CCEO 0192. § 1. In exercendo suo munere pastorali Episcopus eparchialis
sollicitum se praebeat erga omnes christifideles, qui eius curae
committuntur cuiusvis sunt aetatis, condicionis, nationis vel Ecclesiae sui
iuris tum in territorio eparchiae habitantes tum in eodem ad tempus
versantes, animum intendens apostolicum ad eos etiam, qui ob vitae suae
condicionem ordinaria cura pastorali non satis frui possunt, necnon ad eos,
qui a religionis praxi defecerunt. § 2. Speciali modo curet Episcopus
eparchialis, ut omnes christifideles suae curae commissi unitatem inter
christianos foveant secundum principia ab Ecclesia approbata. § 3. Episcopus
eparchialis commendatos sibi in Domino habeat non baptizatos et curet, ut et
eis ex testimonio christifidelium in communione ecclesiastica viventium
eluceat caritas Christi. § 4. Episcopus eparchialis speciali sollicitudine
prosequatur presbyteros, quos tamquam adiutores et consiliarios audiat,
eorum iura tueatur et curet, ut obligationes suo statui proprias impleant
eisdemque praesto sint media et institutiones, quibus ad vitam spiritualem
et intellectualem fovendam egent. § 5. Curet Episcopus eparchialis, ut
clericorum eorumque familiae, si coniugati sunt, congruae sustentationi
atque congruenti praecaventiae et securitati sociali necnon assistentiae
sanitariae ad normam iuris provideatur.
CCEO 0193. § 1. Episcopus eparchialis, cuius curae christifideles alterius
Ecclesiae sui iuris commissi sunt, gravi obligatione tenetur omnia
providendi, ut hi christifideles propriae Ecclesiae ritum retineant eumque
colant ac pro viribus observent et cum auctoritate superiore eiusdem
Ecclesiae relationes foveant. § 2. Spiritualibus necessitatibus horum
christifidelium Episcopus eparchialis provideat, si fieri potest, per
presbyteros vel parochos eiusdem Ecclesiae sui iuris ac christifideles aut
etiam per Syncellum ad curam horum christifidelium constitutum. § 3.
Episcopi eparchiales, qui huiusmodi presbyteros, parochos vel Syncellos ad
curam christifidelium Ecclesiarum patriarchalium constituunt, rationes cum
Patriarchis, quorum interest, ineant et illis consentientibus propria
auctoritate agant certiore quam primum facta Sede Apostolica; si vero
Patriarchae quacumque de causa dissentiunt, res ad Sedem Apostolicam
deferatur.
CCEO 0194. Episcopus eparchialis dignitates clericis sibi subditis ceteris
exclusis conferre potest ad normam tamen iuris particularis propriae
Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0195. Vocationes sacerdotales, diaconales, monachorum ceterorumque
sodalium institutorum vitae consecratae ac missionales quam maxime Episcopus
eparchialis foveat.
CCEO 0196. § 1. Veritates
fidei credendas et moribus applicandas Episcopus eparchialis
christifidelibus proponere et illustrare tenetur per se ipse frequenter
praedicans; curet etiam, ut praescripta iuris de verbi Dei ministerio, de
homilia praesertim et institutione catechetica sedulo serventur ita, ut
universa doctrina christiana omnibus tradatur. § 2. Integritatem et unitatem
fidei Episcopus eparchialis firmiter tueatur.
CCEO 0197. Episcopus eparchialis, cum memor sit se obligatione teneri
exemplum sanctitatis praebendi in caritate, humilitate et vitae simplicitate,
omni ope promovere studeat sanctitatem christifidelium secundum suam
cuiusque vocationem atque, cum sit praecipuus mysteriorum Dei dispensator,
annitatur, ut christifideles suae curae commissi sacramentorum celebratione
et praesertim Divinae Eucharistiae participatione in gratia crescant atque
paschale mysterium penitus cognoscant et vivant ita, ut unum efficiant
Corpus in unitate caritatis Christi.
CCEO 0198. Divinam Liturgiam pro populo eparchiae sibi concreditae Episcopus
eparchialis frequenter celebret; diebus vero iure particulari propriae
Ecclesiae sui iuris praescriptis celebrare debet.
CCEO 0199. § 1. Episcopus eparchialis utpote totius vitae liturgicae in
eparchia sibi concredita moderator, promotor atque custos vigilet, ut illa
quam maxime foveatur atque secundum praescripta necnon legitimas
consuetudines propriae Ecclesiae sui iuris ordinetur. § 2. Curet Episcopus
eparchialis, ut in propria ecclesia cathedrali celebretur saltem pars laudum
divinarum, etiam cottidie, secundum legitimas consuetudines propriae
Ecclesiae sui iuris; item, ut in qualibet paroecia pro viribus diebus
dominicis et festis atque praecipuis sollemnitatibus earumque vigiliis
laudes divinae celebrentur. § 3. Episcopus eparchialis frequenter praesit
laudibus divinis in ecclesia cathedrali aliave ecclesia praesertim diebus
festis de praecepto aliisque sollemnitatibus, in quibus partem habet
notabilis populi pars.
CCEO 0200. Episcopi eparchialis est in tota eparchia functiones sacras
celebrare, quae secundum praescripta librorum liturgicorum ab ipso omnibus
insignibus pontificalibus induto sollemniter perficiendae sunt, non vero
extra fines propriae eparchiae sine expresso vel saltem rationabiliter
praesumpto Episcopi eparchialis consensu.
CCEO 0201. § 1. Universae Ecclesiae unitatem cum tueri debeat, Episcopus
eparchialis disciplinam ecclesiasticam communem promovere necnon
observantiam omnium legum ecclesiasticarum atque legitimarum consuetudinum
urgere tenetur. § 2. Vigilet Episcopus eparchialis, ne abusus in disciplinam
ecclesiasticam irrepant praesertim circa verbi Dei ministerium,
celebrationem sacramentorum et sacramentalium, cultum Dei et Sanctorum,
exsecutionem piarum voluntatum.
CCEO 0202. Episcopi eparchiales plurium Ecclesiarum sui iuris in eodem
territorio potestatem suam exercentes curent, ut collatis consiliis in
periodicis conventibus unitatem actionis foveant et viribus unitis communia
adiuvent opera ad bonum religionis expeditius promovendum et ad disciplinam
ecclesiasticam efficacius tuendam.
CCEO 0203. § 1. Varias apostolatus formas in eparchia foveat Episcopus
eparchialis atque curet, ut in tota eparchia vel in eiusdem particularibus
districtibus omnia opera apostolatus servata uniuscuiusque propria indole
sub suo moderamine coordinentur. § 2. Urgeat Episcopus eparchialis
obligationem, qua tenentur christifideles ad apostolatum pro sua quisque
condicione et aptitudine exercendum, atque eos adhortetur, ut varia opera
apostolatus secundum necessitates loci et temporis participent et adiuvent.
§ 3. Consociationes christifidelium, quae finem spiritualem directe aut
indirecte persequuntur, Episcopus eparchialis promoveat eas, si id expedit,
erigendo, approbando, laudando vel commendando ad normam iuris.
CCEO 0204. § 1. Episcopus eparchialis, etsi Episcopum coadiutorem vel
Episcopum auxiliarem habet, obligatione tenetur in eparchia propria
residendi. § 2. Praeterquam causa obligationum, quae legitime absentiam a
propria eparchia requirunt, Episcopus eparchialis ab eparchia iusta de causa
quotannis abesse potest non ultra mensem continuum aut intermissum, dummodo
cautum sit, ne ex ipsius absentia eparchia quicquam detrimenti capiat. § 3.
Diebus vero praecipuarum sollemnitatum iure particulari secundum traditionem
propriae Ecelesiae sui iuris statutarum Episcopus eparchialis a propria
eparchia ne absit nisi gravi de causa. § 4. Si Episcopus eparchialis intra
fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestatem suam exercens ultra sex
menses ab eparchia sibi concredita illegitime afuit, Patriarcha rem ad
Romanum Pontificem statim deferat; in ceteris casibus hoc faciat Metropolita,
vel, si ipse Metropolita illegitime afuit, Episcopus eparchialis ordinatione
episcopali senior eidem Metropolitae subiectus.
CCEO 0205. § 1. Tenetur Episcopus eparchialis obligatione eparchiam vel ex
toto vel ex parte quotannis canonice visitandi ita, ut singulis saltem
quinquenniis totam eparchiam ipse per se vel, si legitime est impeditus, per
Episcopum coadiutorem aut per Episcopum auxiliarem aut per Protosyncellum
vel Syncellum aut per alium presbyterum canonice visitet. § 2. Visitationi
canonicae Episcopi eparchialis obnoxiae sunt personae, instituta catholica,
res et loca sacra, quae intra fines eparchiae sunt. § 3. Sodales
institutorum religiosorum necnon societatum vitae communis ad instar
religiosorum iuris pontificii vel patriarchalis eorumque domus Episcopus
eparchialis visitare potest tantum in casibus iure expressis.
CCEO 0206. § 1. Episcopus
eparchialis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestatem suam
egercens tenetur singulis quinquenniis relationem Patriarchae facere circa
statum eparchiae sibi concreditae secundum modum a Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis statutum; exemplar relationis Episcopus quam primum
ad Sedem Apostolicam mittat. § 2. Ceteri Episcopi eparchiales singulis
quinquenniis eandem relationem Sedi Apostolicae facere debent et, si de
Episcopis alicuius Ecclesiae patriarchalis vel Ecclesiae metropolitanae sui
iuris agitur, exemplar relationis Patriarchae vel Metropolitae quam primum
mittant.
CCEO 0207. Episcopus eparchialis cuiuscumque Ecclesiae sui iuris, etiam
Ecclesiae latinae, Sedem Apostolicam certiorem faciat occasione relationis
quinquennalis de statu et necessitatibus christifidelium, qui, etsi alii
Ecclesiae sui iuris ascripti, eius curae commissi sunt.
CCEO 0208. § 1. Episcopus
eparchialis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestatem suam
exercens intra quinquennium a sua inthronizatione computandum visitationem
ad Urbem peragat, si fieri potest una cum Patriarcha, sanctorum Apostolorum
Petri et Pauli limina veneraturus atque sancti Petri successori in primatu
super universam Ecclesiam se sistat. § 2. Ceteri Episcopi eparchiales
singulis quinquenniis per se vel, si legitime sunt impediti, per alium
visitationem ad Urbem peragere debent; si vero de Episcopis alicuius
Ecclesiae patriarchalis agitur, optandum est, ut visitatio saltem aliquoties
una cum Patriarcha fiat.
CCEO 0209. § 1. Commemorationem Romani Pontificis ante omnes in signum
plenae communionis cum eo in Divina Liturgia et in laudibus divinis secundum
praescripta librorum liturgicorum Episcopus eparchialis facere debet et
curare, ut a ceteris clericis eparchiae fideliter fiat. § 2. Episcopus
eparchialis commemorandus est ab omnibus clericis in Divina Liturgia et in
laudibus divinis secundum praescripta librorum liturgicorum.
CCEO 0210. § 1. Episcopus eparchialis, qui septuagesimum quintum annum
aetatis explevit aut ob infirmam valetudinem aliave gravi de causa officio
suo implendo minus aptus evasit, rogatur, ut renuntiationem ab officio
exhibeat. § 2. Renuntiatio ab officio Episcopi eparchialis exhibenda est
Patriarchae, si de Episcopo eparchiali intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis potestatem suam exercente agitur; in ceteris casibus
renuntiatio Romano Pontifici exhibenda est et praeterea, si Episcopus ad
Ecclesiam patriarchalem pertinet, Patriarchas quam primum notificanda. § 3.
Ad acceptationem renuntiationis Patriarcha indiget consensu Synodi
permanentis, nisi praecessit invitatio ad renuntiandum a Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis facta.
CCEO 0211. § 1. Episcopus eparchialis, cuius renuntiatio ab officio
acceptata est, titulum Episcopi emeriti eparchiae, quam rexit, obtinet atque
sedem habitationis in ipsa eparchia servare potest, nisi certis in casibus
ob specialia adiuncta a Sede Apostolica vel, si de eparchia intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis sita agitur, a Patriarcha de consensu
Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis aliter providetur. § 2. Synodus
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilium Hierarcharum curare debet,
ut congruae et dignae Episcopi emeriti sustentationi provideatur, attenta
quidem primaria obligatione, qua tenetur eparchia, cui inservivit.
Art. III. DE EPISCOPIS
COADIUTORIBUS ET DE EPISCOPIS AUXILIARIBUS
CCEO 0212. § 1. Si
necessitates pastorales eparchiae id suadent, unus vel plures Episcopi
auxiliares petente Episcopo eparchiali constituantur. § 2. Gravioribus in
adiunctis, etiam indolis personalis, constitui potest ex officio Episcopus
coadiutor cum iure successionis specialibus potestatibus praeditus.
CCEO 0213. § 1. Episcopus coadiutor praeter iura et obligationes, quae iure
communi statuuntur, etiam ea habet, quae in litteris de provisione canonica
determinantur. § 2. Iura et obligationes Episcopi coadiutoris a Patriarcha
constituti determinat ipse Patriarcha consulta Synodo permanenti; si vero de
Episcopo coadiutore omnibus iuribus et obligationibus Episcopi eparchialis
instruendo agitur, requiritur consensus Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis. § 3. Iura et obligationes Episcopi auxiliaris ea sunt, quae
iure communi statuuntur.
CCEO 0214. § 1. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris, ut sui officii
possessionem canonicam capiant, debent litteras de provisione canonica
Episcopo eparchiali ostendere. § 2. Episcopus coadiutor debet praeterea
litteras de provisione canonica ostendere collegio consultorum eparchialium.
§ 3. Si vero Episcopus.eparchialis plene est impeditus, sufficit, ut
Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris litteras de provisione canonica
ostendant collegio consultorum eparchialium. § 4. Ostensioni litterarum de
provisione canonica adesse debet cancellarius, qui rem in acta referat.
CCEO 0215. § 1. Episcopus coadiutor vices gerit Episcopi eparchialis
absentis vel impediti; nominari debet Protosyncellus et ei prae aliis
Episcopus eparchialis committat ea, quae ex iure mandatum speciale requirunt.
§ 2. Episcopus eparchialis firma § 1 nominet Episcopum auxiliarem
Protosyncellum; si tamen plures sunt, unum ex eis nominet Protosyncellum,
alios vero Syncellos. § 3. Episcopus eparchialis in perpendendis causis
maioris momenti praesertim indolis pastoralis Episcopos auxiliares prae
ceteris consulat. § 4. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris eo, quod
in partem sollicitudinis Episcopi eparchialis vocati sunt, ita officium suum
exerceant, ut in omnibus negotiis unanima consensione cum ipso agant.
CCEO 0216. § 1. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris iusto
impedimento non detenti debent, quoties sunt ab Episcopo eparchiali
requisiti, functiones obire, quas Episcopus eparchialis ipse peragere
deberet. § 2. Quae episcopalia iura et functiones Episcopus coadiutor et
Episcopus auxiliaris possunt et volunt exercere, Episcopus eparchialis
habitualiter aliis ne committat.
CCEO 0217. Episcopus
coadiutor et Episcopus auxiliaris obligatione tenentur residendi in eparchia,
a qua praeterquam ratione alicuius muneris extra eparchiam implendi aut
feriarum causa, quae ultra mensem ne protrahantur, ne discedant nisi ad
breve tempus.
CCEO 0218. Ad renuntiationem ab officio Episcopi coadiutoris vel Episcopi
auxiliaris quod attinet, applicentur cann. 210 et 211 § 2; his Episcopis
tribuitur emeriti titulus officii, quod antea expleverunt.
Art. IV. DE SEDE EPARCHIALI
VACANTE VEL IMPEDITA
CCEO 0219. Sedes eparchialis
vacat Episcopi eparchialis morte, renuntiatione, translatione ac privatione.
CCEO 0220. Circa sedes eparchiales vacantes intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis sitas praeter cann. 225–232 et firmis cann. 222 et 223 haec
servanda sunt: 1° Patriarcha de sedis eparchialis vacatione quam primum
certiorem faciat Sedem Apostolicam; 2° usque ad nominationem Administratoris
eparchiae potestas ordinaria Episcopi eparchialis transit ad Patriarcham,
nisi aliter iure particulari Ecclesiae patriarchalis vel a Romano Pontifice
provisum est; 3° Patriarchae est nominare Administratorem eparchiae intra
mensem utilem ab accepta notitia de sedis eparchialis vacatione computandum
consultis Episcopis curiae patriarchalis, si habentur, secus consulta Synodo
permanenti; elapso inutiliter mense, Administratoris nominatio ad Sedem
Apostolicam devolvitur; 4° Administrator eparchiae emissa coram Patriarcha
professione fidei potestatem obtinet non exercendam tamen nisi capta
possessione canonica officii, quae fit ostendendo litteras eius nominationis
collegio consultorum eparchialium; 5° Patriarchae est curare, ut sedi
eparchiali vacanti quam primum nec ultra terminos iure communi statutos
dignus idoneusque Episcopus eparchialis detur.
CCEO 0221. Exceptis sedibus eparchialibus vacantibus, de quibus in can. 220,
in ceteris casibus sede eparchiali vacante praeter cann. 225–232 et firmis
cann. 222 et 223 haec servanda sunt; 1° Metropolita, secus ille, qui ad
normam can. 271 § 5 collegio consultorum eparchialium praeest, Sedem
Apostolicam et, si de eparchia Ecclesiae patriarchalis agitur, etiam
Patriarcham quam primum de sedis eparchialis vacatione certiorem faciat; 2°
regimen eparchiae, nisi a Sede Apostolica aliter provisum est, usque ad
constitutionem Administratoris eparchiae transit ad Episcopum auxiliarem vel,
si plures sunt, ad Episcopum auxiliarem ordinatione episcopali seniorem vel,
si Episcopus auxiliaris non habetur, ad collegium consultorum eparchialium;
praedicti eparchiam interim regunt potestate, quam ius commune Protosyncello
agnoscit; 3° collegium consultorum eparchialium intra octo dies ab accepta
notitia de sedis eparchialis vacatione computandos debet Administratorem
eparchiae eligere, sed ad validitatem electionis requiritur pars absolute
maior suffragiorum membrorum eiusdem collegii: 4° si intra octo dies
Administrator eparchiae electus non est vel si electus condicionibus in can.
227 § 2 ad validitatem electionis requisitis caret, nominatio
Administratoris eparchiae devolvitur ad Metropolitam vel, si hic deest vel
est impeditus, ad Sedem Apostolicam; 5° Administrator eparchiae legitime
electus vel nominatus statim potestatem obtinet neque indiget ulla
confirmatione; de sua electione vel ex parte Metropolitae nominatione quam
primum Sedem Apostolicam certiorem faciat et, si ad Ecclesiam patriarchalem
pertinet, etiam Patriarcham.
CCEO 0222. Episcopus coadiutor, dummodo officii sui possessionem canonicam
iam ceperit, sede eparchiali vacante ipso iure evadit Administrator
eparchiae, donec ut Episcopus eparchialis inthronizatus erit.
CCEO 0223. In casu translationis ad aliam sedem eparchialem Episcopus intra
duos menses ab intimatione translationis computandos debet possessionem
canonicam novae eparchiae capere; interim vero in priore eparchia: 1°
Administratoris eparchiae iura et obligationes habet: 2° privilegia
honorifica Episcoporum eparchialium conservat; 3° reditus prioris officii
integros percipit.
CCEO 0224. § 1. Protosyncellus et Syncelli sede eparchiali vacante statim ab
officio cessant, nisi sunt: 1° Episcopi ordinati; 2° in eparchia Patriarchae
constituti; 3° in eparchia intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis
sita constituti, donec Administrator eparchiae possessionem canonicam sui
officii ceperit. § 2. Quae a Protosyncello et Syncellis, qui sede eparchiali
vacante statim ab officio cessant, legitime gesta sunt, donec certam
notitiam de sedis eparchialis vacatione acceperint, vim habent. § 3.
Episcopus auxiliaris sede eparchiali vacante retinet potestates a iure
quidem collatas et sub auctoritate Administratoris eparchiae exercendas,
quas sede eparchiali plena ut Protosyncellus vel Syncellus habebat, nisi
aliud a Sede Apostolica vel iure particulari propriae Ecclesiae
patriarchalis statuitur.
CCEO 0225. § 1. Unus tantum eligitur vel nominatur Administrator eparchiae
reprobata contraria consuetudine. § 2. Si oeconomus eparchialis fit
Administrator eparchiae, alium oeconomum eparchialem consilium a rebus
oeconomicis interim eligat.
CCEO 0226. In Administratore eparchiae constituendo nullam sibi potestatis
partem nec Patriarcha nec collegium consultorum eparchialium retinere potest
nec gerendo officio tempus determinare aliasve restrictiones praestituere.
CCEO 0227. § 1. Administrator eparchiae sit integritate, pietate, sana
doctrina et prudentia praestans. § 2. Valide ad officium Administratoris
eparchiae eligi vel nominari tantum potest Episcopus aut presbyter, qui
vinculo matrimonii non est ligatus, tricesimum quintum aetatis annum
explevit et ad eandem sedem eparchialem vacantem non est iam electus,
nominatus vel, translatus; si hae condiciones posthabitae sunt, actus illius,
qui Administrator eparchiae electus vel nominatus est, ipso iure nulli sunt.
CCEO 0228. § 1. Sede eparchiali vacante nihil innovetur. § 2. Illi, qui
interim eparchiae regimen curant, vetantur quidpiam agere, quod vel
eparchiae vel episcopalibus iuribus praeiudicium afferre potest; speciatim
prohibentur ipsi ac omnes alii, ne sive per se sive per alium documenta
curiae eparchialis subtrahant, destruant vel mutent.
CCEO 0229. Administrator eparchiae eadem iura et obligationes habet ac
Episcopus eparchialis, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat.
CCEO 0230. Nisi aliter est legitime provisum: 1° Administrator eparchiae ius
habet ad iustam remunerationem lege iuris particularis statuendam vel
legitima consuetudine determinatam, quae desumi debet ex bonis eparchiae; 2°
cetera emolumenta ad Episcopum eparchialem spectantia, dum sedes eparchialis
vacat, futuro Episcopo eparchiali pro necessitatibus eparchiae reserventur
servatis praescriptis iuris particularis, quae modum, quo emolumenta erogari
debent, determinant.
CCEO 0231. § 1. Renuntiatio Administratoris eparchiae exhibenda est
Patriarchae, si ipse Administratorem designavit, secus collegio consultorum
eparchialium, quo in casu eam acceptari, ut valeat, necesse non est. § 2.
Amotio Administratoris eparchiae intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis pertinet ad Patriarcham de consensu Synodi permanentis; secus
vero Sedi Apostolicae reservatur. § 3. Post mortem, renuntiationem vel
amotionem Administratoris eparchiae novus constituatur ab eadem auctoritate
et eodem modo ac pro priore praescriptum est. § 4. Administrator eparchiae
cessat ab officio capta a novo Episcopo eparchiali possessione canonica
eparchiae; novus Episcopus eparchialis rationem administrationis ab eo
exigere potest.
CCEO 0232. § 1. Oeconomus eparchialis sede eparchiali vacante officium suum
impleat sub auctoritate Administratoris eparchiae; ad oeconomum eparchialem
devolvitur administratio bonorum ecclesiasticorum, quae ob sedis eparchialis
vacationem administratorem non habent, nisi Patriarcha aut collegium
consultorum eparchialium aliter providerunt. § 2. Ad renuntiationem vel
amotionem oeconomi eparchialis sede eparchiali vacante quod attinet,
servandus est can. 231 §§ 1 et 2. § 3. Resoluto quovis modo iure oeconomi
eparchialis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis novi oeconomi
electio vel nominatio pertinet ad Patriarcham consultis Episcopis curiae
patriarchalis, si habentur, secus consulta Synodo permanenti; in ceteris
casibus oeconomus eligitur a collegio consultorum eparchialium. § 4.
Oeconomus eparchialis novo Episcopo eparchiali rationem reddere debet suae
administrationis, qua reddita, nisi ab eodem in officio suo confirmatur, ab
officio cessat.
CCEO 0233. § 1. Sede eparchiali per Episcopi eparchialis captivitatem,
relegationem, exilium aut inhabilitatem ita impedita, ut ne per litteras
quidem cum christifidelibus sibi commissis communicare ipse possit, regimen
eparchiae est penes Episcopum coadiutorem, nisi aliter providit Patriarcha
de consensu Synodi permanentis in eparchiis sitis intra fines territorii
Ecclesiae, cui praeest, aut Sedes Apostolica; si vero Episcopus coadiutor
deest aut impeditus est, penes Protosyncellum, Syncellum vel alium idoneum
sacerdotem ab Episcopo eparchiali designatum, cui ipso iure competunt iura
et obligationes Protosyncelli; potest vero Episcopus eparchialis tempore
opportuno plures designare, qui sibi invicem in officio succedunt. § 2. Si
iidem desunt aut impediti sunt, ne eparchiae regimen assumant, collegii
consultorum eparchialium est sacerdotem eligere, qui eparchiam regat. § 3.
Qui eparchiam intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis regendam
suscepit, quam primum Patriarcham certiorem faciat de sede eparchiali
impedita et de assumpto officio; in ceteris casibus certiorem faciat Sedem
Apostolicam et, si ad Ecclesiam patriarchalem pertinet, etiam Patriarcham.
Art. V. DE ADMINISTRATORIBUS
APOSTOLICIS
CCEO 0234. § 1. Eparchiae
regimen sede eparchiali sive plena sive vacante aliquando Romanus Pontifex
gravibus et specialibus de causis Administratori apostolico committit. § 2.
Iura, obligationes et privilegia Administratoris apostolici desumuntur ex
litteris suae nominationis.
CAPUT II. DE ORGANIS
EPISCOPUM EPARCHIALEM IN REGIMINE EPARCHIAE ADIUVANTIBUS
Art. I. DE CONVENTU
EPARCHIALI
CCEO 0235. Conventus
eparchialis adiutricem praestat operam Episcopo eparchiali in eis, quae ad
speciales necessitates vel utilitatem eparchiae referuntur.
CCEO 0236. Conventus eparchialis convocetur, quoties iudicio Episcopi
eparchialis et consulto consilio presbyterali adiuncta id suadent.
CCEO 0237. § 1. Episcopi
eparchialis est conventum eparchialem convocare, eidem per se vel per alium
praeesse, eum transferre, prorogare, suspendere et dissolvere. § 2. Sede
eparchiali vacante conventus eparchialis suspenditur ipso iure, donec novus
Episcopus eparchialis de re decreverit.
CCEO 0238. § 1. Ad conventum
eparchialem convocandi sunt eumque adire debent: 1° Episcopus coadiutor et
Episcopi auxiliares; 2° Protosyncellus, Syncelli, Vicarius iudicialis ac
oeconomus eparchialis; 3° consultores eparchiales; 4° rector seminarii
eparchialis maioris; 5° protopresbyteri; 6° unus saltem parochus ex
unoquoque districtu eligendus ab omnibus, qui ibi actu curam animarum habent,
protopresbytero electioni praesidente; item eligendus est alius presbyter,
qui eodem impedito eius locum teneat; 7° membra consilii presbyteralis atque
aliquot delegati consilii pastoralis, si exstat, ab eodem consilio eligendi
modo et numero iure particulari statutis; 8° aliquot diaconi ad normam iuris
particularis electi; 9° Superiores monasteriorum sui iuris atque aliquot
Superiores ceterorum institutorum vitae consecratae, quae in eparchia domum
habent, eligendi modo et numero iure particulari statutis; 10° laici electi
a consilio pastorali, si exstat, secus modo ab Episcopo eparchiali
determinato ita, ut numerus laicorum tertiam partem membrorum conventus
eparchialis non superet. § 2. Episcopus eparchialis, si opportunum iudicat,
potest ad conventum eparchialem invitare alios quoque non exclusis personis
aliarum Ecclesiarum sui iuris, quibus omnibus etiam ius suffragium ferendi
concedere potest. § 3. Ad conventum eparchialem etiam invitari possunt
aliquot observatores ex Ecclesiis vel Communitatibus ecclesialibus
acatholicis.
CCEO 0239. Ii, qui conventum eparchialem adire debent, non possunt, etsi
legitimo impedimento detenti sunt, mittere procuratorem, qui eorum nomine
conventui eparchiali intersit, sed Episcopum eparchialem de impedimento
certiorem faciant.
CCEO 0240. § 1. Firmo iure cuiuslibet christifidelis quaestiones in conventu
eparchiali tractandas indicandi solius Episcopi eparchialis est argumenta in
hoc conventu tractanda statuere. § 2. Episcopus eparchialis tempore
opportuno unam vel plures constituat commissiones, quarum est argumenta in
conventu eparchiali tractanda apparare. § 3. Curet etiam Episcopus
eparchialis, ut tempore opportuno omnibus, qui convocati sunt, argumentorum
tractandorum schema tradatur. § 4. Propositae quaestiones omnes liberae
disceptationi in sessionibus conventus eparchialis subiciantur.
CCEO 0241. Solus est in conventu eparchiali legislator Episcopus eparchialis
ceteris tantum suffragium consultivum habentibus; solus subscribit
decisionibus quibuscumque, quae in conventu eparchiali factae sunt; quae, si
in eodem conventu promulgantur, statim obligare incipiunt, nisi aliter
expresse cavetur.
CCEO 0242. Textum legum, declarationum et decretorum, quae in conventu
eparchiali data sunt, Episcopus eparchialis communicet cum auctoritate, quam
ius particulare propriae Ecclesiae sui iuris determinavit.
Art. II. DE CURIA EPARCHIALI
CCEO 0243. § 1. Episcopus
eparchialis penes suam sedem habere debet curiam eparchialem, quae ipsum
invat in regimine eparchiae sibi commissae. § 2. Ad curiam eparchialem
pertinent Protosyncellus, Syncelli, Vicarius iudicialis, oeconomus
eparchialis et consilium a rebus oeconomicis, cancellarius, iudices
eparchiales, promotor iustitiae et defensor vinculi, notarii et aliae
personae, quae ad curiae eparchialis officia recte implenda ab Episcopo
eparchiali assumuntur. § 3. Episcopus eparchialis necessitatibus vel
utilitate eparchiae exigentibus alia quoque officia in curia eparchiali
constituere potest.
CCEO 0244. § 1. Nominatio et amotio ab officio eorum, qui officia in curia
eparchiali exercent, spectat ad Episcopum eparchialem. § 2. Omnes, qui ad
officia in curia eparchiali admittuntur, debent: 1° promissionem emittere de
officio fideliter implendo secundum modum iure aut ab Episcopo eparchiali
determinatum; 2° secretum servare intra limites et secundum modum iure aut
ab Episcopo eparchiali determinatos.
1° De Protosyncello
et de Syncellis
CCEO 0245. In unaquaque
eparchia constituendus est Protosyncellus, qui potestate ordinaria vicaria
ad normam iuris communis praeditus Episcopum eparchialem in totius eparchiae
regimine adiuvet.
CCEO 0246. Quoties rectum eparchiae regimen id requirit, constitui possunt
unus aut plures Syncelli, qui nempe ipso iure in determinata eparchiae parte
aut in certo negotiorum genere aut circa christifideles alii Ecclesiae sui
iuris ascriptos certive personarum coetus eandem habet potestatem ac ius
commune Protosyncello tribuit.
CCEO 0247. § 1. Protosyncellus et Syncelli libere ab Episcopo eparchiali
nominantur et ab eo libere amoveri possunt firmo can. 215 §§ 1 et 2. § 2.
Protosyncellus et Syncellus sint sacerdotes caelibes, nisi ius particulare
propriae Ecclesiae sui iuris aliud statuit, quatenus fieri potest ex
clericis eparchiae ascriptis, annos nati non minus triginta, in aliqua
scientia sacra doctores vel licentiati vel saltem periti, sana doctrina,
probitate, prudentia ac rerum gerendarum experientia commendati. § 3.
Protosyncelli vel Syncelli officium ne conferatur Episcopi eparchialis
consanguineis usque ad quartum gradum inclusive. § 4. Episcopus eparchialis
potest Protosyncellum et Syncellos etiam ex alia eparchia vel ex alia
Ecclesia sui iuris assumere de consensu tamen eorum Episcopi eparchialis.
CCEO 0248. § 1. Nisi aliter iure communi expresse cavetur, Protosyncello in
tota eparchia, Syncellis vero intra ambitum officii sibi collati eadem
competit potestas regiminis exsecutiva ac Episcopo eparchiali eis exceptis,
quae Episcopus eparchialis sibi vel aliis reservavit aut quae ex iure
requirunt ipsius mandatum speciale, quo non obtento actus, ad quem huiusmodi
mandatum requiritur, est nullus. § 2. Protosyncello et Syncellis intra
ambitum eorum competentiae competunt etiam facultates habituales a Sede
Apostolica Episcopo eparchiali concessae necnon rescriptorum Sedis
Apostolicae vel Patriarchae exsecutio, nisi aliter expresse cautum est aut
electa est industria personae Episcopi eparchialis.
CCEO 0249. Protosyncellus et Syncelli de praecipuis negotiis et gerendis et
gestis Episcopo eparchiali referre debent nec umquam contra eius voluntatem
et mentem agant.
CCEO 0250. Protosyncelli et Syncelli presbyteri durante munere habent
privilegia et insignia primae post episcopalem dignitatis.
CCEO 0251. § 1. Protosyncellus et Syncelli ab officio cessant elapso tempore
determinato, renuntiatione ab Episcopo eparchiali acceptata vel amotione. §
2. Sede eparchiali vacante cirra Protosyncellum et Syncellos servetur can.
224. § 3. Suspenso officio Episcopi eparchialis suspenditur potestas
Protosyncelli et Syncellorum, nisi Episcopi ordinati sunt.
2° De cancellario
aliisque notariis et de archivo curiae eparchialis
CCEO 0252. § 1. In curia eparchiali constituatur cancellarius, qui sit presbyter vel diaconus, cuius
praecipua obligatio, nisi aliud iure particulari statuitur, est curare, ut
acta curiae redigantur et expediantur atque in archivo curiae eparchialis
asserventur § 2. Si necesse videtur, cancellario dari potest adiutor, cui
nomen sit vice-cancellarii. § 3. Cancellarius necnon vice-cancellarius sunt
ipso iure notarii curiae eparchialis.
CCEO 0253. § 1. Praeter cancellarium constitui possunt alii notarii, quorum
subscriptio publicam fidem facit et quidem sive ad quaelibet acta sive ad
acta iudicialia dumtaxat sive ad acta certae causae aut negotii tantum. § 2.
Notarii debent esse integrae famae et omni suspicione maiores; in causis,
quibus fama clerici in discrimen vocari potest, notarius debet esse sacerdos.
CCEO 0254. Notariorum est: 1° conscribere acta et documenta circa decreta,
dispositiones, obligationes vel alia, quae eorum operam requirunt; 2°
scripto fideliter redigere ea, quae geruntur, et actis de his rebus cum
indicatione loci, diei, mensis et anni subscribere; 3° acta vel documenta
legitime petenti servatis servandis exhibere et eorum exemplaria cum
originali conformia declarare.
CCEO 0255. Cancellarius
aliique notarii libere ab officio amoveri possunt ab Episcopo eparchiali,
non autem ab Administratore eparchiae nisi de consensu collegii consultorum
eparchialium.
CCEO 0256. § 1. Episcopus eparchialis in loco tuto archivum curiae
eparchialis constituat, in quo documenta, quae ad negotia eparchiae spectant,
asserventur. § 2. Omni diligentia ac sollicitudine conficiatur inventarium
documentorum, quae in archivo curiae eparchialis asservantur, cum brevi
eorum synopsi.
CCEO 0257. § 1. Archivum curiae eparchialis clausum sit oportet eiusque
clavem habeant Episcopus eparchialis et cancellarius; nemini licet in illud
ingredi sine licentia aut solius Episcopi eparchialis aut Protosyncelli
simul et cancellarii. § 2. Ius est eis, quorum interest, ut documentorum,
quae natura sua sunt publica quaeque ad statum suae personae pertinent,
exemplar authenticum per se vel per procuratorem recipiant.
CCEO 0258. Ex archivo curias eparchialis non licet efferre documenta nisi ad
breve tempus tantum atque de licentia aut solius Episcopi eparchialis aut
Protosyncelli simul et cancellarii.
CCEO 0259. § 1. Sit in curia eparchiali etiam archivum secretum aut saltem in archivo curiae eparchialis
armarium secretum omnino clausum et obseratum, quod de loco amoveri non
potest, in quo documenta secreto servanda asserventur. § 2. Singulis annis
destruantur acta procedurarum in poenis irrogandis in materia morum, quarum
rei vita cesserunt aut quae a decennio terminatae sunt, retento facti brevi
summario et textu sententiae definitivae vel decreti.
CCEO 0260. § 1. Archivi secreti vel armarii secreti clavem habeat solus
Episcopus eparchialis. § 2. Sede eparchiali vacante archivum secretum vel
armarium secretum ne aperiantur nisi in casu verae necessitatis ab ipso
Administratore eparchiae. § 3. Ex archivo secreto vel armario secreto
documenta ne efferantur.
CCEO 0261. § 1. Curet Episcopus eparchialis, ut etiam acta et documenta
archivorum ecclesiarum cathedralium, paroecialium aliarumque intra fines
territorii eparchiae exstantium diligenter asserventur atque actorum et
documentorum inventarii duo exemplaria conficiantur, quorum alterum in
proprio archivo, alterum in archivo curiae eparchialis asserventur. § 2. Ut
acta et documenta ad haec archiva pertinentia inspiciantur aut efferantur,
serventur normae ab Episcopo eparchiali statutae.
3° De oeconomo
eparchiali et de consilio a rebus oeconomicis
CCEO 0262. § 1. Episcopus
eparchialis consultis collegio consultorum eparchialium atque consilio a
rebus oeconomicis nominet oeconomum eparchialem, qui sit christifidelis in
re oeconomica peritus et probitate praestans. § 2. Oeconomus eparchialis
nominatur ad tempus iure particulari determinatum; munere durante ne
amoveatur nisi gravi de causa ab Episcopo eparchiali aestimanda consultis
collegio consultorum eparchialium atque consilio a rebus oeconomicis. § 3.
Oeconomi eparchialis est sub Episcopi eparchialis potestate, qui eius iura
ac relationes ad consilium a rebus oeconomicis pressius determinet, bona
temporalia eparchiae administrare, administrationi bonorum ecclesiasticorum
in tota eparchia vigilare, eorum conservationi, tutelae et incremento
providere, administratorum localium neglegentiam supplere et bona
ecclesiastica, quae administratore iure designato carent, per se
administrare. § 4. Oeconomus eparchialis rationem administrationis Episcopo
eparchiali quotannis et, quoties ab ipso Episcopo petitur, reddere debet;
Episcopus eparchialis vero per consilium a rebus oeconomicis rationes ab
oeconomo eparchiali exhibitas examinet. § 5. Circa obligationes oeconomi
eparchialis sede eparchiali vacante servandus est can. 232.
CCEO 0263. § 1. Episcopus eparchialis consilium a rebus oeconomicis erigat,
quod constet ex praeside, qui est ipse Episcopus eparchialis, et aliquot
personis idoneis etiam iuris civilis, si fieri potest, peritis ab Episcopo
eparchiali consulto collegio consultorum eparchialium nominandis, nisi iure
particulari propriae Ecclesiae sui iuris iam alio aequivalenti modo provisum
est, firmo semper, ut ab aliis electi vel nominati indigeant confirmatione
Episcopi eparchialis. § 2. Oeconomus eparchialis ipso iure est membrum
consilii a rebus oeconomicis. § 3. A consilio a rebus oeconomicis
excluduntur ii, qui cum Episcopo eparchiali usque ad quartum gradum
inclusive consanguinitatis vel affinitatis coniuncti sunt. § 4. Episcopus
eparchialis in actibus maioris momenti rem oeconomicam respicientibus
consilium a rebus oeconomicis audire ne praetermittat; huius autem membra
tantum suffragium consultivum habent, nisi iure communi in casibus
specialiter expressis vel ex documento fundationis eorum consensus exigitur.
§ 5. Praeter alia munera ipsi iure communi commissa consilii a rebus
oeconomicis est quotannis rationem apparare quaestuum et erogationum, quae
pro toto eparchiae regimine anno venturo praevidentur, necnon anno exeunte
rationem accepti et expensi approbare.
Art. III. DE CONSILIO
PRESBYTERALI ET DE COLLEGIO CONSULTORUM EPARCHIALIUM
CCEO 0264. In eparchia
constitui debet concilium presbyterale, scilicet coetus sacerdotum
presbyterium repraesentans, qui Episcopum eparchialem suo consilio ad normam
iuris adiuvet in eis, quae ad necessitates operis pastoralis et bonum
eparchiae spectant.
CCEO 0265. Consilium presbyterale habeat propria statuta ab Episcopo
eparchiali approbata firmis normis iuris communis et iuris particularis
propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0266. Circa constitutionem consilii presbyteralis haec serventur: 1°
congrua pars membrorum ad normam iuris particularis propriae Ecclesiae sui
iuris eligatur a sacerdotibus ipsis; 2° aliquot sacerdotes ad normam
statutorum esse debent membra nata, qui scilicet ratione officii sibi
demandati ad consilium pertinent; 3° Episcopo eparchiali integrum est
aliquot membra libere nominare.
CCEO 0267. § 1. In eligendis membris consilii presbyteralis vocem activam et
passivam habent: 1° omnes presbyteri eparchiae ascripti; 2° ceteri
sacerdotes, qui in eparchia domicilium vel quasi-domicilium habent et simul
in eiusdem eparchiae bonum aliquod munus exercent. § 2. Quatenus in statutis
providetur, vox activa et passiva conferri potest etiam aliis sacerdotibus,
qui domicilium vel quasi-domicilium in eparchia habent.
CCEO 0268. Modus eligendi membra consilii presbyteralis a statutis
determinandus est ita, ut, quatenus fieri potest, sacerdotes presbyterii
repraesententur ratione habita praesertim diversorum ministeriorum
variorumque eparchiae districtuum.
CCEO 0269. § 1. Episcopi eparchialis est consilium presbyterale convocare,
eidem praeesse atque quaestiones in eodem tractandas determinare aut a
membris propositas accipere. § 2. Episcopus eparchialis consilium
presbyterale audiat in negotiis maioris momenti et in casibus iure communi
expressis consulere debet; eius autem consensu eget solummodo in casibus
iure commnni expresse determinatis firmo iure Patriarchae circa negotia
eparchiae, quam ipse regit, consilium presbyterale etiam in his casibus
nonnisi consulendi. § 3. Consilium presbyterale numquam agere potest sine
Episcopo eparchiali, ad quem solum etiam cura spectat ea divulgandi, quae in
ipso consilio gesta sunt.
CCEO 0270. § 1. Membra consilii presbyteralis designentur ad tempus in
statutis determinandum ita tamen, ut integrum consilium vel aliqua eius pars
intra quinquennium renovetur. § 2. Sede eparchiali vacante consilium
presbyterale cessat eiusque munera implentur a collegio consultorum
eparchialium; intra annum a capta possessione canonica eparchiae computandum
Episcopus eparchialis debet novum consilium presbyterale constituere. § 3.
Si consilium presbyterale munus sibi in bonum eparchiae commissum non implet
aut eodem graviter abutitur, Episcopus eparchialis consulto Metropolita aut,
si de ipsa sede metropolitana agitur, consulto Episcopo eparchiali
ordinatione episcopali seniore eidem Metropolitae subiecto illud dissolvere
potest, sed intra annum novum consilium presbyterale constituere debet.
CCEO 0271. § 1. Episcopus eparchialis constituere debet collegium
consultorum eparchialium, cui competunt munera iure determinata. § 2.
Collegium consultorum eparchialium ad quinquennium constituitur, quo tamen
elapso munera sua propria exercere pergit, donec novum collegium constitutum
erit. § 3. Membra collegii consultorum eparchialium debent esse numero non
minus quam sex nec plus quam duodecim; si quacumque de causa intra
determinatum quinquennium numerus minimus membrorum collegii iam non habetur,
Episcopus eparchialis quam primum collegium nominatione novi membri integret,
secus collegium valide agere non potest § 4. Membra collegii consultorum
eparchialium libere nominantur ab Episcopo eparchiali ex eis, qui tempore
nominationis sunt membra consilii presbyteralis. § 5. Collegio consultorum
eparchialium praeest Episcopus eparchialis; sede eparchiali vacante vel
impedita is, qui interim Episcopi eparchialis locum tenet aut, si
constitutus non est, sacerdos in eodem collegio sacra ordinatione senior. §
6. Quoties ius statuit Episcopum eparchialem indigere consensu collegii
consultorum eparchialium, Patriarcha in negotiis eparchiae, quam ipse regit,
sufficit, ut hoc collegium consulat.
Art. IV. DE CONSILIO
PASTORALI
CCEO 0272. In eparchia, si
adiuncta pastoralia id suadent, constituatur consilium pastorale, cuius est
sub anctoritate Episcopi eparchialis ea, quae ad opera pastoralia in
eparchia spectant, investigare, perpendere atque de eis conclusiones
practicas proponere.
CCEO 0273. § 1. Consilium pastorale, quod coetus consultivus tantum est,
constat ex clericis, ex religiosis vel sodalibus societatum vitae communis
ad instar religiosorum et praesertim ex laicis designatis modo ab Episcopo
eparchiali determinato. § 2. Consilium pastorale ita constituatur, ut,
quatenus fieri potest, christifideles eparchiae ratione habita diversorum
generum personarum, consociationum et aliorum inceptorum repraesententur. §
3. Una cum his christifidelibus Episcopus eparchialis potest alios quoque,
etiam alterius Ecclesiae sui iuris, pro opportunitate ad consilium pastorale
invitare. § 4. Ad consilium pastorale ne designentur nisi christifideles
certa fide, bonis moribus et prudentia praestantes.
CCEO 0274. § 1. Consilium pastorale constituitur ad tempus secundum
praescripta statutorum, quae ab Episcopo eparchiali dantur. § 2. Sede
eparchiali vacante consilium pastorale cessat.
CCEO 0275. Ad solum Episcopum eparchialem pertinet consilium pastorale
secundum necessitates apostolatus convocare, eidem praeesse et ea, quae in
eodem tractata sunt, publicare.
Art. V. DE PROTOPRESBYTERIS
CCEO 0276. § 1. Protopresbyter est presbyter, qui districtui ex pluribus paroeciis constanti
praeficitur, ut ibidem nomine Episcopi eparchialis munera iure determinata
expleat. § 2. Huiusmodi districtus erigere, immutare et supprimere secundum
necessitates actionis pastoralis pertinet ad Episcopum eparchialem consulto
consilio presbyterali.
CCEO 0277. § 1. Ad protopresbyteri officium, quod salvo iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris cum officio parochi certae paroeciae stabiliter
coniungi non debet, Episcopus eparchialis nominet auditis, si opportunum
ducit, parochis et vicariis paroecialibus districtus, de quo agitur,
presbyterum doctrina et apostolica alacritate praestantem praesertim inter
parochos. § 2. Protopresbyter nominatur ad tempus iure particulari
determinatum. § 3. Episcopus eparchialis protopresbyterum iusta de causa ab
officio amovere potest.
CCEO 0278. § 1. Protopresbytero praeter potestates et facultates a iure
particulari ei collatas ius et obligatio est: 1° actionem pastoralem
communem promovendi et coordinandi; 2° prospiciendi, ut clerici vitam ducant
proprio statui congruam atque suis obligationibus diligenter satisfaciant;
3° providendi, ut Divina Liturgia et laudes divinae secundum praescripta
librorum liturgicorum celebrentur, ut decor et nitor ecclesiarum sacraeque
supellectilis praesertim in celebratione Divinae Liturgiae et custodia
Divinae Eucharistiae accurate serventur, ut recte conscribantur et
asserventur libri paroeciales, ut bona ecclesiastica sedulo administrentur,
denique, ut domus paroecialis debita diligentia curetur. § 2. In districtu
sibi concredito protopresbyter: 1° operam det, ut clerici frequentent
collationes, quas Hierarcha loci opportunas iudicat ad scientias sacras et
res pastorales promovendas; 2° curet, ut clericis subsidia spiritualia
praesto sint, itemque maxime sollicitus sit de eis, qui in difficilioribus
versantur circumstantiis aut problematibus anguntur. § 3. Curet
protopresbyter, ne parochi, quos graviter aegrotantes novit, eorumque
familia, si coniugati sunt, spiritualibus et materialibus auxiliis careant
atque ut eorum, qui decesserunt, funera digne celebrentur; provideat quoque,
ne occasione aegrotationis vel mortis depereant aut asportentur libri,
documenta, sacra supellex aliaque, quae ad Ecclesiam pertinent. § 4.
Protopresbyter obligatione tenetur secundum determinationem ab Episcopo
eparchiali factam paroecias visitandi.
CAPUT III. DE PAROECIIS, DE
PAROCHIS ET DE VICARIIS PAROECIALIBUS
CCEO 0279. Paroecia est certa
communitas christifidelium in eparchia stabiliter constituta, cuius cura
pastoralis committitur parocho.
CCEO 0280. § 1. Paroecia regulariter sit territorialis, quae scilicet omnes
complectatur christifideles certi territorii; si vero de iudicio Episcopi
eparchialis consulto consilio presbyterali id expedit, erigantur paroeciae
personales ratione nationis, linguae, ascriptionis christifidelium alii
Ecclesiae sui iuris immo vel alia definita ratione determinatae. § 2.
Paroecias erigere, immutare et supprimere est Episcopi eparchialis consulto
consilio presbyterali. § 3. Paroecia legitime erecta ipso iure persona
iuridica est.
CCEO 0281. § 1. Parochus est presbyter, cui ut praecipuo cooperatori
Episcopi eparchialis tamquam pastori proprio cura animarum committitur in
determinata paroecia sub auctoritate eiusdem Episcopi eparchialis. § 2.
Persona iuridica valide parochus esse non potest.
CCEO 0282. § 1. Episcopus eparchialis, non vero Administrator eparchiae,
potest consulto consilio presbyterali ac de consensu Superioris maioris
instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum
paroeciam erigere in ecclesia eiusdem instituti vel societatis firmo can.
480. § 2. Haec erectio fieri debet mediante conventione scripto data inter
Episcopum eparchialem et Superiorem maiorem instituti religiosi vel
societatis vitae communis ad instar religiosorum, qua accurate statuantur,
quae ad ministerium paroeciale implendum, ad personas paroeciae addicendas,
ad res oeconomicas spectent, ac quaenam sint iura et obligationes sodalium
eiusdem instituti vel societatis in illa ecclesia et quaenam parochi.
CCEO 0283. Episcopus eparchialis certos coetus personarum, aedificia et loca,
quae in paroeciae territorio sunt et iure non exempta, a parochi cura ex
toto aut ex parte ne subducat nisi gravi de causa.
CCEO 0284. § 1. Ius nominandi parochos competit soli Episcopo eparchiali,
qui eos libere nominat. § 2. Ad paroeciam vero sodali instituti religiosi
vel societatis vitae communis ad instar religiosorum concredendam Superior
maior presbyterum idoneum sui instituti vel societatis Episcopo eparchiali
ad nominationem proponit salvis conventionibus initis cum Episcopo
eparchiali vel alia auctoritate a iure particulari propriae Ecclesiae sui
iuris determinata. § 3. Parochus in suo officio stabilis est, quare ad
tempus determinatum ne nominetur nisi: 1° agitur de sodali instituti
religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum; 2°
candidatus ad hoc scripto consensit; 3° agitur de casu speciali, quo in casu
requiritur consensus collegii consultorum eparchialium; 4° ius particulare
propriae Ecclesiae sui iuris id permittit.
CCEO 0285. § 1. Ut presbyter parochus nominari possit, oportet sit bonis
moribus, sana doctrina, animarum zelo, prudentia ceterisque virtutilius et
dotibus praeditus, quae ad ministerium paroeciale cum laude implendum iure
requiruntur. § 2. Si presbyter matrimonio est iunctus, boni mores et in
uxore et in filiis suis secum degentibus requiruntur. § 3. Paroeciam
vacantem Episcopus eparchialis conferat illi, quem omnibus perpensis
adiunctis aestimat idoneum omni personarum acceptione remota; ut iudicium de
idoneitate ferat, audiat protopresbyterum aptasque investigationes peragat
auditis, si opportunum ducit, etiam aliis christifidelibus praesertim
clericis.
CCEO 0286. Sede eparchiali vacante aut impedita ad Administratorem eparchiae
aliumve, qui eparchiam interim regit, pertinet: 1° parochum nominare
presbyterum a Superiore maiore ad normam can. 284 § 2 propositum; 2°
parochum ex aliis presbyteris nominare, si sedes eparchialis unum saltem
annum vacavit aut impedita est.
CCEO 0287. § 1. Parochus
unius paroeciae tantum curam paroecialem habeat; ob penuriam tamen
presbyterorum aut alia adiuncta plurium vicinarum paroeciarum cura eidem
parocho concredi potest. § 2. In eadem paroecia unus tantum habeatur
parochus; si vero ius particulare propriae Ecclesiae sui iuris permittit, ut
paroecia pluribus presbyteris committatur, idem ius particulare accurate
determinet, quaenam sint iura et obligationes moderatoris, qui actionem
communem dirigat atque de eadem Episcopo eparchiali respondeat, et quaenam
ceterorum presbyterorum.
CCEO 0288. Parochus a provisione canonica obtinet curam animarum, quam tamen
eidem exercere non licet nisi capta ad normam iuris particularis possessione
canonica paroeciae.
CCEO 0289. § 1. In exsequendo munere docendi parochus obligatione tenetur
verbum Dei praedicandi omnibus christifidelibus, ut hi in fide, spe et
caritate radicati in Christo crescant et communitas christiana illud
testimonium caritatis reddat, quod Dominus commendavit; itemque institutione
catechetica christifideles ad plenam mysterii salutis cognitionem ducendi
unicuique aetati accommodatam; ad hanc institutionem tradendam non solum
sodalium institutorum religiosorum vel societatum vitae communis ad instar
religiosorum auxilium quaerat, sed etiam laicorum cooperationem. § 2. In
perficiendo munere sanctificandi curet parochus, ut celebratio Divinae
Liturgiae centrum sit et culmen totius vitae communitatis christianae;
itemque allaboret, ut christifideles spirituali pabulo pascantur per devotam
et frequentem sacramentorum susceptionem atque per consciam et actuosam in
laudibus divinis participationem; meminerit etiam parochus quam maxime
sacramentum paenitentiae ad vitam christianam fovendam conferre; quare
facilem se praebeat ad hoc sacramentum ministrandum vocatis ad hoc, si opus
est, aliis etiam sacerdotibus, qui varias linguas callent. § 3. In
adimplendo munere regendi imprimis curet parochus, ut proprium gregem
cognoscat; cum autem omnium ovium sit minister, vitae christianae
incrementum foveat tum in singulis christifidelibus tum in consociationibus
praesertim apostolatui addictis tum in tota communitate paroeciali; domos
igitur et scholas visitet, prout munus pastorale id exigit; adulescentibus
et iuvenibus studiose prospiciat; pauperes et infirmos paterna caritate
prosequatur; specialem denique curam de opificibus habeat atque allaboret,
ut christifideles operibus apostolatus auxilium praestent.
CCEO 0290. § 1. In omnibus negotiis iuridicis paroeciae parochus eiusdem
personam gerit. § 2. Functiones sacrae maioris momenti, ut sunt celebratio
sacramentorum initiationis christianae, benedictio matrimoniorum firmo can.
302 § 2, exsequiae ecclesiasticae ad parochum spectant ita, ut vicariis
paroecialibus eas perficere non liceat nisi de licentia saltem praesumpta
ipsius parochi.
CCEO 0291. Oblationes omnes eis exceptis, de quibus in cann. 715–717, quae
occasione perfuncti muneris pastoralis a parocho ceterisque clericis
paroeciae addictis recipiuntur, ad massam paroecialem deferri debent, nisi
de contraria offerentis voluntate constat circa oblationes plene voluntarias;
Episcopo eparchiali consulto consilio presbyterali competit statuere
praescripta, quibus destinationi harum oblationum necnon iustae
remunerationi parochi ceterorumque paroeciae clericorum ad normam can. 390
provideatur.
CCEO 0292. § 1. Parochus obligatione tenetur residendi in domo paroeciali
prope ecclesiam paroecialem; potest tamen Hierarcha loci iusta de causa
permittere, ut alibi commoretur, dummodo ministerium paroeciale nihil inde
detrimenti capiat. §. 2. Nisi gravis obstat ratio, parocho feriarum gratia
licet quotannis a paroecia abesse non ultra mensem continuum aut intermissum;
quod in tempus feriarum dies non computantur, quibus semel in anno parochus
recessui spirituali vacat; parochus autem, si ultra hebdomadam a paroecia
abesse vult, tenetur de hoc proprium Hierarcham loci certiorem facere. § 3.
Episcopi eparchialis est normas statuere, quibus prospiciatur, ut parochi
absentia durante curae paroeciae provideatur per sacerdotem debitis
potestatibus et facultatibus praeditum.
CCEO 0293. Memor sit parochus se debere sua cottidiana conversatione et
sollicitudine baptizatis et non baptizatis, catholicis et acatholicis,
exemplum ministerii vere sacerdotalis et pastoralis exhibere omnibusque
testimonium veritatis et vitae reddere et ut bonus pastor illos quoque
quaerere, qui baptizati quidem in Ecclesia catholica a susceptione
sacramentorum se abstinent vel immo a fide defecerunt.
CCEO 0294. Divinam Liturgiam pro populo paroeciae sibi concreditae parochus
frequenter celebret, diebus vero iure particulari propriae Ecclesiae sui
iuris praescriptis celebrare tenetur.
CCEO 0295. In paroecia habeantur ad normam iuris particularis propriae
Ecclesiae sui iuris opportuna consilia ad res pastorales et oeconomicas
tractandas.
CCEO 0296. § 1. In paroecia habeantur libri paroeciales, liber scilicet
baptizatorum, matrimoniorum, defunctorum aliique secundum normas iuris
particularis propriae Ecclesiae sui iuris aut, si hae desunt, ab ipso
Episcopo eparchiali statutas; prospiciat parochus, ut libri paroeciales
servatis eisdem normis recte conscribantur atque asserventur. § 2. In libro
baptizatorum adnotentur quoque ascriptio baptizati determinatae Ecclesiae
sui iuris ad normam can. 37, ministratio chrismationis sancti myri necnon,
quae ad christifidelium pertinent statum canonicum ratione matrimonii salvo
quidem can. 840 § 3, ratione adoptionis itemque ratione ordinis sacri vel
professionis perpetuae in instituto religioso; hae adnotationes in
testimonium baptismi semper referantur. § 3. Testimonia, quae de statu
canonico christifidelium dantur, et omnia documenta, quae momentum habere
possunt iuridicum ab ipso parocho eiusve delegato subscribantur et sigillo
paroeciali muniantur. § 4. In paroecia habeatur archivum, in quo libri
paroeciales asserventur una cum Hierarcharum epistulis aliisque documentis
necessitatis vel utilitatis causa servandis; quae omnia ab Episcopo
eparchiali eiusve delegato visitationis canonicae vel alio tempore opportuno
inspicienda parochus caveat, ne ad extraneorum manus perveniant. § 5. Libri
paroeciales antiquiores quoque asserventur ad normam iuris particularis.
CCEO 0297. § 1. Parochus ab
officio cessat renuntiatione ab Episcopo eparchiali acceptata, elapso
tempore determinato, amotione vel translatione. § 2. Parochus expleto
septoagesimo quinto aetatis anno rogatur, ut renuntiationem ab officio
exhibeat Episcopo eparchiali, qui omnibus personae et loci inspectis
adiunctis de eadem acceptanda aut differenda decernat; renuntiantis congruae
sustentationi et habitationi ab Episcopo eparchiali providendum est attentis
normis iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0298. Si vacat paroecia aut parochus quacumque de causa a munere
pastorali in paroecia exercendo impeditur, Episcopus eparchialis quam primum
aliquem sacerdotem nominet administratorem paroeciae.
CCEO 0299. § 1. Administrator paroeciae eadem iura et obligationes habet ac
parochus, nisi ab Episcopo eparchiali aliud statuitur. § 2. Administratori
paroeciae nihil agere licet, quod praeiudicium afferre potest iuribus
parochi aut damno esse potest bonis paroecialibus. § 3. Administrator
paroeciae expleto munere parocho rationem reddat.
CCEO 0300. § 1. Paroecia vacante itemque parocho a munere pastorali
exercendo penitus impedito ante administratoris paroeciae nominationem curam
paroeciae interim assumat vicarius paroecialis et quidem, si plures sunt,
eorum ordinatione presbyterali senior aut, si vicarii desunt, parochus
vicinior; Episcopus eparchialis autem tempestive determinet, quaenam cuique
paroecia vicinior habenda sit. § 2. Qui paroeciae regimen interim assumpsit,
Episcopum eparchialem de re statim certiorem faciat.
CCEO 0301. § 1. Si ad curam pastoralem paroeciae debite implendam necesse
aut opportunum est, parocho adiungi possunt unus vel plures vicarii
paroeciales, qui debent esse presbyteri. § 2. Vicarius paroecialis constitui
potest sive pro tota paroecia sive pro determinata paroeciae parte. § 3.
Vicarium paroecialem libere nominat Episcopus eparchialis audito, nisi
aliter prudenter iudicat, parocho et, si de sodali instituti religiosi vel
societatis vitae communis ad instar religiosorum agitur, servato can. 284 §
2.
CCEO 0302. § 1. Vicarii paroecialis iura et obligationes ex iure communi et
particulari necnon ex litteris Episcopi eparchialis desumantur et sub
auctoritate parochi exercenda sunt sed, nisi aliter expresse cavetur et
excepta obligatione, de qua in can. 294, vicarius paroecialis debet ratione
officii parochum adiuvare in toto ministerio paroeciali et, si res fert,
parochi vicem supplere. § 2. Ratione autem officii vicarius paroecialis
facultate matrimonia benedicendi praeditus non est; hanc tamen facultatem,
etiam generalem, ei conferre potest praeter Hierarcham loci etiam parochus
intra fines paroeciae; quam facultatem, si ipsi collata est, vicarius
paroecialis aliis quoque sacerdotibus singulis in casibus conferre potest. §
3. Vicarius paroecialis tamquam parochi cooperator praestantem et actuosam
operam cottidie impendat in munere pastorali; inter parochum et vicarium
paroecialem fraterna habeatur conversatio, mutua caritas et reverentia
semper vigeat iidemque consiliis, auxilio et exemplo se invicem adiuvent
curae paroeciali concordi voluntate communique studio providentes. § 4.
Vicarius paroecialis obligatione tenetur in paroecia residendi secundum
praescripta Episcopi eparchialis vel legitimas consuetudines; circa tempus
feriarum vero vicarius paroecialis idem ius habet ac parochus.
CCEO 0303. Vicarius paroecialis potest ab Episcopo eparchiali amoveri iusta
de causa; si vero vicarius paroecialis est sodalis instituti religiosi vel
societatis vitae communis ad instar religiosorum, servetur can. 1391 § 2.
CAPUT IV. DE RECTORIBUS
ECCLESIARUM
CCEO 0304. Rector ecclesiae est presbyter, cui cura demandatur alicuius ecclesiae, quae nec paroecialis
est nec adnexa domui instituti vitae consecratae.
CCEO 0305. § 1. Rector
ecclesiae nominatur ab Episcopo eparchiali salvo iure Superioris maioris
instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum
presbyterum idoneum sui instituti vel societatis ad nominationem proponendi.
§ 2. Etsi ecclesia pertinet ad aliquod institutum vitae consecratae
clericale iuris pontificii vel patriarchalis, Episcopo eparchiali competit
rectorem ecclesiae a Superiore propositum nominare. § 3. Si ecclesia
coniuncta est cum seminario aliove collegio, quod a presbyteris regitur,
rector seminarii vel collegii est simul rector ecclesiae, nisi aliud
Episcopus eparchialis statuit.
CCEO 0306. § 1. In ecclesia sibi commissa rectori ecclesiae functiones
paroeciales peragere non licet nisi consentiente aut, si res fert, delegante
parocho et firmo can. 336 § 2. § 2. Rector ecclesiae potest ibidem Divinam
Liturgiam et laudes divinas celebrare salvis legitimis fundationis statutis
atque, dummodo haec de iudicio Hierarchae loci nullo modo ministerio
paroeciali praeiudicium afferant.
CCEO 0307. Hierarcha loci, si id opportunum censet, potest rectori ecclesiae
praecipere, ut determinatas in ecclesia sibi commissa celebret functiones
sacras, etiam paroeciales, necnon ut ecclesia pateat certis christifidelium
coetibus.
CCEO 0308. Sine rectoris ecclesiae vel auctoritatis superioris licentia
saltem praesumpta nemini licet in ecclesia Divinam Liturgiam vel laudes
divinas celebrare, sacramenta ministrare aliasve functiones sacras peragere;
haec vero licentia dari vel denegari debet ad normam iuris.
CCEO 0309. Rector ecclesiae sub auctoritate Hierarchae loci servatisque
legitimis statutis et iuribus quaesitis debet curare, ut Divina Liturgia,
sacramenta et laudes divinae secundum praescripta librorum liturgicorum et
iuris in ecclesia celebrentur, onera fideliter impleantur, bona
ecclesiastica diligenter administrentur, sacrae supellectilis atque aedium
sacrarum conservationi et decori provideatur nec quidpiam fiat, quod
sanctitati loci ac reverentiae domui Dei debitae quoquo modo non congruat.
CCEO 0310. Rectorem ecclesiae
Episcopus eparchialis amovere potest iusta de causa; si vero rector
ecclesiae est sodalis instituti religiosi vel societatis vitae communis ad
instar religiosorum, servetur can. 1391 § 2.
TITULUS
VIII. DE EXARCHIIS ET DE EXARCHIS.
CCEO 0311. § 1. Exarchia est
populi Dei portio, quae ob specialia adiuncta ut eparchia non est erecta
quaeque territorialiter vel alia ratione circumscripta Exarcho pascenda
concreditur. § 2. In erectione, immutatione et suppressione exarchiae, quae
intra fines territorii Ecclesiae patriarchalia sita est, servandus est can.
85 § 3; erectio, immutatio et suppressio ceterarum exarchiarum soli Sedi
Apostolicae competit.
CCEO 0312. Exarchus exarchiam regit aut nomine illius, a quo nominatus est,
aut nomine proprio; de qua re in erectione vel immutatione exarchiae
constare debet.
CCEO 0313. Quae in iure de eparchiis vel de Episcopis eparchialibus dicuntur,
valent etiam de exarchiis vel de Exarchis, nisi aliter iure expresse cavetur
vel ex natura rei constat.
CCEO 0314. § 1. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis Exarchus
nominatur a Patriarcha de consensu Synodi permanentis et firmis cann.
181–188, si de Exarcho agitur, qui Episcopus ordinandus est; in ceteris
casibus nominatio Exarchi competit soli Sedi Apostolicae. § 2. Exarchus a
Patriarcha nominatus ab officio amoveri non potest nisi de concensu Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis. § 3. Exarchus possessionem canonicam
exarchiae sibi concreditae capit decretum nominationis ostendens ei, qui
interim exarchiam regit.
CCEO 0315. § 1. Exarchus extra fines territorii Ecclesiae patriarchalis
constitutus a Patriarcha presbyteros idoneos expetere potest, qui curam
pastoralem christifidelium in exarchia suscipiant; Patriarcha autem,
quatenus fieri potest, petitioni Exarchi satisfaciat. § 2. Presbyteri a
Patriarcha ad tempus determinatum aut indeterminatum in exarchiam missi
exarchiae addicti habentur et in omnibus subsunt potestati Exarchi.
CCEO 0316. A decretis Exarchi, qui nomine Romani Pontificis vel Patriarchae
exarchiam regit, recursus fit respective ad Sedem Apoatolicam vel
Patriarcham; a decretis Exarchi, qui nomine proprio exarchiam regit,
recursus fit ad ordinariam normam iuris.
CCEO 0317. Exarchus obligatione tenetur sanctorum Apostolorum Petri et Pauli
limina visitandi ad normam can. 208 exceptis Exarchis, qui nomine
Patriarchae exarchiam sibi concreditam regunt.
CCEO 0318. § 1. Exarchus a Patriarcha nominatus debet quinto quoque anno
relationem scripto datam ad Patriarcham de statu spirituali et temporali
exarchiae mittere. § 2. Exarchus a Romano Pontifice nominatus eandem
relationem Sedi Apostolicae singulis quinquenniis debet facere et, si ad
Ecclesiam patriarchalem pertinet, etiam Patriarchae exemplar relationis quam
primum mittere.
CCEO 0319. § 1. Legibus de conventu eparchiali, de curia eparchiali, de
consilio presbyterali, de collegio consultorum eparchialium et de consilio
pastorali Exarchus tenetur locorum et personarum rationi iudicio
anctoritatis, quae exarchiam erexit vel immutavit, aeque accommodatis. § 2.
Si collegium consultorum ad normam can. 271 § 3 constitui non potest,
Exarchus constituat coetum ex prudentioribus presbyteris non minus quam
tribus, quatenus fieri potest inter membra consilii presbyteralis, si hoc
exstat, selectis, cuius consensum vel consilium exquirere debet, quoties ius
statuit Episcopum eparchialem ad agendum indigere consensu vel consilio
collegii consultorum eparchialium.
CCEO 0320. § 1. Exarchiae vacantis vel impeditae regimen transit ad
Protosyncellum aut, si deest, ad parochum ordinatione presbyterali seniorem.
§ 2. Ille, ad quem exarchiae regimen interim devenit, quam primum debet
certiorem facere auctoritatem, cuius est Exarchum nominare, ut provideat;
interim vero uti potest omnibus potestatibus et facultatibus sive ordinariis
sive delegatis, quas Exarchus habuit, nisi eidem commissae sunt industria
personae Exarchi.
CCEO 0321. § 1. Exarchus, qui Episcopus ordinatus non est, habet durante
munere privilegia et insignia primae post episcopalem dignitatis. § 2. In
his privilegiis et insignibus retinendis vel minus expleto munere servetur
ius particulare.
TITULUS
IX. DE CONVENTIBUS HIERARCHARUM PLURIUM ECCLESIARUM SUI IURIS.
CCEO 0322. § 1. Ubi id de
iudicio Sedis Apostolicae opportunum videtur, Patriarchae, Metropolitae
Ecclesiarum metropolitanarum sui iuris, Episcopi eparchiales et, si statuta
ita ferunt, etiam ceteri Hierarchae loci plurium Ecclesiarum sui iuris,
etiam Ecclesiae latinae, in eadem natione vel regione potestatem suam
exercentes ad periodicos conventus statis temporibus convocandi sunt a
Patriarcha aliave auctoritate a Sede Apostolica designata, ut communicatis
prudentiae et experientiae luminibus et collatis consiliis sancta fiat ad
commune Ecclesiarum bonum virium conspiratio, qua unitas actionis foveatur,
communia opera inventur, bonum religionis expeditius promoveatur atque
disciplina ecclesiastica efficacius servetur. § 2. Decisiones huius
conventus vim iuridice obligandi non habent, nisi de eis agitur, quae nulli
possunt esse praeiudicio ritui uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris vel
potestati Patriarcharum, Synodorum, Metropolitarum atque Consiliorum
Hierarcharum atque simul saltem per duas ex tribus partibus suffragiorum
membrorum suffragium deliberativum habentium latae necnon a Sede Apostolica
approbatae sunt. § 3. Decisio, etsi unanimo suffragio facta, quae
quomodocumque competentiam huius conventus excedit, omni vi caret, donec ab
ipso Romano Pontifice approbata erit. § 4. Unusquisque conventus
Hierarcharum plurium Ecclesiarum sui iuris sua conficiat statuta, in quibus
foveatur, quatenus fieri potest, etiam participatio Hierarcharum Ecclesiarum,
quae nondum sunt in plena communione cum Ecclesia catholica; statuta, ut
valeant, a Sede Apostolica approbari debent.
TITULUS
X. DE CLERICIS.
CCEO 0323. § 1. Clerici, qui
etiam ministri sacri vocantur, sunt christifideles, qui ab auctoritate
competenti ecclesiastica electi per donum Spiritus Sancti in sacra
ordinatione receptum deputantur, ut in Christi Pastoris missione et
potestate partem habentes Ecclesiae sint ministri. § 2. Ratione sacrae
ordinationis clerici ex divina institutione a ceteris christifidelibus
distinguuntur.
CCEO 0324. Clerici inter se communione hierarchica iuncti et in variis
gradibus constituti unum ministerium ecclesiasticum divinitus institutum
diversimode participant.
CCEO 0325. Clerici ratione sacrae ordinationis distinguuntur in Episcopos,
presbyteros et diaconos.
CCEO 0326. Clerici in
gradibus ordinis ipsa sacra ordinatione constituuntur; potestatem autem
exercere non possunt nisi ad normam iuris.
CCEO 0327. Si praeter Episcopos, presbyteros vel diaconos alii etiam
ministri in ordine minore constituti et generatim clerici minores vocati ad
populi Dei servitium vel ad functiones sacrae liturgiae exercendas
admittuntur vel instituuntur, iidem reguntur tantum iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris.
CAPUT I. DE INSTITUTIONE
CLERICORUM
CCEO 0328. Ecclesiae proprium
ius et obligatio est clericos aliosque suos ministros instituendi; quae
obligatio singulariter et impensius exercetur seminariis erigendis et
regendis.
CCEO 0329. § 1. Opus fovendarum vocationum praesertim ad ministeria sacra ad
totam communitatum christianam pertinet, quae pro sua corresponsabilitate
sollicita sit oportet de necessitatibus ministerii universae Ecclesiae: 1°
curent parentes, magistri aliique vitae christianae primi educatores, ut
familiis et scholis spiritu evangelico animatis pueri et iuvenes Dominum per
Spiritum Sanctum vocantem libere auscultare eique libenter respondere
possint; 2° clerici, imprimis parochi, studeant vocationes sive in
adulescentibus sive in aliis, etiam provectioris aetatis, dignoscere atque
fovere; 3° Episcopi eparchialis praecipue est coniunctis viribus cum aliis
Hierarchis in vocationibus provehendis gregem suum excitare inceptaque
coordinare. § 2. Iure particulari provideatur, ut opera ad vocationes
provehendas sive regionalia sive, quatenus fieri potest, eparchialia in
omnibus Ecclesiis instituantur, quae aperta sint oportet ad universae
Ecclesiae necessitates, praecipue missionales.
CCEO 0330. § 1. Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcharum est edere
rationem institutionis clericorum, qua ius commune pressius explicandum est
pro seminariis intra fines territorii propriae Ecclesiae sitis; in ceteris
casibus vero Episcopi eparchialis est conficere huius generis rationem
eparchiae suae propriam firmo can. 150 § 3; istarum auctoritatum est
rationem etiam immutare. § 2. Ratio institutionis clericorum potest esse,
conventionibus etiam initis, communis toti regioni vel nationi vel immo
aliis Ecclesiis sui iuris cauto, ne quid indoles rituum detrimenti capiat. §
3. Ratio institutionis clericorum, iure communi fideliter servato et prae
oculis habita traditione propriae Ecclesiae sui iuris, comprehendat praeter
alia normas magis speciales circa formationem personalem, spiritualem,
doctrinalem et pastoralem alumnorum necnon circa singulas disciplinas
tradendas atque ordinationem cursuum et examinum.
Art. I. DE SEMINARIIS
ERIGENDIS ET REGENDIS
CCEO 0331. § 1. In seminario
minore instituuntur imprimis ii, qui iudicia vocationis ad ministeria sacra
exhibere videntur, ut facilius et clarius eam sibi dignoscere deditoque
animo excolere possint; ad normam iuris particularis institui etiam possunt
ii, qui, etsi ad statum clericalem vocati non videntur, ad quaedam
ministeria vel opera apostolatus implenda formari possunt. Alia vero
instituta, quae ex propriis statutis eisdem finibus inserviunt etsi nomine
differunt, seminario minore aequiparantur. § 2. In seminario maiore plenius
excolitur, probatur atque confirmatur vocatio eorum, qui certis signis
idonei iam aestimantur ad ministeria sacra stabiliter suscipienda.
CCEO 0332. § 1. Seminarium minus erigatur in unaquaque eparchia, si id
postulat bonum Ecclesiae et vires opesque sinunt. § 2. Erigendum est
seminarium maius, quod inserviat aut uni amplissimae eparchiae aut, si non
toti Ecclesiae sui iuris, saltem conventionibus initis pluribus eparchiis
eiusdem Ecclesiae sui iuris, immo et diversarum Ecclesiarum sui iuris, quae
in eadem regione vel natione eparchiam habent, ita, ut tum congruo alumnorum
numero tum ea, qua par est, moderatorum ac magistrorum probe paratorum copia
necnon subsidiis sufficientibus optimisque viribus coniunctis institutioni
provideatur, cui nihil desideratur.
CCEO 0333. Etsi optandum est, ut alumnis unius Ecclesiae sui iuris
seminarium, praecipue minus, reservetur, ob speciales circumstantias in idem
seminarium alumni etiam aliarum Ecclesiarum sui iuris admitti possunt.
CCEO 0334. § 1. Seminarium pro propria eparchia erigitur ab Episcopo
eparchiali; seminarium pluribus eparchiis commune ab Episcopis eparchialibus
earundem eparchiarum vel ab auctoritate superiore, tamen de consensu
Consilii Hierarcharum, si de Metropolita Ecclesiae metropolitanae sui iuris
agitur, aut de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, si de
Patriarcha. § 2. Episcopi eparchiales, pro quorum subditis seminarium
commune erectum est, non possunt aliud seminarium valide erigere sine
consensu auctoritatis, quae seminarium commune erexit, aut, si de seminario
ab ipsis Episcopis eparchialibus erecto agitur, sine unanimi consensu
partium convenientium vel sine consensu auctoritatis superioris.
CCEO 0335. § 1. Seminarium legitime erectum ipso iure persona iuridica est.
§ 2. In omnibus negotiis iuridicis rector seminarii eiusdem personam gerit,
nisi ius particulare vel statuta seminarii aliud statuunt.
CCEO 0336. § 1. Seminarium pluribus eparchiis commune subiectum est
Hierarchae designato ab eis, qui seminarium erexerunt. § 2. Exemptum a
regimine paroeciali seminarium est; pro omnibus, qui in seminario sunt,
parochi officium, excepta materia matrimoniali et firmo can. 734, impleat
rector seminarii eiusve delegatus.
CCEO 0337. § 1. Seminarium propria statuta habeat, in quibus determinentur
imprimis finis specialis seminarii et competentia auctoritatum; statuantur
praeterea modus nominationis vel electionis, duratio in officio, iura et
obligationes atque iusta remuneratio moderatorum, officialium et magistrorum
ac consiliorum necnon rationes, quibus ipsi immo et alumni curam rectoris in
disciplina seminarii praesertim servanda participent. § 2. Seminarium habeat
quoque proprium directorium, quo normae rationis institutionis clericorum
adiunctis specialibus accommodatae in effectum ducantur necnon pressius
determinentur potiora disciplinae seminarii capita, quae firmis statutis ad
institutionem alumnorum ac vitam cottidianam totiusque seminarii ordinem
spectant. § 3. Statuta seminarii approbatione indigent auctoritatis, quae
seminarium erexit cuique etiam competit. si casus fert, ea mutare; haec
circa directorium spectant ad auctoritatem in statutis determinatam.
CCEO 0338. § 1. In quolibet
seminario habeantur rector et, si casus fert, oeconomus aliique moderatores
et officiales. § 2. Rectoris est ad normam statutorum moderamen generale
seminarii curare, statutis et directorio seminarii ab omnibus observandis
instare, opera aliorum moderatorum et officialium coordinare totiusque
seminarii unitatem ac collaborationem fovere.
CCEO 0339. § 1. Assit quoque saltem unus pater spiritualis a rectore
distinctus, praeter quem alumni quemlibet alium presbyterum a rectore ad
eorundem directionem spiritualem approbatum libere petere possunt. § 2.
Praeter confessarios ordinarios alii quoque confessarii sint designati vel
invitati integro alumnorum iure quemlibet confessarium, etiam extra
seminarium, salva disciplina seminarii petendi. § 3. In iudicandis personis
non licet confessariorum vel patrum spiritualium votum exquirere.
CCEO 0340. § 1. Si cursus
tradendarum disciplinarum in ipso seminario instituuntur, assit congruus
numerus magistrorum apte selectorum in sua quisque scientia vere peritorum,
in seminario maiore quidem congruis gradibus academicis ornatorum. § 2.
Praeparatione propria constanter ad diem perducta magistri conferant inter
se et cum seminarii moderatoribus concorditer cooperantes ad integram
futurorum Ecclesiae ministrorum institutionem, inter varietates
disciplinarum unitati fidei ac formationi intenti. § 3. Magistri scientiarum
sacrarum vestigia sanctorum Patrum ac ab Ecclesia collaudatorum Doctorum
praesertim Orientis secuti ex praeclaro thesauro ab eisdem tradito doctrinam
illustrare nitantur.
CCEO 0341. § 1. Auctoritatis, quae seminarium erexit, est curare, ut
provideatur seminarii expensis etiam per tributa vel oblationes, de quibus
in cann. 1012 et 1014. § 2. Tributo pro seminario obnoxiae sunt etiam domus
religiosorum, nisi solis eleemosynis sustentantur aut in eis sedes studiorum,
de qua in cann. 471 § 2 et 536 § 2, actu habetur.
Art. II. DE INSTITUTIONE AD
MINISTERIA
CCEO 0342. § 1. Ii tantum in
seminarium admittantur alumni, qui probantur ex documentis ad normam
statutorum requisitis habiles esse. § 2. Nemo recipiatur, nisi certo constat
de susceptis sacramentis baptismi et chrismationis sancti myri. § 3. Qui
antea in alio seminario vel in aliquo instituto religioso vel societate
vitae communis ad instar religiosorum alumni fuerunt, ne admittantur nisi
obtento testimonio rectoris aut Superioris praesertim de causa dimissionis
vel discessus.
CCEO 0343. Alumni, etsi in seminarium alterius Ecclesiae sui iuris vel
plurium Ecclesiarum sui iuris commune admissi, proprio ritu instituantur
reprobata contraria consuetudine.
CCEO 0344. § 1. Adulescentes
et iuvenes in seminario minore degentes congruentem servent consuetudinem
cum propriis familiis et coaetaneis, qua indigent ad sanam evolutionem
psychologicam, praesertim affectivam; sedulo autem vitentur omnia, quae
secundum sanas psychologiae et paedagogiae normas liberam electionem status
quocumque modo minuere possunt. § 2. Apta directione spirituali adiuti
assuescant alumni ad decisiones personales et responsabiles in luce
Evangelii faciendas et ad suas varias ingenii dotes iugiter excolendas non
praetermissis ullis virtutibus humanae naturae congruentibus. § 3.
Curriculum studiorum seminarii minoris comprehendat ea, quae in unaquaque
natione ad studia superiora incohanda requiruntur et, quatenus ratio
studiorum permittit, etiam ea, quae praesertim ad ministeria sacra
suscipienda utilia sunt; communiter curetur, ut alumni civilem studiorum
titulum consequantur et perinde studia etiam alibi prosequi possint, si ad
id eligendum perventum est. § 4. Alumni provectioris aetatis instituantur
sive in seminario sive in instituto speciali ratione habita etiam
praecedentis uniuscuiusque formationis.
CCEO 0345. Institutio alumnorum in seminario maiore perficiatur suppletis
eis, quae forte in singulis casibus institutioni seminario minori propriae
defuerunt, formatione spirituali, intellectuali et pastorali inter se
integrantibus ita, ut efficiantur ministri Christi in medio Ecclesiae, lux
et sal mundi huius temporis.
CCEO 0346. § 1. Aspirantes ad ministeria sacra formentur, ut in Spiritu
Sancto consortium familiare cum Christo colant et in omnibus Deum quaerant
ita, ut Christi Pastoris caritate impulsi omnes homines dono suae ipsorum
vitae regno Dei lucrifacere solliciti fiant. § 2. Ex verbo Dei et
sacramentis imprimis vim pro sua vita spirituali et apostolico labore robur
in dies hauriant: 1° verbi Dei vigili atque constanti meditatione et
secundum Patres fideli illustratione assuescant alumni ad suam vitam magis
vitae Christi configurandam et in fide, spe et caritate firmati se exerceant
ad vivendum secundum formam Evangelii; 2° participent assidue Divinae
Liturgiae, quae appareat et seminarii vitae, sicut est totius vitae
christianae, fons et culmen; 3° laudes divinas iugiter celebrare secundum
proprium ritum addiscant et ex eis vitam spiritualem alant; 4° directione
spirituali magni habita addiscant conscientiam suam recte discutere et
sacramentum paenitentiae frequenter suscipiant; 5° Sanctam Mariam semper
Virginem, Dei Matrem, quam Christus omnium hominum Matrem constituit,
filiali pietate prosequantur; 6° foveantur quoque pietatis exercitia, quae
ad spiritum orationis vocationisque apostolicae robur ac munimen conducunt,
ea imprimis, quae a veneranda traditione propriae Ecclesiae sui iuris
commendata sunt; utcumque suadetur recessus spiritualis et instructio de
ministeriis sacris, exhortatio in via spiritus; 7° ad sensum Ecclesiae et
servitii eius educantur alumni necnon ad virtutem oboedientiae et ad sociam
cum fratribus cooperationem; 8° ad ceteras quoque virtutes, quae ad
vocationem suam maxime conferunt, excolendas adiuventur sicut discretio
spirituum, castitas, animi fortitudo; illas quoque virtutes aestiment atque
excolant, quae inter homines pluris fiunt et Christi ministrum commendant,
quarum sunt animi sinceritas, assidua iustitiae cura, spiritus paupertatis,
in promissis servata fides, in agendo urbanitas, in colloquendo modestia cum
caritate coniuncta. § 3. Disciplinares seminarii normae secundum alumnorum
maturitatem ita applicentur, ut alumni, dum gradatim sibi moderari addiscunt,
libertate sapienter uti, sponte et diligenter agere assuescant.
CCEO 0347. Institutio doctrinalis eo tendat, ut alumni cultura generali loci
et temporis callentes ingeniique humani conata et peracta scrutantes amplam
atque solidam doctrinam in scientiis sacris acquirant ita, ut fidei pleniore
intellectu eruditi et firmati Christi Magistri luce homines sui temporis
efficacius illuminare ac veritati inservire possint.
CCEO 0348. § 1. Pro eis, qui ad sacerdotium destinantur, studia seminarii
maioris firmo can. 345 complectantur cursus philosophicos et theologicos,
qui aut successive aut coniuncte peragi possunt; eadem studia completum
saltem sexennium comprehendant ita quidem, ut tempus philosophicis
disciplinis dedicatum integrum biennium, tempus vero studiis theologicis
integrum quadriennium adaequet. § 2. Cursus philosophico–theologici initium
sumant introductione in mysterium Christi et oeconomiam salutis nec
concludantur, quin ostendatur ratione habita ordinis seu hierarchiae
veritatum doctrinae catholicae omnium disciplinarum inter se relatio atque
cohaerens compositio.
CCEO 0349. § 1. Philosophica institutio eo tendat, ut formationem in
scientiis humanis perficiat; quare, ratione habita sapientiae tum antiquae
tum recentis aetatis sive universae familiae humanae sive praesertim
propriae culturae, quaeratur imprimis patrimonium philosophicum perenniter
validum. § 2. Cursus historici et systematici ita tradantur, ut alumni
discretione intellectuali acuta vera et falsa facilius secernere possint et
mente Deo loquenti aperta investigationes theologicas rite prosequi possint
et aptiores fiant ad ministeria obeunda colloquio inito cum excultis quoque
hominibus huius temporis.
CCEO 0350. § 1. Disciplinae theologicae in lumine fidei ita tradantur, ut
alumni doctrinam catholicam ex divina Revelatione haustam profunde penetrent
atque in sua cultura exprimant ita, ut sit et alimentum propriae vitae
spiritualis et ad ministerium efficacius obeundum perutile instrumentum. §
2. Universae theologiae veluti anima sit oportet Sacra Scriptura, quae omnes
disciplinas sacras informare debet; unde doceantur praeter exegeseos
accuratam methodum capita oeconomiae salutis principalia necnon potiora
themata theologiae biblicae. § 3. Liturgia edoceatur ratione habita eius
specialis momenti utpote necessarius fons doctrinae et spiritus vere
christiani. § 4. Donec unitas, quam Christus Ecclesiae suae vult, non plene
in actum deducatur, oecumenismus sit una ex necessariis rationibus
cuiuscumque disciplinae theologicae.
CCEO 0351. Magistri scientiarum sacrarum, cum de mandato auctoritatis
ecclesiasticae doceant, doctrinam ab ipsa propositam fideliter tradant et in
omnibus magisterio constanti ac moderationi Ecclesiae humiliter obsequantur.
CCEO 0352. § 1. Formatio
pastoralis aptanda est ad loci et temporis condiciones, ad dotes alumnorum
sive caelibum sive coniugatorum et ad necessitates ministeriorum, ad quae se
praeparant. § 2. Instituantur alumni imprimis in arte catechetica et
homiletica, celebratione liturgica, administratione paroeciae, dialogo
evangelizationis cum non credentibus vel non christianis vel christidelibus
minus fervidis, apostolatu sociali et instrumentorum communicationis
socialis non posthabitis disciplinis auxiliaribus sicut psychologia et
sociologia pastoralis. § 3. Etsi se praeparant alumni ad ministeria in
propria Ecclesia sui iuris obeunda, ad spiritum vere universalem formentur,
quo ubique terrarum in servitium animarom occurrere animo parati sint;
edoceantur ideo de universae Ecclesiae necessitatibus et praesertim de
apostolatu oecumenismi et evangelizationis.
CCEO 0353. Habeantur ad normam iuris particularis exercitationes et
probationes ad formationem praecipue pastoralem firmandam conferentes, sicut
servitium sociale vel caritativum, institutio catechetica, praesertim vero
tirocinium pastorale decursu formationis philosophico-theologicae et
tirocinium diaconale ante ordinationem presbyteralem.
CCEO 0354. Institutio diaconis ad sacerdotium non destinatis propria ex
normis supra datis aptetur ita, ut curriculum studiorum saltem per triennium
protrahatur prae oculis habitis propriae Ecclesiae sui iuris traditionibus
de diaconia liturgiae, verbi et caritatis.
CCEO 0355. Ordinandi debite
edoceantur de obligationibus clericorum atque ad eas magno animo
suscipiendas et implendas educentur.
CCEO 0356. § 1. Rector seminarii singulis annis relationem de profectu
formationis alumnorum mittat ad eorundem Episcopum eparchialem aut, si casus
fert, Superiorem maiorem; de statu autem seminarii ad eos, qui seminarium
erexerunt. § 2. Episcopus eparchialis vel Superior maior suorum alumnorum
formationi consulturi frequenter seminarium visitent, praesertim si agitur
de promovendis ad ordines sacros.
Caput II. DE ASCRIPTIONE
CLERICORUM ALICUI EPARCHIAE
CCEO 0357. § 1. Quilibet
clericus debet esse ut clericus ascriptus aut alicui eparchiae aut exarchiae
aut instituto religioso aut societati vitae communis ad instar religiosorum
aut instituto vel consociationi, quae ius clericos sibi ascribendi adepta
sunt a Sede Apostolica vel intra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, a
Patriarcha de consensu Synodi permanentis. § 2. Quod de clericorum alicui
eparchiae ascriptione et de dimissione ab ea statuitur, valet congrua.
congruis referendo etiam de aliis supra dictis personis iuridicis necnon
iure particulari ita ferente de ipsa Ecclesia patriarchali, nisi aliter iure
expresse cautum est.
CCEO 0358. Per ordinationem diaconalem aliquis ut clericus ascribitur
eparchiae, pro cuius servitio ordinatur, nisi ad normam iuris particularis
propriae Ecclesiae sui iuris eidem eparchiae iam ascriptus est.
CCEO 0359. Ut clericus alicui eparchiae iam ascriptus ad aliam eparchiam
valide transire possit, a suo Episcopo eparchiali obtinere debet litteras
dimissionis ab eodem subscriptas et pariter ab Episcopo eparchiali eparchiae,
cui ascribi desiderat, litteras ascriptionis ab eodem subscriptas.
CCEO 0360. § 1. Transmigratio clerici in aliam eparchiam retenta ascriptione
fit ad tempus determinatum, etiam pluries renovandum, per conventionem
scripto factam inter utrosque Episcopos eparchiales, qua iura et
obligationes clerici vel partium stabiliantur. § 2. Quinquennio elapso post
legitimam transmigrationem clericus ipso iure eparchiae hospiti ascribitur,
si huic voluntati eius utrique Episcopo eparchiali scripto manifestatae
neuter intra quattuor menses scripto contradixit.
CCEO 0361. Clerico praesertim
evangelizationis causa universae Ecclesiae sollicito transitus vel
transmigratio in aliam eparchiam gravi clericorum penuria laborantem,
dummodo sit ad ministeria ibi peragenda paratus atque aptus, ne denegetur
nisi ob veram necessitatem propriae eparchiae vel Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0362. § 1. Iusta de causa, clericus ex transmigratione revocari potest
a proprio Episcopo eparchiali vel remitti ab Episcopo eparchiali hospite
conventionibus initis necnon aequitate servatis. § 2. Ex transmigratione in
propriam eparchiam legitime redeunti salva et tecta sint omnia iura, quae
haberet, si in ea sacro ministerio addictus esset.
CCEO 0363. Clericum eparchiae ascribere vel ab ea dimittere vel licentiam
transmigrandi clerico concedere valide non possunt: 1° Administrator
Ecclesiae patriarchalis sine consensu Synodi permanentis; Exarchus
patriarchalis et Administrator eparchiae sine consensu Patriarchae; 2° in
ceteris casibus Administrator eparchiae nisi post annum a sedis eparchialis
vacatione et de consensu collegii consultorum eparchialium.
CCEO 0364. Ascriptio clerici alicui eparchiae non cessat nisi alteri
eparchiae valida ascriptione vel amissione status clericalis.
CCEO 0365. § 1. Ad licitum transitum vel transmigrationem requiruntur iustae
causae, quales sunt Ecclesiae utilitas vel bonum ipsius clerici; licentia
autem ne denegetur nisi exstantibus gravibus causis. § 2. Iure particulari
Ecclesiae sui iuris ita ferente ad licitum transitum ad eparchiam alterius
Ecclesiae sui iuris requiritur etiam, ut Episcopus eparchialis clericum
dimittens consensum auctoritatis ab eodem iure particulari determinatae
obtineat.
CCEO 0366. § 1. Episcopus eparchialis suae eparchiae alienum clericum ne
ascribat, nisi: 1° necessitates vel utilitas eparchiae id exigunt; 2° sibi
constat de aptitudine clerici ad ministeria peragenda, praesertim si
clericus ab alia Ecclesia sui iuris pervenit; 3° sibi ex legitimo documento
constat de legitima dimissione ex eparchia et habet ab Episcopo eparchiali
dimittente opportuna testimonia de curriculo vitae et moribus clerici, etiam,
si opus est, sub secreto.4° clericus scripto declaravit se novae eparchiae
servitio devovere ad normam iuris. § 2. Episcopus eparchialis de peracta
suae eparchiae ascriptione clerici priorem Episcopum eparchialem quam primum
certiorem faciat.
Caput III. DE IURIBUS ET
OBLIGATIONIBUS CLERICORUM
CCEO 0367. Clerici primam
habent obligationem Regnum Dei omnibus annuntiandi et amorem Dei erga
homines in ministerio verbi et sacramentorum, immo et tota vita
repraesentandi ita, ut omnes invicem et super omnia Deum diligentes in
Corpus Christi, quod est Ecclesia, aedificentur atque crescant.
CCEO 0368. Ad perfectionem, quam Christus suis discipulis proponit, speciali
ratione tenentur clerici, cum Deo sacra ordinatione novo modo sint
consecrati, ut Christi aeterni Sacerdotis in servitium populi Dei aptiora
instrumenta efficiantur et simul sint gregi forma exemplaris.
CCEO 0369. § 1. Clerici in lectionem et meditationem verbi Dei cottidie
incumbant ita, ut Christi auditores fideles atque attenti facti evadant
veraces ministri praedicationis; in oratione, in celebrationibus liturgicis
et praesertim in devotione erga mysterium Eucharistiae assidui sint;
conscientiam suam cottidie discutiant et sacramentum paenitentiae frequenter
suscipiant; Sanctam Mariam semper Virginem, Dei Matrem colant et ab ea
gratiam se conformandi eius Filio implorent aliaque propriae Ecclesiae sui
iuris exercitia pietatis peragant. § 2. Directionem spiritualem magni
faciant et statutis temporibus secundum iuris particularis praescripta
recessibus spiritualibus vacent.
CCEO 0370. Clerici speciali
obligatione tenentur Romano Pontifici, Patriarchae et Episcopo eparchiali
reverentiam et oboedientiam exhibendi.
CCEO 0371. §1. Ius habent clerici obtinendi a proprio Episcopo eparchiali
praemissis iure requisitis aliquod officium, ministerium vel munus in
servitium Eccleciae exercendum. § 2. Suscipiendum est clericis ac fideliter
implendum omne officium, ministerium vel munus ab auctoritate competenti eis
commissum, quandocumque id de eiusdem auctoritatis iudicio necessitates
Ecclesiae exigunt. § 3. Ut vero professionem civilem exercere possint,
requiritur licentia proprii Hierarchae.
CCEO 0372. § 1. Institutione, quae ad ordines sacros requiritur, peracta in
scientias sacras incumbere ne desinant clerici, immo profundiorem et ad diem
accommodatam earundem cognitionem et usum acquirere satagant per cursus
formativos a proprio Hierarcha approbatos. § 2. Frequentent quoque
collationes, quas Hierarcha opportunas iudicavit ad scientias sacras et res
pastorales promovendas. § 3. Scientiarum profanarum quoque, earum praesertim,
quae cum scientiis sacris artius cohaereant, talem sibi copiam comparare ne
neglegant, qualem excultos homines habere decet.
CCEO 0373. Caelibatus clericorum propter regnum coelorum delectus et
sacerdotio tam congruus ubique permagni faciendus est, prout fert universae
Ecclesiae traditio; item status clericorum matrimonio iunctorum praxi
Ecclesiae primaevae et Ecclesiarum orientalium per saecula sancitus in
honore habendus est.
CCEO 0374. Clerici caelibes et coniugati castitatis decore elucere debent;
iuris particularis est statuere opportuna media ad hunc finem assequendum
adhibenda.
CCEO 0375. In vita familiari ducenda atque filiis educandis clerici
coniugati ceteris christifidelibus praeclarum exemplum praebeant.
CCEO 0376. Vita communis
inter clericos caelibes laudanda, quatenus fieri potest, foveatur, ut ipsi
in vita spirituali et intellectuali colenda mutuo adiuventur et aptius in
ministerio cooperari possint.
CCEO 0377. Omnes clerici laudes divinas celebrare debent secundum ius
particulare propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0378. Divinam Liturgiam clerici frequenter ad normam iuris particularis
celebrent praesertim diebus dominicis et festis de praecepto; immo enixe
commendatur celebratio cottidiana.
CCEO 0379. Clerici confratribus cuiuslibet Ecclesiae sui iuris vinculo
caritatis uniti ad unum omnes conspirent, ad aedificationem nempe Corporis
Christi, et proinde, cuiuscumque sunt condicionis, etsi diversis officiis
fungentes, inter se cooperentur seque invicem adiuvent.
CCEO 0380. Sollicitudinem habeant clerici omnes vocationes ad ministeria
sacra et ad vitam in institutis vitae consecratae ducendam promovendi non
solum praedicatione, catechesi aliisve opportunis mediis, sed imprimis vitae
ac ministerii testimonio.
CCEO 0381. § 1. Zelo
apostolico ardentes clerici omnibus exemplo sint in beneficentia et
hospitalitate praesertim erga aegrotantes, afflictos, persecutionem
patientes, exiliatos et profugos. § 2. Obligatione tenentur clerici, nisi
iusto impedimento sunt detenti, suppeditandi ex spiritualibus Ecclesiae
bonis verbi Dei praesertim et sacramentorum adiumenta christifidelibus, qui
opportune petunt, rite sunt dispositi nec iure a sacramentis suscipiendis
prohibentur. § 3. Clerici laicorum dignitatem atque propriam partem, quam in
missione Ecclesiae habent, agnoscant et promoveant praesertim charismata
laicorum multiformia probantes necnon competentiam et experientiam eorum in
bonum Ecclesiae vertentes speciatim modis iure praevisis.
CCEO 0382. Abstineant prorsus clerici ab eis omnibus, quae statum eorum
secundum normas iure particulari pressius determinatas dedecent, et etiam
evitent ea, quae ab eo aliena sunt.
CCEO 0383. Clerici, etsi non secus ac ceteri cives iura civilia et politica
aequo iure habeant oportet, tamen; 1° officia publica, quae participationem
in exercitio potestatis civilis secumferunt, assumere vetantur: 2° cum
servitium militare statui clericali minus congruat, illud ne capessant
voluntarii nisi de sui Hierarchae licentia; 3° utantur exceptionibus, quas
ab exercendis muneribus et officiis publicis a statu clericaIi alienis
necnon servitio militari in eorum favorem concedunt leges civiles aut
conventiones vel consuetudines.
CCEO 0384. § 1. Ministri reconciliationis omnium in Christi caritate
satagant clerici pacem, unitatem et concordiam iustitia innixam inter
homines fovere. § 2. In factionibus politicis atque in moderandis
consociationibus syndicalibus activam partem ne habeant, nisi iudicio
Episcopi eparchialis vel iure particulari ita ferente Patriarchae aut
alterius auctoritatis iura Ecclesiae tuenda aut bonum commune promovendam id
requirunt.
CCEO 0385. § 1. Spiritu paupertatis Christi imbuti clerici studeant
simplicitate vitae supernorum bonorum coram mundo testes esse et bona
temporalia discretione spirituali recto usui destinent; bona autem, quae
occasione exercitii officii, ministerii vel muneris ecclesiastici sibi
comparant, provisa ex eis sua congrua sustentatione et obligationum proprii
status impletione, operibus apostolatus vel caritatis impertiant atque
communicent. § 2. Prohibentur clerici per se vel per alios negotiationem aut
mercaturam exercere sive in propriam sive in aliorum utilitatem nisi de
licentia auctoritatis iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris
determinatae aut Sedis Apostolicae. § 3. A fideiubendo, etiam de bonis
propriis, clericus prohibetar nisi consulto proprio Episcopo eparchiali vel,
si casus fert, Superiore maiore.
CCEO 0386. § 1. Clerici, etsi officium residentiale non habent, a sua tamen
eparchia per notabile tempus iure particulari determinandum sine licentia
saltem praesumpta Hierarchae loci proprii ne discedant. § 2. Clericus, qui
extra propriam eparchiam commoratur, Episcopo eparchiali loci in eis, quae
eiusdem clerici status obligationes respiciunt, subditus est; si ibi per
tempus non breve commoraturus est, Hierarcham loci sine mora certiorem
faciat.
CCEO 0387. Quod ad vestis habitum clericorum spectat, ius particulare
servetur.
CCEO 0388. Clerici iuribus et insignibus, quae adnexa sunt dignitatibus sibi
collatis, uti non possunt extra loca, ubi suam potestatem exercet auctoritas,
quae dignitatem concessit vel ad eiusdem dignitatis concessionem nihil
excipiens scripto consensit, aut nisi auctoritatem, quae dignitatem
concessit, comitantur vel eiusdem personam gerunt aut nisi consensum
Hierarchae loci obtinuerunt.
CCEO 0389. Clerici quaslibet
contentiones evitare studeant; si tamen quaedam contentio exsurrexit inter
eos, ad forum Ecclesiae deferatur et hoc, si fieri potest, etiam fiat, si de
contentionibus inter clericos et alios christifideles agitur.
CCEO 0390. § 1. Clerici ius habent ad congruam sustentationem et ideo pro
implendo eis commisso officio vel munere iustam remunerationem percipiendi,
quae, si agitur de clericis coniugatis, consulere debet etiam eorum familiae
sustentandae, nisi aliter iam sufficienter provisum est. § 2. Item ius
habent, ut sui suaeque familiae, si coniugati sunt, congruenti praecaventiae
et securitati sociali necnon assistentiae sanitariae provideatur; ut hoc ius
ad effectum deduci possit, obligatione tenentur clerici instituto, de quo in
can. 1021 § 2, ad normam iuris particularis pro sua parte conferre.
CCEO 0391. Integrum est clericis firmo can. 578 § 3 se cum aliis consociare
ad fines consequendos statui clericali congruentes; competit autem Episcopo
eparchiali de hac congruentia authentice iudicare.
CCEO 0392. Ius clericorum est ad debitum quotannis feriarum tempus iure
particulari determinandum.
CCEO 0393. Clericis, cuiuscumque sunt condicionis, cordi sit sollicitudo
omnium Ecclesiarum et ideo se ad inserviendum, ubicumque urget necessitas,
promptos exhibeant et praesertim permittente vel exhortante proprio Episcopo
eparchiali vel Superiore ad suum ministerium in missionibus vel regionibus
clericorum penuria laborantibus exercendum.
CAPUT IV. DE AMISSIONE STATUS
CLERICALIS
CCEO 0394. Sacra ordinatio
semel valide suscepta numquam irrita fit; clericus tamen statum clericalem
amittit: 1° sententia iudiciali aut decreto administrativo, quo invaliditas
sacrae ordinationis declaratur; 2° poena depositionis Iegitime irrogata; 3°
rescripto Sedis Apostolicae vel ad normam can. 397 Patriarchae; hoc vero
rescriptum diaconis sine gravibus, presbyteris vero sine gravissimis causis
a Patriarcha licite concedi non potest nec a Sede Apostolica conceditur.
CCEO 0395. Clericus, qui statum clericalem ad normam iuris amittit, cum eo
amittit iura statui clericali propria nec ullis iam tenetur obligationibus
status clericalis firmo tamen can. 396; potestatem ordinis exercere
prohibetur salvis cann. 725 et 735 § 2; ipso iure privatur omnnibus officiis,
ministriis, muneribus et qualibet potestate delegata.
CCEO 0396. Praeter casus, in quibus invaliditas sacrae ordinationis
declarata est, amissio status clericalis non secumfert dispensationem ab
obligatione caelibatus, quae a solo Romano Pontifice conceditur.
CCEO 0397. Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
vel, si periculum in mora est, Synodi permanentis, amissionem status
clericalis concedere potest clericis intra fines territorii propriae
Ecclesiae patriarchalis domicilium vel quasi-domicilium habentibus, qui
obligatione caelibatus non tenentur aut, si tenentur, dispensationem ab hac
obligatione non petunt; in ceteris casibus res ad Sedem Apostolicam
deferatur.
CCEO 0398. Qui rescripto Sedis Apostolicae statum clericalem amisit, inter
clericos a sola Sede Apostolica denuo admitti potest; qui vero a Patriarcha,
amissionem status clericalis obtinuit, etiam a Patriarcha inter clericos
denuo admitti potest.
TITULUS
XI. DE LAICIS.
CCEO 0399. Nomine laicorum in hoc Codice intelleguntur christifideles, quibus indoles
saecularis propria ac specialis est quique in saeculo viventes missionem
Ecclesiae participant neque in ordine sacro constituti neque statui
religioso ascripti sunt.
CCEO 0400. Laici praeter ea iura et obligationes, quae cunctis
christifidelibus sunt communia et ea, quae in aliis canonibus statuuntur,
eadem iura et obligationes habent ac in canonibus huius tituli recensentur.
CCEO 0401. Laicorum
imprimis est ex vocatione propria res temporales gerendo et secundum Deum
ordinando Regnum Dei quaerere ideoque in vita privata, familiari et
politico-sociali testes Christo esse ac ipsum aliis manifestare, leges
iustas in societate propugnare atque fide, spe et caritate fulgentes
fermenti instar ad mundi sanctificationem conferre.
CCEO 0402. Ius est laicis, ut
ipsis agnoscatur ea in rebus civitatis terrenae libertas, quae omnibus
civibus competit; eadem tamen libertate utentes curent, ut suae actiones
spiritu evangelico imbuantur, et ad doctrinam attendant ab Ecclesiae
magisterio propositam caventes tamen, ne in quaestionibus opinabilibus
propriam sententiam ut doctrinam Ecclesiae proponant.
CCEO 0403. § 1. Firmo iure et obligatione proprium ritum ubique servandi
laici ius habent actuose in celebrationibus liturgicis cuiuscumque Ecclesiae
sui iuris participandi secundum praescripta librorum liturgicorum. § 2. Si
Ecclesiae necessitates vel vera utilitas id suadent et ministri sacri desunt,
possunt laicis quaedam ministrorum sacrorum functiones committi ad normam
iuris.
CCEO 0404. § 1. Praeter institutionem catecheticam inde ab infantia habendam
laici ius et obligationem habent acquirendi cognitionem uniuscuiusque
ingenii dotibus et condicioni aptatam doctrinae a Christo revelatae et a
magisterio authentico Ecclesiae traditae non solum ut, secundum eiusdem
doctrinam vivere valeant, sed etiam, ut ipsi eam enuntiare atque, si opus
est, defendere possint. § 2. Ius quoque habent acquirendi pleniorem illam
cognitionem in scientiis sacris, quae in ecclesiasticis studiorum
universitatibus vel facultatibus aut in institutis scientiarum religiosarum
traduntur, ibidem lectiones frequentando et gradus academicos consequendo. §
3. Item servatis praescriptis circa idoneitatem requisitam statutis habiles
sunt ad mandatum docendi disciplinas sacras ab auctoritate competenti
ecclesiastica recipiendum.
CCEO 0405. Patrimonio liturgico, theologico, spirituali et, disciplinari
etiam laici sedulo studeant ita tamen, ut mutua benevolentia ac aestimatio
atque unitas actionis inter laicos diversarum Ecclesiarum sui iuris
foveantur nec varietas rituum noceat bono communi societatis, in qua vivunt,
sed potius ad idem bonum in dies magis conducat.
CCEO 0406. Laici memores obligationis, de qua in can. 14, sciant illam eo
magis urgere in eis adiunctis, in quibus nonnisi per ipsos Evangelium audire
et Christum cognoscere homines possunt.
CCEO 0407. Laici, qui in statu coniugali vivunt, secundum propriam
vocationem speciali obligatione tenentur per matrimonium et familiam ad
aedificationem populi Dei allaborandi.
CCEO 0408. § 1. Habiles sunt
laici debita scientia, experientia et honestate praestantes, ut tamquam
periti aut consultores ab auctoritatibus ecclesiasticis audiantur sive
singuli sive ut membra variorum consiliorum et conventuum, ut paroecialium,
eparchialium, patriarchalium. § 2. Praeterquam ad munera ecclesiastica, ad
quae laici iure communi admittuntur, ipsi ab auctoritate competenti ad alia
quoque munera assumi possunt eis exceptis, quae ordinem sacrum requirunt vel
quae iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris laicis expresse vetantur.
§ 3. Circa muneris ecclesiastici exercitium laici plene subduntur
auctoritati ecclesiasticae.
CCEO 0409. § 1. Laici, qui permanenter aut ad tempus speciali Ecclesiae
servitio addicuntur, obligatione tenentur, ut aptam acquirant formationem ad
munus suum debite implendum requisitam utque hoc munus conscie, impense et
diligenter impleant. § 2. Ipsi ius habent ad iustam remuIierationem suae
condicioni aptatam, qua decenter, servatis quoque iuris civilis praescriptis,
necessitatibus propriis ac familiae providere possint; itemque ius habent,
ut sui suaeque familiae congruenti praecaventiae et securitati sociali
necnon assistentiae sanitariae provideatur.
TITULUS
XII. DE MONACHIS CETERISQUE RELIGIOSIS ET DE SODALIBUS ALIORUM
INSTITUTORUM VITAE CONSECRATAE.
CAPUT I. DE MONACHIS
CETERISQUE RELIGIOSIS.
Art. I. CANONES GENERALES
CCEO 0410. Status religiosus
est stabilis in communi vivendi modus in aliquo instituto ab Ecclesia
approbato, quo christifideles Christum, Magistrum et Exemplum Sanctitatis,
sub actione Spiritus Sancti pressius sequentes novo ac speciali titulo
consecrantur per vota publica oboedientiae, castitatis et paupertatis sub
legitimo Superiore ad normam statutorum servanda, saeculo renuntiant ac
totaliter se devovent caritatis perfectioni assequendae in servitium Regni
Dei pro Ecclesiae aedificatione et mundi salute utpote signa coelestem
gloriam praenuntiantia.
CCEO 0411. Status religiosus ab omnibus fovendus et promovendus est.
1° De dependentia
religiosorum ab Episcopo eparchiali, a Patriarcha, a Sede Apostolica.
CCEO 0412. § 1. Religiosi
omnes subduntur Romano Pontifici ut suo supremo Superiori, cui obligatione
parendi tenentur etiam vi voti oboedientiae. § 2. Quo melius institutorum
bono atque apostolatus necessitatibus provideatur, Romanus Pontifex ratione
sui primatus in universam Ecclesiam intuitu utilitatis communis instituta
vitae consecratae ab Episcopi eparchialis regimine eximere potest sibique
soli vel alii auctoritati ecclesiasticae subicere.
CCEO 0413. Ad regimen internum et disciplinam religiosam quod attinet,
instituta religiosa, nisi aliter iure cavetur, si sunt iuris pontificii,
immediate et exclusive Sedi Apostolicae subiecta sunt; si vero sunt iuris
patriarchalis vel eparchialis, immediate subiecta sunt Patriarchae vel
Episcopo eparchiali firmo can. 418 § 2.
CCEO 0414. § 1. Ad monasteria et congregationes iuris eparchialis quod
attinet, Episcopo eparchiali competit: 1° typica monasteriorum et statuta
congregationum atque immutationes in ea ad normam iuris introductas
approbare salvis eis, quae ab auctoritate superiore approbata sunt; 2°
dispensationes ab eisdem typicis vel statutis, quae potestatem Superiorum
religiosorum excedunt et ab ipso legitime petuntur, singulis in casibus et
per modum actus dare; 3° visitare monasteria, etiam dependentia, necnon
singulas domos congregationum in suo territorio, quoties visitationem
canonicam ibi peragit aut quoties rationes vere speciales eius iudicio id
suadent. § 2. Haec iura Patriarchae competunt circa ordines et
congregationes iuris patriarchalis, quae intra fines territorii Ecclesiae,
cui praeest, domum principem habent; secus eadem iura circa ordines omnes
necnon circa monasteria et congregationes, quae non sunt iuris eparchialis,
competunt soli Sedi Apostolicae. § 3. Si congregatio iuris eparchialis ad
alias eparchias propagatur, nihil in ipsis statutis valide mutari potest
nisi de consensu Episcopi eparchialis eparchiae, in qua sita est domus
princeps, consultis tamen Episcopis eparchialibus, in quorum eparchiis
ceterae domus sitae sunt.
CCEO 0415. § 1. Religiosi omnes subsunt potestati Hierarchae loci in eis,
quae spectant ad publicam celebrationem cultus divini, ad verbi Dei
praedicationem populo tradendam, ad christifidelium praesertim purorum
religiosam et moralem educationem, ad institutionem catecheticam et
liturgicam, ad status clericalis decorem necnon ad varia opera in eis, quae
apostolatum respiciunt. § 2. Episcopo eparchiali ius et obligatio est
singula monasteria atque domos ordinum etcongregationum in eius territorio
sita visitare his in rebus, quoties visitationem canonicam ibi peragit aut
quoties graves causae eius iudicio id suadent. § 3. Episcopus eparchialis
nonnisi de consensu Superiorum competentium potest religiosis opera
apostolatus vel munera eparchiae propria committere firmo iure communi ac
servata institutorum disciplina religiosa, indole propria atque fine
specifico. § 4. Religiosi, qui extra domum delictum commiserunt nec a
proprio Superiore ab Hierarcha loci praemonito puniuntur, ab hoc puniri
possunt, etsi domo legitime exierunt et domum reversi sunt.
CCEO 0416. Patriarchae necnon Hierarchae loci conventus promoveant cum
Superioribus religiosorum, statis temporibus et quoties id opportunum
videtur, ut pro operibus apostolatus, quae a sodalibus exercentur, collatis
consiliis concorditer procedant.
CCEO 0417. Si in domus institutorum iuris patriarchalis vel pontificii
eorumve Ecclesias abusus irrepserunt et Superior ab Hierarcha loci monitus
prospicere neglexit, idem Hierarcha loci obligatione tenetur rem statim
deferendi ad auctoritatem, cui institutum ipsum immediate subiectum est.
2° De Superioribus et de
sodalibus institutorum religiosorum
CCEO 0418. § 1. Superiores
maiores sunt Praeses confoederationis monasticae, Snperior monasterii sui
iuris, Superior generalis ordinis vel congregationis, Superior provincialis,
eorundem vicarii aliique ad instar provincialium potestatem habentes itemque
ii, qui, si praedicti desunt, interim legitime succedunt in officium. § 2.
Nomine Superioris monachorum ceterorumque religiosorum non venit Hierarcha
loci nec Patriarcha firmis canonibus, qui Patriarchae vel Hierarchae loci
potestatem in ipsos tribuunt.
CCEO 0419. § 1. Praeses
confoederationis monasticae, Superior rnonasterii sui iuris non confoederati
et Superior generalis ordinis vel congregationis relationem de statu
institutorum, quibus praesunt, quinto saltem quoque anno ad auctoritatem,
cui immediate subditi sunt, mittere debent secundum formulam ab eadem
auctoritate statutam. § 2. Superiores institutorum iuris eparchialis vel
patriarchalis exemplar relationis etiam Sedi Apostolicae mittant.
CCEO 0420. § 1. Superiores maiores, quos ad munus visitatoris typicum
monasterii aut statuta ordinis vel congregationis designant, temporibus in
eisdem determinatis omnes domos sibi subiectas visitent per se vel per alios,
si sunt legitime impediti. § 2. Sodales cum visitatore fiducialiter agant,
cui legitime interroganti respondere tenentur secundum veritatem in caritate;
nemini vero licet quoquo modo sodales ab hac obligatione avertere aut
visitationis finem aliter impedire. § 3. Hierarcha loci debet omnes domos
religiosas visitare, si Superior maior, cui visitatio iure competit, intra
quinque annos eas non visitavit et monitus ab Hierarcha loci eas visitare
neglexit.
CCEO 0421. Superiores gravi obligatione tenentur curandi, ut sodales sibi
commissi vitam secundum typicum vel statuta propria componant; Superiores
sodales exemplo et hortatione iuvent in fine status religiosi assequendo,
eorum necessitatibus personalibus convenienter subveniant, infirmos sedulo
curent ac visitent, corripiant inquietos, consolentur pusillanimes,
patientes sint erga omnes.
CCEO 0422. § 1. Superiores permanens habeant consilium ad normam typici vel
statutorum constitutum, cuius opera in officio exercendo utantur; in casibus
iure praescriptis eius consensum aut consilium ad normam can. 934 exquirere
tenentur. § 2. Iure particulari statuatur, utrum in domibus, in quibus minus
quam sex sodales degunt, consilium haberi debeat necne.
CCEO 0423. Monasterium, confoederatio monastica, ordo et congregatio
eorumque provinciae et domus legitime erecta ipso iure sunt personae
iuridicae; capacitatem vero eorum acquirendi, possidendi, administrandi et
alienandi bona temporalia typicum vel statuta excludere aut coartare possunt.
CCEO 0424. In typico vel statutis normae statuantur de usu et
administratione bonorum ad propriam paupertatem fovendam, exprimendam et
tuendam.
CCEO 0425. Bona temporalia institutorum religiosorum reguntur cann.
1007–1054, nisi aliter iure communi cavetur vel ex natura rei constat.
CCEO 0426. Omnes et singuli
religiosi, Superiores aeque ac subditi, debent non solum, quae emiserunt
vota, fideliter integreque servare, sed etiam secundum typicum vel statuta
mente et propositis fundatoris fideliter servatis vitam componere atque ita
ad perfectionem sui status contendere.
CCEO 0427. Omnes et singuli religiosi tenentur obligationibus, quae clericis
iure communi praescribuntur, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei
constat.
CCEO 0428. Instituto
religioso sodalis a votis perpetuis ut clericus ascribitur ordinatione
diaconali vel in casu clerici alicui eparchiae iam ascripti professione
perpetua.
CCEO 0429. Litterae religiosorum ad Superiores eorum necnon ad Hierarcham
loci, Patriarcham, Legatum Romani Pontificis et Sedem Apostolicam missae
itemque litterae, quas ipsi ab eisdem recipiunt, nulli inspectioni obnoxiae
sunt.
CCEO 0430. Non licet titulos mere honorificos dignitatum vel officiorum
religiosis conferre, nisi agitur typico vel statutis id permittentibus de
titulis officiorum Superiorum maiorum, quae religiosi iam exercuerunt.
CCEO 0431. § 1. Religiosus sine consensu scripto dato proprii Superioris
maioris non potest inde a prima professione ad dignitatem vel officium extra
proprium institutum promoveri eis exceptis, quae per electionem a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis peractam conferuntur, et firmo can. 89 §
2; expleto munere ad monasterium, ordinem vel congregationem redire debet. §
2. Religiosus, qui fit Patriarcha, Episcopus vel Exarchus: 1° manet votis
ligatus ceterisque suae professionis obligationibus adhuc tenetur eis
exceptis, quae cum sua dignitate ipse prudenter iudicat componi non posse;
voce activa et passiva in proprio monasterio, ordine vel congregatione
caret; a potestate Superiorum eximitur et vi voti oboedientiae soli Romano
Pontifici manet obnoxius; 2° expleto munere vero, qui ad monasterium,
ordinem vel congregationem firmis de cetero cann. 62 et 211 redit, vocem
activam et passivam habere potest, si typicum vel statuta id permittunt. §
3. Religiosus, qui fit Patriarcha, Episcopus vel Exarchus: 1° si per
professionem capacitatem acquirendi dominii bonorum amisit, bonorum, quae
ipsi obveniunt, habet usum, usumfructum et administrationem; proprietatem
vero Patriarcha, Episcopus eparchialis, Exarchus acquirit Ecclesiae
patriarchali, eparchiae, exarchiae; ceteri monasterio vel ordini; 2° si per
professionem dominium bonorum non amisit, bonorum, quae habebat, recuperat
usum, usumfructum et administrationem; quae postea ipsi obveniunt, sibi
plene acquirit; 3° in utroque casu de bonis, quae ipsi obveniunt non intuitu
personae, debet disponore secundum offerentium voluntatem.
CCEO 0432. Monasterium dependens, domus vel provincia instituti religiosi
cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam Ecclesiae latinae, quod de consensu
Sedis Apostolicae alii Ecclesiae sui iuris ascribitur, ius huius Ecclesiae
servare debet salvis praescriptis typici vel statutorum, quae internum
regimen eiusdem instituti respiciunt, et privilegiis a Sede Apostolica
concessis.
Art. II. DE MONASTERIIS
CCEO 0433. § 1. Monasterium
dicitur domus religiosa, in qua sodales ad evangelicam perfectionem tendunt
servatis regulis et traditionibus vitae monasticae. § 2. Monasterium sui
iuris est illud, quod ab alio monasterio non dependet et regitur proprio
typico ab auctoritate competenti approbato.
CCEO 0434. Monasterium est
iuris pontificii, si a Sede Apostolica erectum aut per eiusdem decretum ut
tale agnitum est; iuris patriarchalis, si est stauropegiacum; iuris
eparchialis, si ab Episcopo erectum, decretum agnitionis Sedis Apostolicae
consecutum non est.
1° De
erectione et de suppressione monasteriorum
CCEO 0435. § 1. Episcopi
eparchialis est erigere monasterium sui iuris consulto intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis Patriarcha[e] aut in ceteris casibus
Sedis Apostolicae. § 2. Patriarchae reservatur erectio monasterii
stauropegiaci.
CCEO 0436. § 1. Quodvis monasterium sui iuris monasteria dependentia habere
potest, quorum alia sunt filialia, si ex ipso actu erectionis vel ex decreto
secundum typicum lato ad condicionem monasterii sui iuris tendere possunt,
alia vero sunt subsidiaria. § 2. Ad valide erigendum monasterium dependens
requiritur consensus scripto datus auctoritatis, cui monasterium sui iuris
subiectum est, et Episcopi eparchialis loci, ubi hoc monasterium erigitur.
CCEO 0437. § 1. Licentia erigendi monasterium, etiam dependens, secumfert
ius habendi ecclesiam et ministeria sacra peragendi itemque pia opera, quae
monasterii ad normam typici sunt propria, exercendi salvis clausulis
legitime appositis. § 2. Ut aedificentur et aperiantur schola, hospitium vel
similis aedes separata a monasterio, requiritur pro quovis monasterio
consensus scripto datus Episcopi eparchialis. § 3. Ut monasterium in alios
usus convertatur, eadem sollemnia requiruntur ac ad erigendum illud, nisi
agitur de conversione, quae ad internum regimen et disciplinam religiosam
dumtaxat refertur.
CCEO 0438. § 1. Patriarchae est supprimere intra fines territorii Ecclesiae,
cui praeest, monasterium sui iuris vel filiale iuris eparchialis vel
stauropegiacum gravi de causa, de consensu Synodi permanentis et rogante vel
consulto Episcopo eparchiali, si monasterium est iuris eparchialis, et
consulto Superiore monasterii et Praeside confoederationis, si monasterium
est confoederatum, salvo recursu in suspensivo ad Romanum Pontificem. § 2.
Cetera monasteria sui iuris vel filialia sola Sedes Apostolica supprimere
potest. § 3. Monasterium subsidiarium supprimi potest decreto dato a
Superiore monasterii, a quo dependet, ad normam typici et de consensu
Episcopi eparchialis. § 4. Bona monasterii sui iuris suppressi cedunt
confoederationi, si fuit confoederatum; secus eparchiae vel, si fuit
stauropegiacum, Ecclesiae patriarchali; bona autem monasterii dependentis
suppressi cedunt monasterio sui iuris; de bonis vero suppressi monasterii
iuris pontificii Sedi Apostolicae reservatur statuere salva omni in casu
offerentium voluntate.
CCEO 0439. § 1. Plura eiusdem
Eparchiae monasteria sui iuris Episcopo eparchiali subiecta confoederationem
inire possunt de consensu scripto dato eiusdem Episcopi eparchialis, cuius
est etiam confoederationis statuta approbare. § 2. Confoederatio inter plura
monasteria sui iuris diversarum eparchiarum vel stauropegiaca intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis sita iniri potest consultis Episcopis
eparchialibus, quorum interest, et de consensu Patriarchae, cui reservatur
quoque confoederationis statuta approbare. § 3. In ceteris casibus de
confoederatione ineunda Sedes Apostolica adeatur.
CCEO 0440. § 1. Monasterii sui iuris non confoederati aggregatio et
confoederati a confoederatione separatio eidem auctoritati reservatur, de
qua in can. 439. § 2. Confoederatio autem intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis supprimi non potest nisi a Patriarcha de consensu Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, consultis Episcopis eparchialibus,
quorum interest, ac Praeside confoederationis salvo recursu in suspensivo ad
Romanum Pontificem; ceterarum confoederationum suppressio reservatur Sedi
Apostolicae. § 3. De bonis, quae ad ipsam confoederationum suppressam
pertinent, statuere reservatur auctoritati, quae confoederationem suppressit,
salva offerentium voluntate; Patriarcha hoc in casu indiget consensu Synodi
permanentis.
2° De monasteriorum
Superioribus, Synaxibus et oeconomis
CCEO 0441. § 1. In monasteriis Superiores et Synaxes eam potestatem habent, quae iure communi
et typico determinatur. § 2. Superiores in monasteriis sui iuris habent
potestatem regiminis, quatenus ipsis a iure vel ab auctoritate, cui subditi
sunt, expresse conceditur, firmo can. 979. § 3. Potestas Praesidis
confoederationis monasticae praeter ea, quae iure communi determinata sunt,
in statutis eiusdem confoederationis determinanda est.
CCEO 0442. Firmo monasterii sui iuris typico, quod potiora exigit, ut quis
habilis sit ad officium Superioris monasterii sui iuris suscipiendum,
requiritur, ut professionem perpetuam emiserit, per decem saltem annos
professus sit et annos quadraginta expleverit.
CCEO 0443. § 1. Superior monasterii sui iuris eligitur in Synaxi ad normas
typici coadunata et servatis cann. 947–960, salvo iure Episcopi eparchialis
ut Synaxi electionis per se vel per alium praesit. § 2. In electione vero
Superioris monasterii sui iuris confoederati Synaxi electionis praeest per
se vel per alium Praeses eiusdem confoederationis.
CCEO 0444. § 1. Officium Superioris monasterii sui iuris confertur ad tempus
indeterminatum, nisi aliud fert typicum. § 2. Nisi typicum aliud praescribit,
Superiores monasteriorum dependentium constituuntur ad tempus in ipso typico
determinatum a Superiore monasterii sui iuris de consensu sui consilii, si
monasterium est filiale, consulto vero eodem consilio, si est subsidiarium.
§ 3. Superiores vero, qui septuagesimum quintum aetatis annum expleverunt
vel qui ob infirmam valetudinem aliave gravi de causa officio suo implendo
minus apti evaserunt, renuntiationem ab officio Synaxi, cuius est eam
acceptare, exhibeant.
CCEO 0445. Sodales Synaxis electionis eos eligere satagant, quos in Domino
vere dignos et idoneos ad officium Superioris agnoscunt, se abstinentes a
quovis abusu et praesertim a suffragiorum procuratione tam pro se ipsis quam
pro aliis.
CCEO 0446. In proprio monasterio Superior resideat neque ab eodem discedat
nisi ad normam typici.
CCEO 0447. § 1. Pro administratione bonorum temporalium sit in monasterio
oeconomus, qui officio suo fungatur sub moderamine Superioris. § 2. Superior
monasterii sui iuris officium oeconomi eiusdem monasterii simul ne gerat;
officium vero oeconomi monasterii dependentis, etsi melius ab officio
Superioris distinguitur, componi tamen cum eo potest, si necessitas id
exigit. § 3. Oeconomus nominatur a Superiore monasterii sui iuris de
consensu sui consilii, nisi typicum aliud fert.
3° De admissione in
monasterium sui iuris et de novitiatu
CCEO 0448. Ut quis in
monasterium sui iuris admittatur, requiritur, ut recta intentione moveatur,
ad vitam monasticam ducendam sit idoneus nec ullo detineatur impedimento
iure statuto.
CCEO 0449. Candidatus, antequam ad novitiatum admittitur, per temporis
spatium in typico determinatum in monasterio degere debet sub speciali cura
probati sodalis.
CCEO 0450. Firmis praescriptis typici, quae potiora exigunt, ad novitiatum
valide admitti non possunt: 1° acatholici; 2° qui poena canonica puniti sunt
exceptis poenis, de quibus in can. 1426 § 1; 3° ii, quibus imminet gravis
poena ob delictum, de quo legitime accusati sunt; 4° qui duodevicesimum
aetatis annum nondum expleverunt, nisi agitur de monasterio, in quo habetur
professio temporaria, quo in casu sufficit aetas septemdecim annorum; 5° qui
monasterium ingrediuntur vi, metu gravi aut dolo inducti vel ii, quos
Superior eodem modo inductus recipit; 6° coniuges durante matrimonio; 7° qui
ligantur vinculo professionis religiosae vel alio sacro vinculo in instituto
vitae consecratae, nisi de legitimo transitu agitur.
CCEO 0451. Nemo licite ad novitiatum monasterii alterius Ecclesiae sui iuris
admitti potest sine licentia Sedis Apostolicae, nisi de candidato agitur,
qui destinatus est monasterio dependenti, de quo in can. 432, propriae
Ecclesiae.
CCEO 0452. § 1. Clerici eparchiae ascripti ad novitiatum licite admitti non
possunt nisi consulto proprio Episcopo eparchiali; nec licite admitti
possunt, si Episcopus eparchialis contradicit ex eo, quod eorum discessus in
grave animarum detrimentum cedit, quod aliter vitari minime potest, aut si
de iis agitur, qui ad ordines sacros in monasterio destinati aliquo
impedimento iure statuto detinentur. § 2. Item licite in monasterium admitti
non possunt parentes, quorum opera est ad filios alendos et educandos
necessaria, aut filii, qui patri vel matri, avo vel aviae in gravi
necessitate constitutis subvenire debent, nisi monasterium aliter de re
providit.
CCEO 0453. § 1. Superioris monasterii sui iuris est admittere ad novitiatum
consulto suo consilio. § 2. Ipsi Superiori constare debet opportunis mediis
adhibitis de idoneitate atque de plena libertate candidati in statu
monastico eligendo. § 3. Circa documenta a candidatis praestanda necnon
circa diversa testimonia de eorum bonis moribus et idoneitate colligenda
serventur praescripta typici.
CCEO 0454. In typico
determinandae sunt normae circa dotem, si requiritur, a candidatis
praestandam et sub speciali vigilantia Hierarchae loci administrandam necnon
de integra dote sine fructibus iam maturis quavis de causa a monasterio
discedenti restituenda.
CCEO 0455. Novitiatus incipit a susceptione habitus monastici vel alio modo
in typico praescripto.
CCEO 0456. § 1. Monasterium sui iuris habere potest proprios novitios, qui
in eodem monasterio sub ductu idonei sodalis vitae monasticae initiantur. §
2. Novitiatus, ut validus sit, peragi debet in ipso monasterio sui iuris aut
Superioris decisione consulto eius consilio in alio monasterio sui iuris
eiusdem confoederationis § 3. Si vero aliquod monasterium sui iuris sive
confoederatum sive non confoederatum praescripta de institutione novitiorum
implere non potest, Superior tenetur obligatione novitios mittendi in aliud
monasterium, in quo eadem praescripta religiose servantur.
CCEO 0457. § 1. Novitiatus, ut validus sit, per triennium integrum et
continuum peragi debet; in monasteriis vero, in quibus professio temporaria
praemittitur professioni perpetuae, sufficit unus annus novitiatus. § 2. In
unoquoque anno novitiatus absentia tribus mensibus sive continuis sive
intermissis brevior valididatem non afficit, sed tempus deficiens, si
quindecim dies superat, suppleri debet. § 3. Novitiatus ultra triennium ne
extendatur firmo can. 461 § 2.
CCEO 0458. § 1. Novitiorum institutioni praeficiendus est ut magister ad
normam typici sodalis prudentia, caritate, pietate, scientia et vitae
monasticae observantia praestans, decem saltem annos professus. § 2. Iura et
obligationes huius magistri in eis praesertim, quae ad modum institutionis
novitiorum necnon ad relationes ad Synaxim et Superiorem monasterii spectant,
determinentur in typico.
CCEO 0459. § 1. Tempore novitiatus iugiter incumbendum est, ut sub ductu
magistri informetur novitii animus studio typici, piis meditationibus
assiduaque prece, eis perdiscendis, quae ad vota et ad virtutes pertinent,
exercitationibus opportunis ad vitia exstirpanda, ad compescendos animi
motus, ad virtutes acquirendas. § 2. Tempore novitiatus ne destinentur
novitii operibus exterioribus monasterii nec dedita opera studiis vacent
litterarum, scientiarum aut artium.
CCEO 0460. Novitius non potest valide suis bonis quovis modo renuntiare aut
eadem obligare firmo can. 467 § 1.
CCEO 0461. § 1. Novitius potest monasterium sui iuris libere deserere aut a
Superiore vel a Synaxi secundum typicum iusta de causa dimitti. § 2. Exacto
novitiatu, si iudicatur idoneus, novitius ad professionem admittatur, secus
dimittatur; si vero dubium superest de eius idoneitate, potest novitiatus
tempus ad normam typici prorogari, non tamen ultra annum.
4°
De consecratione seu professione monastica
CCEO 0462. § 1. Status
monasticus definitive assumitur professione perpetua, in qua comprehenduntur
tria vota perpetua oboedientiae, castitatis et paupertatis. § 2. In
emittenda professione serventur praescripta typici et librorum liturgicorum.
CCEO 0463. Quod attinet ad diversos professionis monasticae gradus, standum
est typico monasterii salva vi iuridica professionis secundum ius commune.
CCEO 0464. Ad validitatem professionis monasticae perpetuae requiritur, ut:
1° novitiatus valide peractus sit; 2° novitius admittatur ad professionem a
Superiore proprii monasterii sui iuris de consensu sui consilii necnon
recipiatur professio ab eodem Superiore per se vel per alium; 3° professio
sit expressa nec vi, metu gravi aut dolo emissa vel recepta; 4° cetera ad
validitatem professionis in typico requisita impleantur.
CCEO 0465. Ea, quae iure communi de professione temporaria praescribuntur,
valent etiam de monasteriis, in quibus talis professio secundum typicum
professioni perpetuae praemittitur.
CCEO 0466. Professio monastica perpetua actus votis contrarios reddit
invalidos, si actus irriti fieri possunt.
CCEO 0467. § 1. Candidatus ad professionem monasticam perpetuam debet intra
sexaginta dies ante professionem omnibus bonis, quae actu habet, cui mavult,
sub condicione secuturae professionis renuntiare; renuntiatio ante hoc
tempus facta ipso iure nulla est. § 2. Emissa professione ea omnia statim
fiant, quae necessaria sunt, ut renuntiatio etiam iure civili effectum
consequatur.
CCEO 0468. § 1. Quaecumque bona temporalia quovis titulo sodali post
professionem perpetuam obveniunt, a monasterio acquiruntur. § 2. De debitis
et obligationibus, quae sodalis post professionem perpetuam contraxit de
licentia Superioris, respondere debet monasterium; si vero sine licentia
Superioris debita contraxit, ipse sodalis respondere debet. § 3. Firmum
tamen est contra eum, in cuius rem aliquid ex inito contractu versum est,
semper posse actionem institui.
CCEO 0469. Sodalis emissa
professione perpetua amittit ipso iure quaelibet officia, si quae habet, et
propriam eparchiam atque pleno iure monasterio aggregatur.
CCEO 0470. Documentum emissae professionis perpetuae ab ipso sodali et ab eo,
qui professionem etiam ex delegatione recepit, subscriptum asservetur in
archivo monasterii; Superior proprii monasterii sui iuris debet de eadem
quam primum certiorem facere parochum, apud quem baptismus sodalis adnotatus
est.
5° De institutione
sodalium et de disciplina monastica
CCEO 0471. § 1. Modus
institutionis sodalium in typico ita determinetur, ut ad vitam sanctitatis
plenius assequendam permanenter excitentur necnon ut ipsorum ingenii dotes
evolvantur studio sacrae doctrinae et acquisitione humanae culturae pro
temporum necessitatibus et sic aptiores evadant in exercitio artium atque
operum, quae a monasterio legitime assumuntur. § 2. Institutio monachorum,
qui ad ordines sacros destinantur, praeterea fieri debet secundum rationem
institutionis clericorum, de qua in can. 330, in ipso monasterio, si sedem
studiorum ad normam can. 340 § 1 instructam habet, aut sub ductu probati
moderatoris in alio seminario vel instituto studiorum superiorum ab
auctoritate ecclesiastica approbato.
CCEO 0472. Superior
monasterii sui iuris ad normam typici dare potest suis sodalibus a votis
perpetuis litteras dimissorias ad sacram ordinationem; hae litterae
mittendae sunt Episcopo eparchiali loci, ubi monasterium, etiam dependens,
situm est vel, si de monasterio stauropegiaco agitur, Episcopo a Patriarcha
designato.
CCEO 0473. § 1. In singulis monasteriis laudes divinae cottidie celebrentur
ad normam typici et legitimarum consuetudinum; item omnibus diebus
celebretur Divina Liturgia eis exceptis, qui praescriptis librorum
liturgicorum excipiuntur. § 2. Curent Superiores monasteriorum, ut omnes
sodales ad normam typici: 1° legitime non impediti cottidie laudibus divinis
atque Divinae Liturgiae, quoties celebratur, participent, contemplationi
rerum divinarum vacent et in alia pietatis exercitia sedulo incumbant; 2°
libere ac frequenter ad patres spirituales et confessarios accedere possint;
3° quotannis per aliquot dies recessui spirituali vacent.
CCEO 0474. § 1. Sodales monasteriorum frequenter ad normam typici
sacramentum paenitentiae suscipiant. § 2. Firmo typico, quod confessionem
suadet apud determinatos confessarios, omnes sodales monasterii sacramentum
paenitentiae suscipere possunt a quocumque sacerdote facultate hoc
sacramentum ministrandi praedito firma disciplina monastica.
CCEO 0475. § 1. In singulis monasteriis plures pro sodalium numero patres
spirituales et confessarii designentur ab ipso Superiore monasterii, si de
presbyteris-monachis eiusdem monasterii agitur, qui facultate sacramentum
paenitentiae ministrandi praediti sunt, secus vero ab Hierarcha loci audito
Superiore monasterii sui iuris, qui praevie communitatem, cuius interest,
consulere debet. § 2. Pro monasteriis in quibus presbyteri-monachi non sunt,
Hierarcha loci eodem modo designet sacerdotem, cuius est regulariter in
monasterio Divinam Liturgiam celebrare et verbum Dei praedicare firmo can.
612 § 2.
CCEO 0476. Sodales monasterii
tam intra quam extra monasterium habitum monasticum a proprio typico
praescriptum induant.
CCEO 0477. § 1. In monasterio servetur clausura modo in typico praescripto,
salvo iure Superioris per modum actus et gravi de causa in partes clausurae
obnoxias admittendi personas alterius sexus praeter illas, quae secundum
typicum clausuram ingredi possunt. § 2. Partes monasterii clausurae obnoxiae
manifesto indicentur. § 3. Clausurae fines accurate praescribere aut iusta
de causa mutare est Superioris monasterii sui iuris de consensu sui consilii
atque certiore facto Episcopo eparchiali.
CCEO 0478. Superior monasterii potest permittere, ut sodales extra
monasterium degant ad tempus in typico determinatum; ad absentiam vero, quae
unum annum excedit nisi causa studiorum vel infirmitatis intercedit,
requiritur licentia auctoritatis, cui monasterium subiectum est.
CCEO 0479. Si de iudicio Hierarchae loci auxilium monasteriorum ad
institutionem catecheticam populi necessarium est, omnes Superiores ab eodem
Hierarcha requisiti debent per se vel per alios illam populo tradere in
propriis ecclesiis.
CCEO 0480. In ecclesia monasterii paroecia erigi non potest nec monachi
parochi nominari possunt sine consensu Patriarchae intra fines territorii
Ecclesiae, cui praeest, aut in ceteris casibus Sedis Apostolicae.
6° De eremitis
CCEO 0481. Eremita est
sodalis monasterii sui iuris, qui in coelestium contemplatione se totum
collocat et ab hominibus mundoque ex toto segregatur.
CCEO 0482. Ad vitam
eremiticam legitime aggrediendam requiritur, ut sodalis licentiam Superioris
monasterii sui iuris, ad quod pertinet, de consensu eius consilii obtinuerit
et saltem sex annos a die perpetuae professionis computandos vitam in
monasterio peregerit.
CCEO 0483. Locus, ubi eremita vivit, sit a Superiore monasterii designatus
atque speciali modo a saeculo et a ceteris partibus monasterii segregatus;
si vero locus extra saepta monasterii invenitur, requiritur insuper
consensus scripto datus Episcopi eparchialis.
CCEO 0484. Eremita a Superiore monasterii dependet atque canonibus de
monachis et typico monasterii obligatur, quatenus cum vita eremitica componi
possunt.
CCEO 0485. Superior monasterii sui iuris potest de consensu sui consilii
imponere finem vitae eremiticae iusta de causa, etiam invito eremita.
7° De monasterio
stauropegiaco
CCEO 0486. § 1. Patriarcha
gravi de causa, consulto Episcopo eparchiali atque de consensu Synodi
permanentis potest in ipso actu erectionis monasterio sui iuris statum
monasterii stauropegiaci concedere. § 2. Monasterium stauropegiacum
Patriarchae immediate subiectum est ita, ut ipse solus eadem iura et
obligationes habet ac Episcopus eparchialis circa monasterium, sodales eidem
ascriptos necnon personas, quae diu noctuque in monasterio degunt; ceterae
vero personae monasterio addictae immediate et exclusive Patriarchae
subduntur in eis solummodo, quae ad eorum munus vel officium spectant.
8° De transitu ad aliud
monasterium
CCEO 0487. § 1. Sodalis non
potest transire a monasterio sui iuris ad aliud eiusdem confoederationis
sine consensu scripto dato Praesidis confoederationis. § 2. Ad transitum a
monasterio non confoederato ad aliud monasterium eidem auctoritati subiectum
requiritur consensus eiusdem auctoritatis; si vero monasterium, ad quod
transitus fit, alii auctoritati subiectum est, requiritur etiam consensus
huius auctoritatis. § 3. Patriarcha, Episcopus eparchialis et Praeses
confoederationis hunc consensum dare non possunt nisi consulto Superiore
monasterii sui iuris, a quo transitus fit. § 4. Ad validitatem transitus ad
monasterium alterius Ecclesiae sui iuris requiritur insuper consensus Sedis
Apostolicae. § 5. Transitus fit admissione a Superiore novi monasterii sui
iuris de consensu Synaxis concessa.
CCEO 0488. § 1. Transiens ad aliud monasterium sui iuris eiusdem
confoederationis nec novitiatum peragit nec novam professionem emittit et a
die transitus amittit iura et solvitur ab obligationibus prioris monasterii,
alterius iura et obligationes suscipit et, si clericus est, eidem etiam ut
clericus ascribitur. § 2. Transiens a monasterio sui iuris ad aliud
monasterium sui iuris ad nullam vel ad diversam confoederationem pertinens
servet praescripta typici monasterii, ad quod fit transitus, circa
obligationem peragendi novitiatum et emittendi professionem; si vero in
typico de re non cavetur, nec novitiatum peragit nec novam professionem
emittit, sed effectus transitus locum habent a die, quo transitus fit, nisi
Superior monasterii ab eo exigit, ut aliquod tempas non ultra annum
experimenti causa in monasterio transigat; transacto experimenti tempore aut
a Superiore de consensu sui consilii vel Synaxis ad normam typici stabiliter
novo monasterio ascribatur aut ad pristinum monasterium redeat. § 3. In
transitu a monasterio sui iuris ad ordinem vel congregationem serventur
congrua congruis referendo cann. 544 et 545. § 4. Monasterium sui iuris, a
quo sodalis discedit, bona servat, quae ipsius sodalis ratione iam ei
quaesita sunt; quod spectat ad dotem, ea debetur sine fructibus iam maturis
a die transitus monasterio, ad quod transitus fit.
9° De
exclaustratione et de discessu a monasterio
CCEO 0489. § 1. Indultum
exclaustrationis a monasterio sui iuris nonnisi sodali a votis perpetuis
concedere potest ad petitionem ipsius sodalis auctoritas, cui monasterium
subiectum est, audito Superiore monasterii sui iuris una cum suo consilio. §
2. Episcopus eparchialis hoc indultum nonnisi ad triennium concedere potest.
CCEO 0490. Petente Superiore monasterii sui iuris de consensu sui consilii
exclaustratio imponi potest ab auctoritate, cui monasterium subiectum est,
gravi de causa servata aequitate et caritate.
CCEO 0491. Sodalis
exclaustratus manet votis ligatus atque ceteris obligationibus professionis
monasticae, quae cum suo statu componi possunt, adhuc tenetur; habitum
monasticum debet deponere; perdurante tempore exclanstrationis caret voce
activa et passiva; Episcopo eparchiali loci, ubi commoratur, loco Superioris
proprii monasterii subditus est etiam vi voti oboedientiae.
CCEO 0492. § 1. Sodalis a
votis perpetuis indultum discedendi a monasterio et redeundi ad vitam
saecularem ne petat nisi gravissimis de causis coram Domino perpensis;
petitionem suam deferat Superiori monasterii sui iuris, qui eam una cum voto
suo suique consilii ad Sedem Apostolicam mittat. § 2. Huiusmodi indultum
Sedi Apostolicae reservatur.
CCEO 0493. § 1. Indultum discedendi a monasterio et redeundi ad vitam
saecularem legitime concessum et sodali intimatum, nisi in actu intimationis
ab ipso sodali reiectum est, ipso iure secumfert dispensationem a votis
necnon ab omnibus obligationibus ex professione ortis, non vero ab illis
ordini sacro adnexis, si sodalis in ordine sacro constitutus est. § 2. Si
sodalis, qui a monasterio discessit et ad vitam saecularem rediit, in
monasterium rursus recipitur, novitiatum ac professionem instaurat, perinde
ac si numquam vitae religiosae addictus esset.
CCEO 0494. § 1. Monachus a votis perpetuis et in ordine sacro constitutus,
si indultum discedendi a monasterio et redeundi ad saeculum obtinuit, non
potest ordines sacros exercere, donec Episcopum eparchialem benevolum
receptorem invenerit. § 2. Episcopus eparchialis eum recipere potest sive
absolute sive experimenti causa ad quinquennium; in primo casu monachus est
ipso iure eparchiae ascriptus, in altero vero exacto quinquennio, nisi antea
expresse dimissus est.
CCEO 0495. Sodalis, qui post emissam professionem monasterium illegitime
deseruit, debet sine mora ad monasterium redire; Superiores debent eum
sollicite requirere et, si vera paenitentia motus redit, suscipere; secus
vero ad normam iuris puniatur vel etiam dimittatur.
CCEO 0496. § 1. Qui perdurante professione temporaria gravi de causa a
monasterio discedere et ad vitam saecularem redire vult, petitionem suam
Superiori monasterii sui iuris deferat. § 2. Superior hanc petitionem una
cum voto suo suique consilii ad Episcopum eparchialem mittat, cuius est,
etsi de monasteriis iuris pontificii agitur, hoc in casu indultum discedendi
a monasterio et ad vitam saecularem redeundi concedere, nisi ius particulare
id pro monasteriis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sitis
Patriarchae reservat.
10° De dimissione
monachorum
CCEO 0497. § 1. Ipso iure
dimissus a monasterio habendus est sodalis qui: 1° fidem catholicam publice
abiecit; 2° matrimonium celebravit vel etiam civiliter tantum attentavit. §
2. His in casibus Superior monasterii sui iuris consulto suo consilio sine
mora collectis probationibus declarationem facti emittat, ut iuridice
constet de dimissione, atque quam primum de re auctoritatem, cui monasterium
immediate subiectum est, certiorem faciat.
CCEO 0498. § 1. Sodalis, qui causa est imminentis et gravissimi sive
exterioris scandali sive erga monasterium damni, a Superiore monasterii sui
iuris de consensu eius consilii statim ex monasterio eici potest habitu
monastico statim deposito. § 2. Superior monasterii sui iuris, si casus fert,
curet, ut processus dimissionis ad normam iuris promoveatur, aut rem
auctoritati, cui monasterium subiectum est, deferat. § 3. Sodalis ex
monasterio eiectus, qui in ordine sacro constitutus est, ab exercitio
ordinis sacri prohibetur, nisi auctoritas, cui monasterium subiectum est,
aliter decernit.
CCEO 0499. Perdurante professione temporaria sodalis dimitti potest a
Superiore monasterii sui iuris de consensu eius consilii secundum can. 552
§§ 2 et 3, sed dimissio, ut valeat, confirmari debet ab Episcopo eparchiali
vel, si ius particulare ita fert pro monasteriis intra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis sitis, a Patriarcha.
CCEO 0500. § 1. Ad dimittendum sodalem a votis perpetuis firmo can. 497
competens est Praeses confoederationis monasticae vel Superior monasterii
sui iuris non confoederati, uterque de consensu sui consilii, quod in casu
simul cum Superiore praeside ex quinque saltem membris ad validitatem
constare debet ita, ut, si desunt vel absunt ordinarii consiliarii, alii ad
normam typici vel statutorum confoederationis advocentur; suffragatio autem
secreto fieri debet. § 2. Ad dimissionem valide decernendam praeter alias
condiciones in typico forte statutas requiritur, ut: 1° causae dimissionis
sint graves, culpabiles et iuridice comprobatae una cum defectu emendationis;
2° dimissioni praecesserint, nisi natura causae dimissionis id excludit,
duae monitiones cum formali comminatione dimissionis, quae in cassum
cesserunt; 3° causae dimissionis sodali scripto manifestatae sint data ei
post singulas monitiones plena opportunitate se defendendi; 4° tempus utile
in typico statutum ab ultima monitione elapsum sit. § 3. Responsiones
sodalis scripto datae alligantur actis, quae eis, de quibus in § 1,
submittenda sunt. § 4. Decretum dimissionis exsecutioni mandari non potest,
nisi est ab auctoritate, cui monasterium subiectum est, approbatum.
CCEO 0501. § 1. Decretum
dimissionis quam primum sodali, cuius interest, intimetur. § 2.n Sodalis
vero potest adversus decretum dimissionis intra triginta dies cum effectu
suspensivo sive recursum interponere sive postulare, ut causa via iudiciali
tractetur. § 3. De recursu adversus decretum dimissionis videt Sedes
Apostolica vel, si de sodali agitur, qui domicilium intra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis habet, Patriarcha. § 4. Si vero causa via iudiciali
tractanda est, de ea videt tribunal auctoritatis immediate superioris ei,
qui decretum dimissionis confirmavit; Superior vero, qui decretum
dimissionis tulit, acta in re collecta tradat eidem tribunali et procedatur
secundum canones de iudicio poenali appellatione remota.
CCEO 0502. Legitima dimissione, ea exclusa, de qua in can. 497, ipso iure
cessant omnia vincula necnon obligationes ex professione monastica orta et,
si sodalis in ordine sacro constitutus est, servari debet can. 494.
CCEO 0503. § 1. Qui a monasterio legitime discedit vel ab eo legitime
dimissus est, nihil ab eo repetere potest ob quamlibet operam in eo
praestitam. § 2. Monasterium tamen aequitatem et caritatem servet erga
sodalem, qui ab eo separatur.
Art. III. DE ORDINIBUS ET CONGREGATIONIBUS
CCEO 0504. § 1. Ordo est
societas ab auctoritate competenti ecclesiastica erecta, in qua sodales,
etsi non sunt monachi, professionem emittunt, quae professioni monasticae
aequiparatur. § 2. Congregatio est societas ab auctoritate competenti
ecclesiastica erecta, in qua sodales professionem emittunt cum tribus votis
publicis oboedientiae, castitatis et paupertatis, quae tamen professioni
monasticae non aequiparatur, sed propriam vim habet ad normam iuris.
CCEO 0505. § 1. Ordo est iuris pontificii, si a Sede Apostolica erectus aut
per eiusdem decretum ut talis agnitus est; iuris patriarchalis vero, si a
Patriarcha erectus decretum agnitionis Sedis Apostolicae consecutus non est.
§ 2. Congregatio est: 1° iuris pontificii, si a Sede Apostolica erecta aut
per eiusdem decretum ut talis agnita est; 2° iuris patriarchalis, si a
Patriarcha erecta aut per eiusdem decretum ut talis agnita est nec decretum
agnitionis Sedis Apostolicae consecuta est; 3° iuris eparchialis, si ab
Episcopo eparchiali erecta decretum agnitionis Sedis Apostolicae vel
Patriarchae consecuta non est. § 3. Ordo vel congregatio est clericalis, si
ratione finis seu propositi a fundatore intenti vel vi legitimae
consuetudinis sub moderamine est presbyterorum, ministeria ordini sacro
propria assumit et ut talis ab auctoritate ecclesiastica agnoscitur.
1° De erectione et
de suppressione ordinis, congregationis, provinciae, domus
CCEO 0506. § 1. Episcopus
eparchialis erigere potest tantum congregationes; sed eas ne erigat nisi
consulta Sede Apostolica et
insuper intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis nisi consulto
Patriarcha. § 2. Patriarcha erigere potest ordines et congregationes de
consensu Synodi permanentis atque Sede Apostolica consulta. § 3. Intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis congregatio iuris eparchialis, quae in
plures eparchias eiusdem territorii diffusa est, fieri potest iuris
patriarchalis decreto Patriarchae consultis eis, quorum interest, et de
consensu synodi permanentis.
CCEO 0507. § 1. Ordo, etiam
iuris patriarchalis, legitime erectus, etsi ex una tantum domo constat,
supprimi non potest nisi a Sede Apostolica, cui etiam reservatur de bonis
suppressi ordinis statuere salva offerentium voluntate. § 2. Congregationem
iuris patriarchalis vel eparchialis legitime erectam, etsi ex una tantum
domo constat, supprimere potest praeter Sedem Apostolicam Patriarcha intra
fines territorii Ecclesiae, cui praeest, consultis eis, quorum interest, et
de consensu Synodi permanentis necnon Sedis Apostolicae.
CCEO 0508. § 1. Provincia indicat partem eiusdem ordinis vel congregationis
ex pluribus domibus constantem, quam Superior maior immediate regit. § 2.
Ordinem vel congregationem in provincias dividere, provincias coniungere,
aliter circumscribere vel supprimere novasque erigere, pertinet ad
auctoritatem a statutis ordinis vel congregationis determinatam. § 3. De
bonis suppressae provinciae statuere salva iustitia et offerentium voluntate
spectat, nisi statuta aliter cavent, ad Synaxim generalem vel urgente
necessitate ad Superiorem generalem de consensu sui consilii.
CCEO 0509. § 1. Ordo vel congregatio domum valide erigere non potest nisi de
consensu scripto dato Episcopi eparchialis; si agitur de erigenda prima domo
ordinis vel congregationis iuris patriarchalis in aliqua eparchia,
requiritur intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis consensus
Patriarchae vel in ceteris casibus Sedis Apostolicae. § 2. Quae dicuntur in
can. 437, valent etiam de domibus ordinum et congregationum.
CCEO 0510. Domus ordinis vel
congregationis valide supprimi non potest nisi consulto Episcopo eparchiali;
suppressio vero unicae domus ordinis vel congregationis eidem auctoritati
reservatur, cuius est secundum can. 507 ipsum ordinem vel congregationem
supprimere.
2° De Superioribus, de
Synaxibus et de oeconomis in ordinibus et congregationibus
CCEO 0511. § 1. In ordinibus
et congregationibus Superiores et Synaxes eam potestatem habent, quae iure
communi et statutis determinatur. § 2. In ordinibus et congregationibus
clericalibus iuris pontificii vel patriarchalis autem Superiores et Synaxes
insuper habent potestatem regiminis pro foro externo et interno ad normam
statutorum.
CCEO 0512. § 1. Synaxis generalis, quae superior auctoritas ad normam
statutorum est, efformetur ita, ut totum ordinem vel congregationem
repraesentans verum signum eiusdem unitatis in caritate fiat. § 2. Non solum
provinciae et domus, sed etiam omnis sodalis optata sua modo in statutis
determinato Synaxi generali libere mittere potest.
CCEO 0513. § 1. Ut sodales ad officium Superioris valide nominentur aut
eligantur, requiritur congruum tempus post professionem perpetuam a statutis
determinandum, quod, si de Superioribus maioribus agitur, debet esse saltem
decennium a prima professione computandum. § 2. Si de Superiore generali
agitur, praeterea ad validitatem requiritur, ut annos triginta quinque
expleverit.
CCEO 0514. § 1. Superiores ad tempus determinatum et conveniens temporis
spatium constituantur, nisi pro Superiore generali aliud ferunt statuta. §
2. Possunt tamen antequam tempus determinatum elapsum est ab officio amoveri
vel ad aliud transferri ob causas et secundum modum a statutis determinata.
§ 3. In statutis aptis normis provideatur, ne sodales diutius sine
intermissione Superiores sint.
CCEO 0515. § 1. Superior generalis electione designetur ad normam statutorum.
§ 2. Ceteri Superiores ad normam statutorum designentur, ita tamen, ut, si
eliguntur, confirmatione Superioris maioris competentis indigeant; si vero
nominantur, apta consultatio praecedat. § 3. In electionibus sedulo
serventur cann. 947–960 necnon can. 445.
CCEO 0516. § 1. Sint pro administratione bonorum temporalium in ordinibus et
congregationibus oeconomi; oeconomus generalis, qui bona totius ordinis vel
congregationis administret, oeconomus provincialis, qui provinciae,
oeconomus localis, qui singularum domorum; qui omnes officio suo fungantur
sub moderamine Superioris. § 2. Oeconomi generalis et oeconomi provincialis
officium implere Superior maior ipse non potest; officium vero oeconomi
localis, etsi melius ab officio Superioris distinguitur, componi tamen cum
eo potest, si necessitas id exigit. § 3. Si de modo oeconomos designandi
statuta silent, ii a Superiore maiore de consensu sui consilii nominentur.
3° De admissione in
ordines et congregations et de novitiatu
CCEO 0517. § 1. Aetas ad
validam admissionem in novitiatum ordinis vel congregationis requisita est
decimus septimus annus expletus; circa cetera requisita ad admissionem in
novitiatum serventur cann. 448, 450, 452, et 454. § 2. Ad novitiatum
instituti religiosi alterius Ecclesiae sui iuris nemo licite admitti potest
sine licentia Sedis Apostolicae, nisi de candidato agitur, qui destinatus
est provinciae vel domui, de qua in can. 432, propriae Ecclesiae.
CCEO 0518. Antequam candidatus ad novitiatum admittitur, sit congruenter
praeparatus sub speciali cura probati sodalis per tempus et secundum modum a
statutis determinatum.
CCEO 0519. Ius admittendi candidatos ad novitiatum pertinet ad Superiores
maiores ad normam statutorum servato can. 453 §§ 2 et 3.
CCEO 0520. Novitiatus incipit modo a statutis praescripto.
CCEO 0521. Sedis novitiatus erectio, translatio et suppressio fit per
decretum Superioris generalis de consensu eius consilii.
CCEO 0522. § 1. Novitiatus ut
validus sit, peragi debet in domo, in qua est sedes novitiatus; in casibus
specialibus et ad modum exceptionis ex concessione Superioris generalis de
consensu eius consilii novitiatus peragi potest in alia eiusdem ordinis vel
congregationis domo sub moderamine alicuius probati sodalis, qui vices
magistri novitiorum gerit. § 2. Superior maior permittere potest, ut
novitiorum coetus per certum temporis spatium in alia proprii ordinis vel
congregationis domo a se designata commoretur.
CCEO 0523. § 1. Ad validitatem novitiatus requiritur, ut annum integrum et
continuum complectatur; absentia vero tribus mensibus sive continuis sive
intermissis brevior validitatem non afficit, sed tempus deficiens, si
quindecim dies superat, suppleri debet, etsi exercitationibus apostolicis ad
novitiorum institutionem perficiendam deditum erat. § 2. Si longius tempus
novitiatus in statutis praescribitur, illud non requiritur, ut valeat
professio.
CCEO 0524. § 1. Novitiorum institutioni praeficiendus est ut magister ad
normam statutorum sodalis prudentia, caritate, pietate, scientia et status
religiosi observantia praestans, decem saltem annos professus et, si de
ordine vel congregatione clericali agitur, in ordine presbyteratus
constitutus. § 2. Magistro, si opus est, cooperatores dentur, qui in omnibus
ei subsint circa moderamen novitiatus et institutionem novitiorum. § 3.
Solius magistri est consulere novitiorum institutioni et ad ipsum solum
novitiatus moderamen spectat ita, ut nemini liceat his se quovis praetextu
immiscere exceptis illis Superioribus, quibus id a statutis permittitur, ac
visitatoribus; ad disciplinam religiosam vero totius domus quod attinet,
magister, quemadmodum et novitii, Superiori subditus est. § 4. Novitius
potestati magistri ac Superiorum subest eisque oboedire tenetur.
CCEO 0525. § 1. Ea, quae praescribuntur in cann. 459–461, valent etiam de
ordinibus et congregationibus. § 2. Antequam professionem temporariam
emittit, novitius debet ad totum tempus, quo eadem professione ligatus est,
bonorum suorum, quae actu habet et quae ipsi forte postea supervenient,
administrationem cedere, cui mavult, et de eorundem usu et usufructu libere
disponere.4° De professione in ordinibus et congregationibus
CCEO 0526. § 1. Professio
temporaria cum tribus votis oboedientiae, castitatis et paupertatis
emittatur ad tempus in statutis determinatum. § 2. Haec professio ad normam
statutorum pluries renovari potest ita tamen, ut complexive numquam ad
tempus, quod triennio brevius vel sexennio longius est, extendatur.
CCEO 0527. Ad validitatem professionis temporariae requiritur, ut: 1°
novitiatus valide peractus sit; 2° novitius admittatur ad professionem a
Superiore competenti secundum statuta de consensu sui consilii necnon
recipiatur professio ab eodem Superiore per se vel per alium; 3° professio
sit expressa nec vi, metu gravi aut dolo emissa vel recepta;
4°
cetera ad validitatem professionis in statutis requisita impleantur.
CCEO 0528. Sodalis a votis temporariis eadem obligatione ac sodalis a votis
perpetuis tenetur observandi statuta; voce activa et passiva caret, nisi
aliter in statutis expresse cavetur.
CCEO 0529. § 1. Professio temporaria actus votis contrarios reddit illicitos,
sed non invalidos. § 2. Haec professio non aufert sodali proprietatem
bonorum suorum neque capacitatem alia bona acquirendi; sodali tamen non
licet per actum inter vivos dominium bonorum suorum titulo gratioso abdicare.
§ 3. Quidquid autem sodalis a votis temporariis industria sua aut intuitu
ordinis vel congregationis acquirit, ipsi ordini vel congregationi acquirit;
nisi contrarium legitime probatur, sodalis praesumitur acquirere intuitu
ordinis vel congregationis. § 4. Cessionem vel dispositionem, de quibus in
can. 525 § 2, sodalis a votis temporariis mutare potest non quidem proprio
arbitrio, sed de Superioris maioris consensu, dummodo mutatio saltem de
notabili bonorum parte ne fiat in favorem ordinis vel congregationis; per
discessum autem ab ordine vel congregatione eiusmodi cessio ac dispositio
habere vim desinit. § 5. Si sodalis a votis temporariis debita et
obligationes contraxit, ipse respondere debet, nisi de Superioris licentia
negotium ordinis vel congregationis gessit. § 6. Emissa professione
temporaria ipso iure vacant quaelibet professi officia.
CCEO 0530. In congregationibus sodalis saltem ante professionem perpetuam
testamentum, quod etiam in iure civili validum sit, libere condat.
CCEO 0531. Per professionem perpetuam sodalis statum religiosum definitive
assumit, propriam eparchiam amittit ac ordini vel congregationi pleno iure
aggregatur.
CCEO 0532. Ad validitatem professionis perpetuae praeter requisita, de
quibus in can. 464, requiritur, ut praecesserit professio temporaria ad
normam can. 526.
CCEO 0533. In ordinibus professio perpetua professioni perpetuae monasticae
aequiparatur, proinde valent de ea cann. 466–468.
CCEO 0534. In congregationibus: 1° effectus canonici professionis perpetuae
iidem manent ac in can. 529 de professione temporaria determinantur, nisi
aliter iure communi cavetur; 2° Superior maior de consensu sui consilii
potest sodali a votis perpetuis id petenti licentiam bona sua cedendi salvis
normis prudentiae concedere; 3° Synaxis generalis est in statuta introducere,
si opportunum videtur, renuntiationem obligatoriam patrimonii a sodali
acquisiti vel aequirendi, quae tamen ante professionem perpetuam fieri non
potest.
CCEO 0535. § 1. In emittenda quavis professione serventur praescripta
statutorum. § 2. Documentum emissae professionis ab ipso sodali et ab eo,
qui professionem, etiam ex delegatione, recepit, subscriptum asservetur in
archivo ordinis vel congregationis; si de professione perpetua agitur,
Superior maior debet de eadem quam primum certiorem facere parochum, apud
quem sodalis baptismus adnotatus est.
5° De institutione
sodalium et de disciplina religiosa in ordinibus et congregationibus
CCEO 0536. § 1. Modus institutionis sodalium servato can. 471 § 1 determinatur in statutis. § 2.
Institutio sodalium, qui ad ordines sacros destinantur, praeterea fieri
debet secundum rationem institutionis clericorum, de qua in can. 330, in
sede studiorum ordinis vel congregationis a Synaxi generali vel a
Superioribus maioribus ad normam statutorum approbata; si vero sedes
studiorum propria ad normam can. 340 § 1 haberi non potest, sodales institui
debent sub ductu probati moderatoris in alio seminario vel instituto
studiorum superiorum ab auctoritate ecclesiastica approbato.
CCEO 0537. § 1. Superiores
maiores ad normam statutorum dare possunt litteras dimissorias ad sacram
ordinationem sodalibus a votis perpetuis. § 2. Episcopus, ad quem Superior
litteras dimissorias mittere debet, est Episcopus eparchialis loci, ubi
ordinandus domicilium habet; ad alium Episcopum vero, si Episcopus
eparchialis licentiam dedit aut est alterius Ecclesiae sui iuris ac
ordinandus aut est absens aut denique, si sedes eparchialis vacat et eam
regit, qui Episcopus ordinatus non est; de quibus necesse est Episcopo
ordinanti in singulis casibus constet authentico curiae eparchialis
documento.
CCEO 0538. § 1. In singulis domibus ordinum et congregationum laudes divinae
celebrentur ad normam statutorum et legitimarum consuetudinum. § 2. Curent
Superiores, ut omnes sodales ad normam statutorum ea, quae in can. 473 § 2
praescribuntur, impleant. § 3. Sodales ordinum et congregationum sacramentum
paenitentiae frequenter suscipiant et servetur can. 474 § 2.
CCEO 0539. § 1. Superiores curent ut sodalibus idonei confessarii, praesto
sint. § 2. Confessarii in ordinibus et congregationibus clericalibus iuris
pontificii vel patriarchalis a Superiore maiore ad normam statutorum
designentur; in ceteris casibus vero ab Hierarcha loci audito Superiore, qui
praevie communitatem, cuius interest, consulere debet.
CCEO 0540. Ad habitum sodalium quod spectat, standum est praescriptis
statutorum et extra proprias domus etiam normis Episcopi eparchialis.
CCEO 0541. Normae circa clausuram in statutis singulorum ordinum et
congregationum secundum propriam indolem determinentur firmo iure Superiorum,
etiam localium, per modum actus et iusta de causa aliud permittendi.
CCEO 0542. Curent Superiores, ut sodales a se designati praesertim in
eparchia, in qua degunt, si ab Hierarcha loci vel parocho eorum auxilium
requiritur ad consulendum necessitatibus christifidelium, illud intra et
extra proprias ecclesias salvis instituti indole et disciplina religiosa
libenter praestent.
CCEO 0543. Sodalis ordinis vel congregationis, qui parochus est, manet votis
ligatus atque ceteris suae professionis obligationibus necnon statutis adhuc
tenetur, quatenus horum observantia cum sui officii obligationibus
consistere potest; ad disciplinam religiosam quod attinet, subest Superiori,
in eis vero, quae ad officium parochi spectant, eadem iura et obligationes
habet ac ceteri parochi eodemque modo Episcopo eparchiali subest.
6° De transitu ad alium
ordinem vel congregationem aut ad monasterium sui iuris
CCEO 0544. § 1. Intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sodalis ad aliud institutum religiosum
valide transire potest de consensu scripto dato Patriarchae et de consensu
proprii Superioris generalis et Superioris generalis ordinis vel
congregationis, ad quem transire vult, aut, si de transitu ad monasterium
agitur, Superioris monasterii sui iuris; ad hunc consensum praestandum
Superioresindigent praevio consensu sui consilii vel, si de monasterio
agitur, Synaxis. § 2. Sodalis valide transire potest a congregatione iuris
eparchialis ad aliud institutum religiosum iuris eparchialis de consensu
scripto dato Episcopi eparchialis loci, ubi est domus princeps instituti
religiosi, ad quod fit transitus, consulto Superiore generali congregationis,
a qua fit transitus, et consentiente Superiore generali congregationis aut
Superiore monasterii sui iuris, ad quod fit transitus; ad hunc consensum
praestandum Superiores indigent praevio consensu sui consilii vel, si de
monasterio agitur, Synaxis. § 3. Ceteris in casibus sodalis non potest ad
aliud institutum religiosum valide transire nisi de consensu Sedis
Apostolicae. § 4. Ad validitatem transitus ad institutum religiosum alterius
Ecclesiae sui iuris requiritur consensus Sedis Apostolicae.
CCEO 0545. § 1. Transiens novitiatum ex toto peragere debet, nisi Superior
generalis vel Superior monasterii sui iuris, uterque de consensu sui
consilii, tempus novitiatus ob specialia adiuncta reducit, sed non infra sex
menses; novitiatu durante manentibus votis iura et obligationes particulares,
quae sodalis in priore ordine vel congregatione habuit, suspensa sunt et
ipse Superioribus et magistro novitiorum novi instituti religiosi subest
etiam vi voti oboedientiae. § 2. Post peractum novitiatum transiens, qui iam
professus a votis perpetuis est, publice professionem perpetuam emittat
secundum praescripta statutorum novi instituti religiosi, qua professione
novo instituto plene aggregatur et, si clericus est, ei etiam ut clericus
ascribitur; qui vero adhuc professus a votis temporariis est, eodem modo
professionem temporariam emittat saltem per triennium duraturam, nisi totum
triennium novitiatus in monasterio sui iuris, ad quod transit, peregit. § 3.
Si in novo instituto religioso sodalis professionem non emittit, ad
pristinum redire debet, nisi interim tempus professionis elapsum est. § 4.
Circa bona et dotem servetur can. 488 § 4.
7° De exclaustratione et
de discessu ab ordine vel congregatione
CCEO 0546. § 1. Professus a
votis temporariis elapso professionis tempore libere potest institutum
religiosum derelinquere. § 2. Qui perdurantibus votis temporariis gravi de
causa petit, ut ordinem vel congregationem derelinquat, a Superiore generali
de consensu eius consilii consequi potest indultum definitive ab ordine vel
congregatione discedendi et ad vitam saecularem redeundi cum effectibus, de
quibus in can. 493; in congregationibus iuris eparchialis indultum ut valeat
confirmari debet ab Episcopo eparchiali loci, ubi est domus princeps eiusdem
congregationis.
CCEO 0547. § 1. Superior maior iusta de causa consulto suo consilio sodalem
a votis temporariis a renovandis eisdem votis vel ab emittenda professione
perpetua excludere potest. § 2. Infirmitas physica vel psychica, etiam post
professionem temporariam contracta, quae de iudicio peritorum sodalem a
votis temporariis reddit ineptum ad vitam in instituto religioso ducendam,
causam constituit eum non admittendi ad professionem temporariam renovandam
vel ad professionem perpetuam emittendam, nisi ob neglegentiam instituti vel
ob laborem in instituto peractum infirmitas contracta est. § 3. Si vero
sodalis perdurantibus votis temporariis amens evasit, etsi novam
professionem emittere non potest, ab instituto tamen dimitti non potest.
CCEO 0548. § 1. Indultum
exclaustrationis concedi potest ab auctoritate, cui ordo vel congregatio
subiectus est, audito Superiore generali una cum suo consilio; impositio
vero exclaustrationis ab eadem auctoritate fit petente Superiore generali de
consensu sui consilii. § 2. De cetero circa exclaustrationem serventur cann.
489–491.
CCEO 0549. § 1. Sodalis a votis perpetuis indultum discedendi ab ordine vel
congregatione et ad vitam saecularem redeundi ne petat nisi gravissimis de
causis; petitionem suam deferat Superiori generali, qui eam una cum voto suo
suique consilii ad auctoritatem competentem mittat. § 2. Huiusmodi indultum
in ordinibus Sedi Apostolicae reservatur; in congregationibus vero praeter
Sedem Apostolicam id concedere potest etiam: 1° Patriarcha omnibus sodalibus,
qui domicilium intra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, habent,
consulto, si de congregationibus iuris eparchialis agitur, Episcopo
eparchiali; 2° Episcopus eparchialis eparchiae, in qua sodalis domicilium
habet, si agitur de congregatione iuris eparchialis. § 3. Indultum
discedendi ab ordine vel congregatione eosdem effectus canonicos habet ac in
can. 493 statuuntur; de sodali vero, qui in ordine sacro constitutus est,
valet praeterea can. 494.
CCEO 0550. Sodalis, qui ex domo proprii ordinis vel congregationis
illegitime abest cum animo se subducendi a potestate Superiorum, sollicite
ab eisdem Superioribus quaeratur; si vero intra tempus a statutis
praescriptum non redit, ad normam iuris puniatur vel etiam dimittatur.
8° De dimissione ab
ordine vel congregatione
CCEO 0551. Quae de dimissione
vel de eiectione in cann. 497 et 498 praescribuntur, valent etiam de
sodalibus ordinum vel congregationum; auctoritas competens vero est Superior
maior consulto suo consilio aut, si de eiectione agitur, de consensu eiusdem
consilii; si periculum est in mora nec tempus suppetit adeundi Superiorem
maiorem, etiam Superior localis de consensu sui consilii et statim certiore
facto Superiore maiore sodalem eicere potest.
CCEO 0552. § 1. Sodalis a votis temporariis dimitti potest a Superiore
generali de consensu sui consilii, nisi in statutis dimissio reservatur
Episcopo eparchiali vel alii auctoritati, cui ordo vel congregatio subiectus
est. § 2. Ad dimissionem decernendam praeter alias condiciones a statutis
forte praescriptas serventur: 1° causae dimissionis debent esse graves et ex
parte sodalis etiam externae et culpabiles; 2° defectus spiritus religiosi,
qui aliis scandalo esse potest, est sufficiens dimissionis causa, si
repetita monitio una cum salutari paenitentia in cassum cessit; 3°
auctoritati dimittenti causae dimissionis certo innotescere debent, etsi
necesse non est, ut eaedem formaliter comprobentur; sed sodali semper
manifestari debent data ei plena opportunitate se defendendi, eiusque
responsiones auctoritati dimittenti fideliter subiciantur. § 3. Recursus
contra decretum dimissionis effectum suspensivum habet.
CCEO 0553. Ad dimittendum sodalem a votis perpetuis competens est Superior
generalis; de cetero observandi sunt cann. 500–503.
CAPUT II. DE SOCIETATIBUS
VITAE COMMUNIS AD INSTAR RELIGIOSORUM
CCEO 0554. § 1. Institutum,
in quo sodales consilia evangelica aliquo sacro vinculo, non vero votis
religiosis profitentur atque vivendi rationem status religiosi imitantur sub
regimine Superiorum secundum statuta, est societas vitae communis ad instar
religiosorum. § 2. Haec societas est iuris pontificii, iuris patriarchalis
vel eparchialis ad normam can. 505 § 2; est vero clericalis ad normam can.
505 § 3; dependet ab auctoritate ecclesiastica ut congregationes ad normam
cann. 413–415, 419, 420 § 3, et, salvo iure particulari a Sede Apostolica
statuto, can. 418 § 2. § 3. Sodales harum societatum, ad effectus canonicos
quod attinet, religiosis aequiparantur, nisi aliter iure cavetur vel ex
natura rei constat.
CCEO 0555. Sodales omnes harum societatum subduntur Romano Pontifici ut suo
supremo Superiori, cui parendi obligatione tenentur etiam vi sacri vinculi
oboedientiae.
CCEO 0556. Circa erectionem et suppressionem societatis eiusque provinciarum
vel domorum eadem valent ac quae de congregationibus in cann. 506–510 statuta sunt.
CCEO 0557. Regimen determinatur statutis societatis, sed in omnibus
applicentur, nisi rei natura obstat, quae de congregationibus in cann. 422
et 511–515 statuta sunt.
CCEO 0558. § 1. Societas eiusque provinciae et domus legitime erectae ipso
iure sunt personae iuridicae ad normam can. 423. § 2. Administratio bonorum
regitur cann. 424, 425, et 516. § 3. Quidquid sodalibus obvenit intuitu
societatis, societati acquiritur; cetera bona sodales secundum statuta
retinent, acquirunt ac administrant.
CCEO 0559. § 1. In admittendis candidatis in societatem serventur statuta
salvis cann. 450 et 451. § 2. Circa institutionem sodalium item serventur
statuta; in instituendis vero illis, qui ad ordines sacros destinantur,
serventur praeterea canones de institutione clericorum.
CCEO 0560. § 1. Superior maior societatis ad normam statutorum dare potest
suis sodalibus perpetuo cooptatis litteras dimissorias ad sacram
ordinationem; hae litterae mittendae sunt Episcopo, de quo in can. 537 § 2.
§ 2. Sodalis perpetuo cooptatus ut clericus societati ascribitur ordinatione
diaconali vel in casu clerici alicui eparchiae iam ascripti perpetua
cooptatione.
CCEO 0561. Sodales societatis tenentur obligationibus, quae clericis iure
communi praescribuntur, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat,
firmis iuribus et obligationibus in statutis determinatis.
CCEO 0562. § 1. Circa transitum ad aliam societatem vitae communis ad instar
religiosorum vel institutum religiosum requiritur consensus Superioris
generalis societatis, a qua transitus fit, et, si de transitu ad societatem
vel institutum alterius Ecclesiae sui iuris agitur, etiam consensus Sedis
Apostolicae. § 2. Sodalis, qui transit ad institutum religiosum, integrum
novitiatum peragere debet et ceteris novitiis eiusdem instituti aequiparatur;
circa professionem standum est statutis novi instituti. § 3. Firmis cann.
497 et 498 ad dimittendum sodalem perpetuo cooptatum competens est Superior
generalis servatis de cetero cann. 500–503; sodalis temporarie cooptatus
vero dimittitur ad normam can. 552. § 4. In statutis societatis determinetur
auctoritas, cuius est sacrum vinculum solvere.
CAPUT III. DE INSTITUTIS
SAECULARIBUS
CCEO 0563. § 1. Institutum
saeculare est societas, in qua sodales: 1° ad seipsos Deo totos dedicandum
per professionem trium consiliorum evangelicorum secundum statuta aliquo
sacro vinculo ab Ecclesia recognito firmatam tendunt; 2° actuositatem
apostolicam ad instar fermenti in saeculo et ex saeculo exercent ita, ut
omnia ad robur et incrementum Corporis Christi spiritu evangelico imbuantur;
3° vivendi rationem religiosorum non imitantur, sed vitam communionis inter
se secundum propria statuta agunt; 4° clerici vel laici, ad omnes effectus
canonicos quod attinet, in suo quisque statu manent. § 2. Instituta
saecularia sunt iuris pontificii, iuris patriarchalis vel iuris eparchialis
ad normam can. 505 § 2.
CCEO 0564. Sodales institutorum saecularium subduntur Romano Pontifici ut
suo supremo Superiori, cui parendi obligatione tenentur etiam vi sacri
vinculi oboedientiae.
CCEO 0565. Sodalis instituti saecularis per ordinationem diaconalem ut
clericus ascribitur eparchiae, pro cuius servitio ordinatus est, nisi vi
concessionis Sedis Apostolicae vel, si de instituto saeculari iuris
patriarchalis agitur, Patriarchae eidem instituto ascribitur.
CCEO 0566. Circa erectionem et suppressionem institutorum saecularium, eorum
statuta necnon dependentiam ab auctoritate ecclesiastica serventur, quae de
congregationibus in cann. 414, 506, 507 § 2, 509, et 510 statuta sunt.
CCEO 0567. § 1. Instituta saecularia eorumque provinciae et domus legitime
erectae ipso iure sunt personae iuridicae ad normam can. 423. § 2.
Administratio bonorum regitur cann. 424 et 425.
CCEO 0568. § 1. In admittendis candidatis serventur statuta firmo can. 450.
§ 2. Sodalis instituto saeculari perpetuo cooptatus dimittitur decreto ad
normam statutorum dato, quod exsecutioni mandari non potest, nisi est ab
Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiore competenti approbatum;
eiusdem Episcopi eparchialis vel auctoritatis est etiam sacrum vinculum
solvere.
CCEO 0569. Iuris particularis uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris est pressius
de institutis saecularibus statuere.
CAPUT IV. DE ALIIS FORMIS
VITAE CONSECRATAE ATQUE DE SOCIETATIBUS VITAE APOSTOLICAE
CCEO 0570. Iure particulari
aliae species constitui possunt ascetarum, qui vitam eremiticam imitantur,
sive ad instituta vitae consecratae pertinent sive non; item virgines et
viduae consecratae seorsum in saeculo castitatem professione publica
profitentes constitui possunt.
CCEO 0571. Novas formas vitae consecratae approbare soli Sedi Apostolicae
reservatur; Patriarchae autem atque Episcopi eparchiales nova vitae
consecratae dona a Spiritu Sancto Ecclesiae concredita discernere satagant
et promotores adiuvent, quo melius proposita exprimant et aptis statutis
protegant.
CCEO 0572. Societates vitae apostolicae, quarum sodales sine votis
religiosis finem apostolicum societatis proprium prosequuntur et, vitam
fraternam in communi ducentes secundum propriam vitae rationem, per
observantiam constitutionum ad perfectionem caritatis tendunt, quaeque
institutis vitae consecratae accedunt, reguntur tantum iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris vel a Sede Apostolica statuto.
TITULUS
XIII. DE CHRISTIFIDELIUM CONSOCIATIONIBUS.
CCEO 0573. § 1.
Consociationes ab auctoritate competenti ecclesiastica erectae vel ab ipsa
per decretum approbatae sunt personae iuridicae in Ecclesia et vocantur
consociationes publicae. § 2. Ceterae consociationes, etsi ab auctoritate
ecclesiastica laudantur vel commendantur, consociationes privatae vocantur;
hae consociationes in Ecclesia non agnoscuntur, nisi earum statuta ab
auctoritate competenti recognoscuntur, de cetero vero reguntur tantummodo
iure particulari firmo can. 577.
CCEO 0574. Salvo de cetero can. 18 solius auctoritatis ecclesiasticae
competentis est erigere christifidelium consociationes, quae sibi proponunt
doctrinam christianam nomine Ecclesiae tradere aut cultum publicum promovere
vel quae alios intendunt fines, quorum prosecutio natura sua eidem
auctoritati ecclesiasticae reservatur.
CCEO 0575. § 1. Auctoritas
competens ad erigendas vel approbandas christifidelium consociationes est
pro consociationibus et earundem confoederationibus: 1° eparchialibus
Episcopus eparchialis, non vero Administrator eparchiae, eis tamen
consociationibus exceptis, quarum erectio ex privilegio apostolico vel
patriarchali aliis reservata est; 2° quae omnibus christifidelibus alicuius
Ecclesiae patriarchalis vel metropolitanae sui iuris patent quaeque sedem
principem intra fines territorii eiusdem Ecclesiae habent, Patriarcha
consulta Synodo permanenti vel Metropolita consultis duobus Episcopis
eparchialibus ordinatione episcopali senioribus; 3° alterius speciei Sedes
Apostolica. § 2. Ad erectionem sectionis cuiuscumque consociationis non
eparchialis requiritur consensus scripto datus Episcopi eparchialis;
consensus tamen ab Episcopo eparchiali praestitus pro erectione domus
instituti religiosi valet etiam ad erigendam in eadem domo vel ecclesia ei
adnexa consociationem, quae illius instituti est propria.
CCEO 0576. § 1. Omnis consociatio sua habeat statuta, quibus determinantur
consociationis nomen, finis, sedes, regimen et condiciones requisitae ad
ascriptionem; praeterea in statutis determinantur agendi rationes attentis
ritu propriae Ecclesiae sui iuris, necessitatibus loci et temporis vel
utilitate. § 2. Statuta eorumque immutatio approbatione indigent
auctoritatis ecclesiasticae, quae consociationem erexit vel approbavit.
CCEO 0577. § 1. Quaelibet consociatio subest vigilantiae auctoritatis
ecclesiasticae, quae eam erexit vel approbavit; huius auctoritatis est
curare, ut in eadem integritas fidei et morum servetur, et vigilare, ne in
disciplinam ecclesiasticam abusus irrepant. § 2. Episcopi eparchialis est
vigilare omnibus consociationibus in suo territorio activitatem exercentibus
et, si casus fert, auctoritatem, quae consociationem erexit vel approbavit,
certiorem facere et insuper, si actio consociationis in grave damnum cedit
doctrinae vel disciplinae ecclesiasticae aut scandalo est christifidelibus,
remedia opportuna interim adhibere.
CCEO 0578. § 1. Membrorum receptio fiat ad normam iuris communis ac
statutorum consociationis. § 2. Eadem persona ascribi potest pluribus
consociationibus. § 3. Sodales institutorum religiosorum possunt
consociationibus ad normam typici vel statutorum de consensu sui Superioris
nomen dare.
CCEO 0579. Nulla consociatio christifidelium propria membra ut clericos sibi
ascribere potest nisi ex speciali concessione a Sede Apostolica vel, si de
consociatione, de qua in can. 575 § 1 n. 2, agitur, a Patriarcha de
consensu Synodi permanentis data.
CCEO 0580. Qui fidem catholicam publice abiecit vel a communione cum
Ecclesia catholica publice defecit vel excommunicatione maiore irretitus est,
valide in consociationes recipi non potest; si vero iam legitime ascriptus
est, ab Hierarcha loci ipso iure dimissus declaretur.
CCEO 0581. Nemo legitime
ascriptus a consociatione dimittatur nisi iusta de causa ad normam iuris
communis et statutorum.
CCEO 0582. Consociatio legitime erecta vel approbata bona temporalia ad
normam cann. 1007–1054 et statutorum administrat sub vigilantia auctoritatis,
quae eam erexit vel approbavit, cui quotannis administrationis rationem
reddere debet.
CCEO 0583. § 1.
Consociationes a Sede Apostolica erectae vel approbatae nonnisi ab eadem
supprimi possunt. § 2. Ceterae consociationes, firmo can. 927 § 2 et salvo
iure recursus in suspensivo ad normam iuris, praeterquam a Sede Apostolica
supprimi possunt: 1° a Patriarcha de consensu Synodi permanentis vel a
Metropolita, qui Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest, de consensu
duorum Episcoporum eparchialium ordinatione episcopali seniorum; 2° ab
Episcopo eparchiali, si ab eo erectae vel approbatae sunt.
TITULUS
XIV. DE EVANGELIZATIONE GENTIUM.
CCEO 0584. § 1. Christi
mandato omnes gentes evangelizandi obsequens et Spiritus Sancti gratia
caritateque mota Ecclesia se totam missionariam agnoscit. § 2. Evangelizatio
gentium ita fiat, ut servata integritate fidei et morum Evangelium se in
cultura singulorum populorum exprimere possit, in catechesi scilicet, in
ritibus propriis liturgicis, in arte sacra, in iure particulari ac demum in
tota vita ecclesiali.
CCEO 0585. § 1. Singularum Ecclesiarum sui iuris est iugiter curare, ut per
praecones apte praeparatos et ab auctoritate competenti ad normam iuris
communis missos Evangelium praedicetur in universum mundum sub moderamine
Romani Pontificis. § 2. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel
Consilio Hierarcharum assit commissio ad omnium eparchiarum efficaciorem
collaborationem provehendam in activitate Ecclesiae missionali. § 3. In
singulis eparchiis sacerdos designetur ad incepta pro missionibus
efficaciter promovenda. § 4. Christifideles cognitionem et amorem missionum
in se ipsis et in aliis foveant, pro illis orent atque vocationes excitent
illasque suis subsidiis liberaliter sustineant.
CCEO 0586. Severe prohibetur, ne quis ad Ecclesiam amplectendam cogatur vel
artibus importunis inducatur aut alliciatur; omnes vero christifideles
curent, ut vindicetur ius ad libertatem religiosam, ne quis iniquis
vexationibus ab Ecclesia deterreatur.
CCEO 0587. § 1. Qui se Ecclesiae coniungere volunt, caerimoniis liturgicis
admittantur ad catechumenatum, qui non sit mera dogmatum praeceptorumque
expositio, sed totius vitaechristianae institutio et tirocinium debite
protractum. § 2. Qui catechumenatui ascripti sunt, ius habent, ut
admittantur ad liturgiam verbi aliasque celebrationes liturgicas
christifidelibus non reservatas. § 3. Iuris particularis est normas ferre,
quibus catechumenatus ordinetur determinando, quaenam a catechumenis sint
praestanda et quaenam eis agnoscantur praerogativae.
CCEO 0588. Integrum est catechumenis ascribi cuivis Ecclesiae sui iuris ad
normam can. 30; caveatur tamen, ne quid ipsis suadeatur, quod obstare possit
eorundem ascriptioni Ecclesiae, quae eorum culturae magis consentanea est.
CCEO 0589. Missionarii sive exteri sive autochthoni sint congruis dotibus et
ingenio idonei; sint apte instituti in missiologia et in spiritualitate
missionaria necnon instructi in historia et cultura populorum, qui
evangelizandi sunt.
CCEO 0590. In activitate missionali curandum est, ut novellae Ecclesiae quam
primum maturitatem consequantur atque plene constituantur ita, ut sub ductu
propriae hierarchiae sibi providere et opus evangelizandi assumere atque
continuare possint.
CCEO 0591. Missionarii sedulo
curent, ut: 1° vocationes ad ministeria sacra inter neophytos prudenter
promoveantur ita, ut novellae Ecclesiae quam primum autochthonis clericis
floreant; 2° catechistae ita instituantur, ut tamquam validi cooperatores
ministrorum sacrorum munus suum in evangelizatione necnon in actione
liturgica quam optime exsequi possint; iure particulari provideatur, ut
catechistae iustam remunerationem habeant.
CCEO 0592. § 1. Speciali cura in territoriis missionum aptae formae
apostolatus laicorum foveantur; instituta vitae consecratae, ratione habita
singulorum populorum ingenii et indolis, promoveantur; scholae et alia
huiusmodi educationis christianae et progressus culturalis instituta, ut
opus est, constituantur. § 2. Item dialogus et cooperatio cum non-christianis
sedulo et prudenter foveantur.
CCEO 0593. § 1. Omnes presbyteri cuiuscumque condicionis in territoriis
missionum operam praestantes utpote unum presbyterium efformantes ardenter
in evangelizatione cooperentur. § 2. Ipsi cum ceteris missionariis
christianis, ut unum pro Christo Domino testimonium reddant, libenter
collaborent ad normam can. 908.
CCEO 0594. Territoria missionum sunt, quae Sedes Apostolica ut talia agnovit.
TITULUS
XV. DE MAGISTERIO ECCLESIASTICO.
CAPUT I. DE ECCLESIAE MUNERE
DOCENDI IN GENERE
CCEO 0595. § 1. Ecclesiae,
cui Christus Dominus depositum fidei concredidit, ut Spiritu Sancto
assistente veritatem revelatam sancte custodiret, penitus perscrutaretur,
fideliter annuntiaret atque exponeret, ius nativum a qualibet humana
potestate independens et obligatio est omnibus hominibus Evangelium
praedicandi. § 2. Ecclesiae competit semper et ubique principia moralia,
etiam ad ordinem socialem spectantia, annuntiare necnon iudicium ferre de
quibuslibet rebus humanis, quatenus dignitas personae humanae eiusque iura
fundamentalia aut salus animarum id exigunt.
CCEO 0596. In nomine Ecclesiae docendi munus solis Episcopis competit; in
eodem tamen munere partem habent ad normam iuris sive ii, qui Episcoporum
per ordinem sacrum effecti sunt cooperatores, sive ii, qui in ordine sacro
non constituti mandatum docendi receperunt.
CCEO 0597. § 1. Infallibitate in magisterio vi muneris sui gaudet Romanus
Pontifex, si ut supremus omnium christifidelium Pastor et Doctor, cuius est
fratres suos in fide confirmare, doctrinam de fide vel de moribus tenendam
definitivo actu proclamat. § 2. Infallibilitate in magisterio pollet quoque
Collegium Episcoporum, si magisterium exercent Episcopi in Concilio
Oecumenico coadunati, qui ut fidei et morum doctores et iudices pro universa
Ecclesia doctrinam de fide vel de moribus ut definitive tenendam declarant,
aut si per orbem dispersi communionis nexum inter se et cum sancti Petri
successore servantes una cum eodem Romano Pontifice authentice res fidei vel
morum docentes in unam sententiam tamquam definitive tenendam conveniunt. §
3. Infallibiliter definita nulla intellegitur doctrina, nisi id manifesto
constat.
CCEO 0598. Fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quae verbo Dei
scripto vel tradito, uno scilicet deposito fidei Ecclesiae commisso,
continentur et simul ut divinitus revelata proponuntur sive ab Ecclesiae
magisterio sollemni sive ab eius magisterio ordinario et universali, quod
quidem communi adhaesione christifidelium sub ductu sacri magisterii
manifestatur; tenentur igitur omnes christifideles; quascumque devitare
doctrinas eisdem contrarias.
CCEO 0599. Non quidem fidei assensus, religiosum tamen intellectus et
voluntatis obsequium praestandum est doctrinae de fide et de moribus, quam
sive Romanus Pontifex sive Collegium Episcoporum enuntiant, cum magisterium
authenticum exercent, etsi definitivo actu eandem proclamare non intendunt;
christifideles ergo curent, ut devitent, quae cum eadem non congruunt.
CCEO 0600. Episcopi, qui sunt in communione cum Collegii capite et membris,
sive singuli sive in Synodis aut in Conciliis particularibus congregati,
etsi infallibilitate in docendo non pollent, christifidelium suae curae
commissorum authentici sunt fidei doctores et magistri; cui magisterio
authentico suorum Episcoporum christifideles religioso animi obsequio
adhaerere tenentur.
CCEO 0601. Singulis Ecclesiis onus incumbit imprimis a Patriarchis et
Episcopis exercendum modo unicuique generationi et culturae accommodato ad
perennes hominum interrogationes de sensu vitae respondendi necnon
christianae solutioni problematum urgentiorum sub luce Evangelii signa
temporum perscrutando consulendi ita, ut clarescat ubique magis lux Christi
illuminans omnes homines.
CCEO 0602. In cura pastorali non tantum principia scientiarum sacrarum, sed
etiam inventa aliarum scientiarum agnoscantur et ita adhibeantur, ut
christifideles ad magis consciam et reflexam vitam fidei ducantur.
CCEO 0603. Litterarum artiumque cultus pro earum vi ad sensum fidei
singulari efficacia exprimendum et communicandum agnitis iusta libertate et
diversitate culturali provehatur.
CCEO 0604. Ecclesiae Pastorum imprimis est sedulo curare, ut inter
varietates enuntiationum doctrinae in variis Ecclesiis idem sensus fidei
servetur atque promoveatur ita, ut integritas et unitas fidei damnum non
patiatur, immo catholicitas Ecclesiae per legitimam diversitatem in meliorem
lucem ponatur.
CCEO 0605. Ad Episcopos praesertim in Synodis vel Consiliis coadunatos,
singulariter vero ad Sedem Apostolicam pertinet integritatem et unitatem
fidei bonosque mores auctoritative promovere, custodire et religiose
defendere, etiam reprobando, quatenus opus est, sententias, quae eisdem
contrariae sunt, vel monendo de eis, quae eadem in discrimen ponere possunt.
CCEO 0606. § 1. Theologorum est pro sua mysterii salutis profundiore
intellegentia et scientiarum sacrarum affiniumque necnon novarum quaestionum
peritia fideliter magisterio Ecclesiae authentico obsequentes simulque ea,
qua par est, libertate utentes fidem Ecclesiae illustrare et defendere
progressuique doctrinali consulere. § 2. In veritatibus theologicis
investigandis et exprimendis eorum est communitatis fidei aedificandae
sollicitos esse atque cum Episcopis in eorum munere docendi sollerter
cooperari. § 3. Qui in theologicas disciplinas praesertim in seminariis,
studiorum universitatibus et facultatibus incumbunt, cum hominibus, qui in
aliis scientiis excellunt, collatis consiliis atque viribus cooperari
studeant.
CAPUT II. DE VERBI DEI
MINISTERIO
CCEO 0607. Verbi Dei
ministerium, praedicatio nempe, catechesis omnisque instructio christiana,
inter quae homilia liturgica eximium locum habeat oportet, Sacra Scriptura
salubriter nutriatur atque sacra traditione innitatur; celebratio verbi Dei
vero opportune foveatur.
CCEO 0608. Episcopi, presbyteri et diaconi pro suo cuiusque ordinis sacri
gradu primi munus verbi Dei ministerii habent ad normam iuris exercendum;
ceteri vero christifideles pro sua cuiusque idoneitate, statu vitae et
mandato accepto libenter hoc ministerium participent.
Art. I. DE VERBI DEI
PRAEDICATIONE
CCEO 0609. Verbi Dei
praedicationem moderari in suo territorio competit Episcopo eparchiali firmo
iure communi.
CCEO 0610. § 1. Episcopis ius est verbum Dei ubique terrarum praedicare,
nisi Episcopus eparchialis in casu speciali expresse renuit. § 2. Presbyteri
facultate praediti sunt praedicandi ibi, quo legitime mittuntur vel
invitantur. § 3. Eadem facultate praedicandi praediti sunt etiam diaconi,
nisi ius particulare aliud statuit. § 4. In extraordinariis adiunctis maxime
ad supplendam penuriam clericorum ceteris quoque christifidelibus dari
potest ab Episcopo eparchiali mandatum praedicandi etiam in ecclesia firmo
can. 614 § 4.
CCEO 0611. Vi officii facultate praedicandi praediti sunt omnes, quibus cura
animarum commissa est, qui etiam invitare possunt ad praedicandum suae curae
commissis quemlibet presbyterum vel firmo can. 610 § 3 diaconum, nisi
legitime prohibiti sunt.
CCEO 0612. § 1. In institutis religiosis vel societatibus vitae communis ad
instar religiosorum clericalibus iuris pontificii vel patriarchalis
praedicationem moderari pertinet ad Superiores maiores. § 2. Invitare vero
ad praedicandum propriis sodalibus quemlibet presbyterum vel firmo can. 610
§ 3 diaconum, nisi legitime prohibiti sunt, possunt omnes Superiores, etiam
locales, cuiuslibet instituti vitae consecratae.
CCEO 0613. Contra decretum Hierarchae, quo quis prohibetur praedicare, datur
recursus in devolutivo tantum, qui sine mora definiendus est.
CCEO 0614. § 1. Homilia, qua per anni liturgici cursum ex Sacra Scriptura
mysteria fidei et normae vitae christianae exponuntur, ut pars ipsius
liturgiae valde commendatur. § 2. Parochis et rectoribus ecclesiarum
incumbit obligatio curandi, ut saltem diebus dominicis et festis de
praecepto intra Divinam Liturgiam homilia habeatur, quae ne omittatur nisi
gravi de causa. § 3. Parocho non licet obligationem populo eius curae
pastorali commisso praedicandi per alium habitualiter persolvere nisi iusta
de causa ab Hierarcha loci approbata. § 4. Homilia sacerdoti aut, ad normam
iuris particularis, etiam diacono reservatur.
CCEO 0615. Episcopi eparchiales normis datis curent, ut opportunis
temporibus ad populi christiani renovationem spiritualem specialis series
sacrae praedicationis habeatur.
CCEO 0616. § 1. Verbi Dei praedicatores sepositis humanae sapientiae verbis
abstrusisque argumentis christifidelibus praedicent integrum mysterium
Christi, qui est via et veritas et vita; ostendant res terrestres et
instituta humana secundum Dei Creatoris consilium ad hominum salutem quoque
ordinari et ideo ad aedificationem Corporis Christi non parum conferre
posse. § 2. Edoceant ideo etiam doctrinam Ecclesiae de dignitate personae
humanae eiusque iuribus fundamentalibus, de vita familiari, de consortio
civili et sociali necnon de sensu iustitiae in vita oeconomica et laboris
persequendo, qui confert ad pacem in terris construendam et ad progressum
populorum consequendum.
Art. II. DE INSTITUTIONE
CATECHETICA
CCEO 0617. Singularum
Ecclesiarum sui iuris praesertim vero earum Episcoporum est gravis obligatio
catecheseos tradendae, qua fides ad maturitatem adducatur et formetur
Christi discipulus per cognitionem profundiorem et magis ordinatam doctrinae
Christi et per adhaesionem in dies artiorem ipsius Personae.
CCEO 0618. Parentes primi
obligatione tenentur verbo et exemplo filios in fide et vitae christianae
praxi efformandi; pari obligatione tenentur ii, qui parentum locum tenent,
atque patrini.
CCEO 0619. Praeter familiam christianam ipsa paroecia atque quaevis
communitas ecclesialis curare debent membrorum suorum institutionem
catecheticam atque eorum integrationem in ipsam communitatem illas praebendo
condiciones, in quibus ea, quae didicerunt, quam plenissime vivere possunt.
CCEO 0620. Consociationes et motus et circuli christifidelium, sive ad fines
pietatis et apostolatum sive ad opera caritatis et adiumenti intendunt,
formationem religiosam membrorum suorum curent sub ductu Hierarchae loci.
CCEO 0621. § 1. Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilio
Hierarcharum competit intra fines territorii propriae Ecclesiae normas de
institutione catechetica in directorium catecheticum apte componendas ferre
servatis eis, quae a suprema Ecclesias auctoritate praescripta sunt. § 2. In
directorio catechetico ratio habeatur indolis specialis Ecclesiarum
orientalium ita, ut momentum biblicum et liturgicum necnon traditiones
propriae Ecclesiae sui iuris in patrologia, hagiographia et ipsa
iconographia in catechesi tradenda eluceant. § 3. Synodi Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcharum est curare, ut catechismi
ad varios coetus christifidelium accommodati simul cum subsidiis ac
instrumentis provideantur necnon varia incepta catechetica provehantur atque
inter se componantur.
CCEO 0622. § 1. In quavis Ecclesia sui iuris assit commissio de re
catechetica, quae etiam cum aliis Ecclesiis sui iuris pro eodem territorio
vel regione socio-culturali constitui potest. § 2. Commissioni de re
catechetica praesto sit etiam centrum catecheticum, cuius est subsidio esse
eisdem Ecclesiis ad incepta catechetica coordinate et efficacius persolvenda
atque inservire catechistarum formationi etiam permanenti.
CCEO 0623. § 1. Episcopi eparchialis est institutionem catecheticam in sua
eparchia summa cum sollicitudine provehere, dirigere atque moderari. § 2. Ad
quem finem assit curiae eparchiali centrum catecheticum eparchiale.
CCEO 0624. § 1. Parochus summam operam dare debet attentis normis ab
auctoritate competenti statutis ad catechesim tradendam omnibus suae curae
pastorali commissis, cuiuscumque sunt aetatis vel condicionis. § 2. Parochis
adiutricem operam praestare tenentur presbyteri et diaconi paroeciae addicti;
sodales autem institutorum religiosorum ad normam cann. 479 et 542. § 3.
Alii christifideles rite formati libenter suam adiutricem operam catechesi
tradendae conferant.
CCEO 0625. Rationem oecumenicam habeat oportet catechesis rectam imaginem
aliarum Ecclesiarum atque Communitatum ecclesialium praebendo; curandum
tamen omnino est, ut in tuto ponatur recta ratio catecheseos catholicae.
CCEO 0626. Meminerint omnes,
qui catechesi tradendae inserviunt, se Ecclesiae partes gerere et ad verbum
Dei revelatum, non proprium communicandum missos esse; proinde doctrinam
Ecclesiae integram modo catechizandis quidem accommodato eorumque culturae
exigentiis respondenti proponant.
CAPUT III. DE EDUCATIONE
CATHOLICA
CCEO 0627. § 1. Cura filios
educandi imprimis spectat ad parentes vel ad eorum locum tenentes; quare
eorundem est in familiae christianae ambitu fide illuminato atque amore
mutuo animato filios educarepraesertim ad pietatem erga Deum et dilectionem
proximi. § 2. Si propriae vires transcenduntur, ut consulatur integrae
filiorum educationi, parentum quoque est aliis partem muneris educationis
concredere necnon eligere instrumenta educationis necessaria vel utilia. §
3. Parentes in instrumentis educationis eligendis iustam libertatem habeant
oportet firmo can. 633; quare operam dent christifideles, ut hoc ius a
societate civili agnoscatur et secundum exigentias institiae congruis etiam
subsidiis foveatur.
CCEO 0628. § 1. Ecclesiae, cum novas creaturas per baptismum generaverit,
est simul cum parentibus earundem educationem catholicam curare. § 2. Omnes,
quibus cura animarum commissa est, debent auxilio esse parentibus ad filios
educandos, eosdem proprii iuris et obligationis conscios reddere et
educationi religiosae praesertim iuventutis providere.
CCEO 0629. Curent omnes educatores, ut attendatur integrae personae humanae
formationi ita, ut dotibus physicis, intellectualibus et moralibus harmonice
excultis iuvenes virtutibus christianis instructi conformentur ad Deum
perfectius cognoscendum et diligendum, ad valores humanos et morales recta
conscientia aestimandos et vera libertate amplectendos et simul exculto
sensu iustitiae et responsabilitatis socialie ad fraternum cum aliis
consortium prosequendum.
CCEO 0630. § 1. Magno animo operam dent christifideles, ut congrua
educationis et instructionis beneficia ad omnes homine ubique terrarum
citius extendi possint speciali cura habita illorum, qui sunt tenuioris
fortunae. § 2. Faveant omnes christifideles inceptis Ecclesiae ad
educationem provehendam aptis, praecipue ad scholas erigendas, dirigendas et
sustinendas.
Art. I. DE SCHOLIS,
PRAESERTIM CATHOLICIS
CCEO 0631. § 1. Inter varia
instrumenta educationis speciali cura fovenda est schola catholica, in quam
convergat oportet sollicitudo parentum, magistrorum necnon communitatis
ecclesialis. § 2. Ecclesiae ius est scholas cuiusvis generis et gradus
erigendi ac moderandi.
CCEO 0632. Schola in iure non reputatur catholica, nisi ut talis erecta est
ab Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiore ecclesiastica aut ab
eisdem ut talis agnita.
CCEO 0633. § 1. Episcopo
eparchiali competit de scholis quibuslibet iudicare et decernere, utrum
exigentiis educationis christianae respondeant necne; item eidem competit
gravi de causa frequentiam alicuius scholae christifidelibus prohibere. § 2.
Parentes filios in scholas catholicas ceteris paribus mittendos curent.
CCEO 0634. § 1. Scholae catholicae est obligatio propria communitatis
scholaris ambitum spiritu evangelico libertatis et caritatis animatum creare,
adulescentes adiuvare, ut in propria persona evolvenda una simul crescant
secundum novam creaturam, quae per baptismum effecti sunt, atque universam
culturam humanam ad nuntium salutis ordinare ita, ut cognitio, quam alumni
de mundo, vita et homine gradatim acquirunt, fide illuminetur. § 2. Haec
adiunctis propriis accommodare moderante auctoritate competenti
ecclesiastica est ipsius scholae catholicae, si maiore ex parte ab alumnis
acatholicis frequentatur. § 3. Scholae catholicae est non minus quam aliarum
scholarum fines culturales et humanam socialemque iuvenum formationem
prosequi.
CCEO 0635. Episcopi eparchialis praecipue est curare, ut habeantur scholae
catholicae, praesertim ubi aliae scholae desunt vel adaequatae non sunt,
etiam scholae professionales et technicae, quatenus pro loci et temporis
adiunctis speciali ratione requiruntur.
CCEO 0636. § 1. Institutio
catechetica in scholis quibuslibet Episcopi eparchialis auctoritati et
vigilantiae subiecta est. § 2. Episcopi eparchialis quoque est nominare aut
approbare magistros religionis catholicae eosque, si ratio fidei vel morum
id requirit, amovere vel exigere, ut amoveantur.
CCEO 0637. In scholis, in
quibus institutio catholica deest vel ad iudicium Episcopi eparchialis non
sufficit, supplenda est vera formatio catholica omnium alumnorum
catholicorum.
CCEO 0638. § 1. Episcopo eparchiali competit ius canonice visitandi omnes
scholas catholicas in eius eparchia exsistentes exceptis scholis, quae
exclusive patent propriis alumnis instituti vitae consecratae iuris
pontificii vel patriarchalis, et salva omni in casu institutorum vitae
consecratae autonomia circa proprias scholas moderandas. § 2. Ubi sunt
plures Episcopi eparchiales, ius canonice visitandi competit illi, qui
scholam fundavit vel approbavit, nisi aliter in statutis fundationis aut
conventione speciali inter eosdem inita cavetur.
CCEO 0639. Magistri, cum maxime sint auctores, ut schola catholica sua
proposita et incepta ad rem deducere possit, debent esse doctrina
praestantes atque vitae testimonio exemplares et sociam imprimis cum
parentibus, sed et cum aliis scholis praestent operam.
Art. II. DE CATHOLICIS
STUDIORUM UNIVERSITATIBUS
CCEO 0640. § 1. Catholica
studiorum universitas hunc finem prosequitur, ut publica, stabilis atque
universalis praesentia efficiatur mentis christianae in totius culturae
altioris promovendae studio; ideo constituit investigationis, reflexionis et
instructionis superioris ordinis institutionem, in qua Evangelii luce
multifaria cognitio humana illustretur. § 2. Alia instituta studiorum
superiorum vel facultates catholicae autonomae, quae eundem finem
prosequuntur, catholicae studiorum universitati aequiparantur, non autem
ecclesiasticae studiorum universitates et facultates, de quibus in cann.
646–650.
CCEO 0641. In Catholicis studiorum universitatibus singulae disciplinae
propriis principiis, propria methodo atque propria inquisitionis
scientificae libertate ita excolantur, ut profundior in dies earum
disciplinarum intellegentia obtineatur et, novis progredientis aetatis
quaestionibus ac investigationibus accuratissime consideratis, altius
perspiciatur, quomodo fides et ratio in unum verum conspirent, atque
formentur homines doctrina vere praestantes ad graviora officia in societate
obeunda parati atque fidei in mundo testes.
CCEO 0642. § 1. Catholica
stndiorum universitas est institutum studiorum superiorum, quod ut talis
erectum aut approbatum est sive a superiore auctoritate administrativa
Ecclesiae sui iuris praevie consulta Sede Apostolica sive ab ipsa Sede
Apostolica; de quo constare debet publico documento. § 2. Intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis haec superior auctoritas est Patriarcha
de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis.
CCEO 0643. In catholicis
studiorum universitatibus, in quibus nulla facultas theologiae exstat,
saltem cursus theologici studentibus variarum facultatum accommodati
tradantur.
CCEO 0644. Qui disciplinas ad fidem et mores spectantes docent in catholicis
studiorum universitatibus, muniti esse debent mandato auctoritatis
ecclesiasticae designatae ab eis, de quibus in can. 642; eadem auctoritas
hoc mandatum gravi de causa auferre potest praesertim si deficiunt idoneitas
scientifica vel paedagogica, probitas vel doctrinae integritas.
CCEO 0645. Hierarcharum est
collatis consiliis providere, ut etiam apud alias universitates convictus et
centra universitaria catholica habeantur, in quibus christifideles accurate
selecti et praeparati iuventuti universitariae spirituale et intellectuale
adiutorium permanens praebeant.
Art. III. DE ECCLESIASTICIS
STUDIORUM UNIVERSITATIBUS ET FACULTATIBUS
CCEO 0646. Assidue
provehendae sunt imprimis ab Hierarchis ecclesiasticae studiorum
universitates et facultates, eae nempe, quae de divina Revelatione et de
scientiis cum ea conexis praesertim agunt ac propterea cum evangelizandi
munere Ecclesiae artius coniunguntur.
CCEO 0647. Ecclesiasticae studiorum universitatis vel facultatis finis est:
1° divinam Relationem et ea, quae cum eadem coniuncta sunt, profundius et
scientifice investigare, divinae Revelationis veritates systematice
enucleare ac ordinare, novas progredientis aetatis quaestiones in eius luce
considerare et coaevis hominibus ratione propriae culturae accommodata
exhibere; 2° studentes in variis disciplinis secundum doctrinam catholicam
altius instituere eosque ad diversa opera apostolatus, ministerii vel
magisterii in eisdem disciplinis congrue praeparare atque formationem
continuam promovere.
CCEO 0648. Ecclesiasticae studiorum universitates et facultates sunt, quae
ab auctoritate competenti ecclesiastica canonice erectae vel approbatae
scientias sacras et scientias cum eisdem conexas excolunt et tradunt et
auctae sunt iure conferendi gradus academicos, qui effectus canonicos habent.
CCEO 0649. Erectio vel approbatio ecclesiasticarum studiorum universitatum
vel facultatum fit a Sede Apostolica aut a superiore anctoritate
administrativa, de qua in can. 642, una cum Sede Apostolica.
CCEO 0650. Circa statuta
ecclesiasticae studiorum universitatis vel facultatis, praesertim quod
attinet ad regimen, administrationem, docentium nominationem vel cessationem
ab officio, rationem studiorum et graduum academicorum collationem,
servandae sunt normae a Sede Apostolica latae.
CAPUT IV. DE INSTRUMENTIS
COMMUNICATIONIS SOCIALIS ET IN SPECIE DE LIBRIS
CCEO 0651. § 1. Ad Evangelium
ubique terrarum annuntiandi munus obeundum Ecclesia aptis mediis uti tenetur
et ideo ius instrumenta communicationis socialis adhibendi et in specie
scripta libere typis edendi ei ubique vindicetur oportet. § 2. Omnes
christifideles pro sua parte in tanta missione Ecclesiae collaborent
inceptaque huius apostolatus sustineant ac foveant; insuper ii praesertim,
qui in communicationibus efficiendis et transmittendis periti sunt, actioni
pastorali Episcoporum adiutricem operam sollicite praestent atque omni
studio satagant, ut eorundem instrumentorum usus spiritu Christi imbuatur.
CCEO 0652. § 1. Episcopi eparchiales curent, ut auxilio praesertim
institutorum de instrumentis communicationis socialis christifideles
edoceantur de critico et proficuo usu eorundem instrumentorum; inter varia
haec instituta cooperationem foveant; peritorum formationi provideant;
denique, quod magis quam mala castigando et condemnando effici potest,
incepta bona promoveant laudando et benedicendo imprimis bonos libros. § 2.
Ad integritatem fidei et morum tuendam Episcopo eparchiali, Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, Consilio Hierarcharum atque Sedi
Apostolicae competit prohibere, ne christifideles instrumentis
communicationis socialis, quatenus eidem integritati detrimento sunt,
utantur vel ea cum aliis communicent.
CCEO 0653. Iuris particularis est normas pressius statuere de usu
radiophonico, cinematographico, televisifico et eiusmodi in tractandis eis,
quae ad doctrinam catholicam aut mores referunt.
CCEO 0654. Normae iuris communis de libris valent etiam de quibuslibet aliis
scriptis aut sermonibus per inventa technica quomodolibet reproductis et
divulgationi publicae destinatis.
CCEO 0655. § 1. Christifidelibus aditus ad Sacram Scripturam late pateat
oportet; proinde aptae et rectae versiones sufficientibus explicationibus
instructae, ubi desunt, conficiantur cura Episcoporum eparchialium, immo,
quatenus id convenienter et utiliter fieri potest, communi cum aliis
christianis opera. § 2. Omnibus christifidelibus, praesertim pastoribus
animarum curae sit diffundere exemplaria Sacrae Scripturae aptis instructa
adnotationibus ad usum etiam non-christianorum accommodatis. § 3. Ad usum
liturgicum vel catecheticum eae tantum editiones Sacrae Scripturae
adhibeantur, quae approbatione ecclesiastica praeditae sunt; ceterae
editiones saltem licentia ecclesiastica munitae esse debent.
CCEO 0656. § 1. In celebrationibus liturgicis adhibeantur tantum libri
approbatione ecclesiastica praediti. § 2. Libri precum vel devotionum ad
usum publicum vel privatum christifidelium destinati indigent licentia
ecclesiastica.
CCEO 0657. § 1. Textuum liturgicorum approbatio praevia Sedis Apostolicae
recognitione reservatur in Ecclesiis patriarchalibus Patriarchae de consensu
Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis; in Ecclesiis metropolitanis sui
iuris Metropolitae de consensu Consilii Hierarcharum; in ceteris Ecclesiis
hoc ius est solius Sedis Apostolicae atque intra limites ab eadem statutos
Episcoporum eorumque coetuum legitime constitutorum. § 2. Eisdem
auctoritatibus quoque competit ius approbandi versiones eorundem librorum ad
usum liturgicum destinatas facta relatione, si de Ecclesiis patriarchalibus
vel metropolitanis sui iuris agitur, ad Sedem Apostolicam. § 3. Ad iterum
edendos libros liturgicos vel eorum in aliam linguam versiones ad usum
liturgicum destinatas vel eorum partes requiritur et sufficit, ut constet de
concordantia cum editione approbata ex attestatione Hierarchae loci, de quo
in can. 662 § 1. § 4. In mutationibus textuam liturgicorum attendatur can.
40 § 1.
CCEO 0658. § 1. Catechismi necnon alia scripta ad institutionem catecheticam
in scholis cuiusque generis et gradus destinata eorumve versiones
approbatione ecclesiastica egent. § 2. Eadem norma applicanda est ad alios
quoque libros de fide aut moribus tractantes si adhibentur ut textus, quo
institutio catechetica nitatur.
CCEO 0659. Commendatur, ut scripta quaelibet, quae fidem catholicam aut
mores illustrant, saltem licentia ecclesiastica munita sint, salvis
praescriptis institutorum vitae consecratae, quae plus exigunt.
CCEO 0660. In diariis, foliis aut libellis periodicis, qui religionem
catholicam aut bonos mores manifesto impetere solent, ne quid scribant
christifideles nisi iusta et rationabili de causa; clerici autem et sodales
institutorum religiosorum insuper nonnisi de licentia eorum, de quibus in
can. 662.
CCEO 0661. § 1. Licentia ecclesiastica cum solo verbo imprimatur expressa
significat opus ab erroribus circa fidem catholicam ut mores esse immune. §
2. Approbatio vero ab auctoritate competenti concessa ostendit textum ab
Ecclesia acceptum aut opus doctrinae authenticae Ecclesiae consonum esse. §
3. Si opus insuper ab Episcopo eparchiali vel ab auctoritate superiore
laudatum vel benedictum est, hoc significat illud doctrinam authenticam
Ecclesiae bene exprimere ideoque commendandum esse.
CCEO 0662. § 1. Approbatio vel licentia ecclesiastica ad libros edendos,
nisi aliud iure expresse statuitur, concedi potest sive ab Hierarcha loci
proprio auctoris sive ab Hierarcha loci, ubi publici iuris fiunt, sive
denique ab auctoritate superiore, quae in personas vel locos potestatem
regiminis exsecutivam exercet. § 2. Sodales institutorum religiosorum, ut
scripta quaestiones de fide catholica aut moribus tractantia edere possint,
licentia quoque egent sui Superioris maioris ad normam typici vel statutorum.
CCEO 0663. § 1. Licentia aliquod opus edendi aut alicuius operis approbatio,
laudatio vel benedictio valet pro textu originali, non autem pro novis
editionibus vel versionibus. § 2. Si agitur de editionibus Sacrae Scripturae
vel aliis libris, qui approbatione ecclesiastica ad normam iuris indigent,
approbatio ab uno Hierarcha loci legitime concessa non sufficit, ut iidem in
alia eparchia adhiberi possint, sed requiritur explicitus consensus
Hierarchae loci eiusdem eparchiae.
CCEO 0664. § 1. Iudicium de libris committi poteat ab Hierarcha loci
censoribus ex elencho a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel
Consilio Hierarcharum confecto aut pro eius prudentia aliis personis, quibus
confidit; denique constitui potest commissio specialis censorum, quam
Hierarcha loci, Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilium
Hierarcharum consulere possunt. § 2. Censores eligantur scientia, recta
doctrina et prudentia praestantes et in suo obeundo officio omni personarum
acceptione seposita iudicium ferant secundum doctrinam catholicam, sicut a
magisterio authentico Ecclesiae proponitur. § 3. Censores opinionem scripto
dare debent; quae si favet, Hierarcha pro suo prudenti iudicio licentiam aut
approbationem concedat expresso suo nomine; secus rationes denegationis cum
operis auctore communicet.
CCEO 0665. § 1. Caveant
parochi et rectores ecclesiarum, ne in suis ecclesiis icones vel imagines ab
arte sacra germana alienae aut libri religioni christianae vel moribus minus
consonantes exponantur, vendantur aut distribuantur. § 2. Item parochorum et
rectorum ecclesiarum necnon moderatorum scholarum catholicarum est curare,
ut spectacula cuiusvis speciei sub eorum patrocinio volvenda sensu
discretionis christianae seligantur. § 3. Caveant christifideles omnes, ne
ea, de quibus in § 1, emendo, vendendo, legendo vel cum aliis communicando
sibi aliisve damnum spirituale inferant.
CCEO 0666. § 1. Opus intellectuale auctoris sub tutela iuris est sive,
quatenus manifestat personalitatem illius, sive, quatenus fons est iurium
patrimonialium. § 2. Sub tutela iuris sunt textus legum et actorum
officialium cuiuscumque auctoritatis ecclesiasticae atque eorum collectiones
authenticae; ideoque ea iterum edere non licet nisi impetrata eiusdem vel
auctoritatis superioris licentia et servatis condicionibus ab eadem
praescriptis. § 3. Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris normae
magis determinatae de hac re ferantur servatis praescriptis iuris civilis
circa iura auctoris.
TITULUS
XVI. DE CULTU DIVINO ET PRAESERTIM DE SACRAMENTIS.
CCEO 0667. Per sacramenta,
quae Ecclesia dispensare tenetur, ut sub signo visibili mysteria Christi
communicet, Dominus noster Iesus Christus homines in virtute Spiritus Sancti
sanctificat, ut singulari modo Dei Patris veri adoratores fiant, eosque sibi
ipsi et Ecclesiae, suo Corpori, inserit; quare christifideles omnes,
praesertim vero ministri sacri, eisdem sacramentis religiose celebrandis et
suscipiendis praescripta Ecclesiae diligenter servent.
CCEO 0668. § 1. Cultus divinus, si defertur nomine Ecclesiae a personis
legitime ad hoc deputatis et per actus ab auctoritate ecclesiastica
approbatos, dicitur publicus; secus privatus. § 2. Ad cultus divini publici
ordinationem auctoritas competens ea est, de qua in can. 657, firmo can. 199
§ 1; nemo alius quidquam ab hac auctoritate statutis addat, ab eis demat aut
eadem mutet.
CCEO 0669. Cum sacramenta eadem sint pro universa Ecclesia et ad divinum
depositum pertineant, solius supremae Ecclesiae auctoritatis est approbare
vel definire, quae ad eorum validitatem sunt requisita.
CCEO 0670. § 1. Christifideles catholici iusta de causa adesse possunt
cultui divino aliorum christianorum et in eo partem habere servatis eis,
quae habita ratione gradus communionis cum Ecclesia catholica ab Episcopo
eparchiali aut ab auctoritate superiore statuta sunt. § 2. Si christianis
acatholicis desunt loca, in quibus cultum divinum digne celebrent, Episcopus
eparchialis usum aedificii catholici vel coemeterii vel ecclesiae concedere
potest ad normam iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0671. § 1. Ministri catholici sacramenta licite solis christifidelibus
catholicis ministrant, qui pariter eadem a solis ministris catholicis licite
suscipiunt. § 2. Si vero necessitas id postulat aut vera spiritualis
utilitas id suadet et dummodo periculum vitetur erroris vel indifferentismi
licet, christifidelibus catholicis, quibus physice aut moraliter impossibile
est accedere ad ministrum catholicum, sacramenta paenitentiae, Eucharistiae
et unctionis infirmorum suscipere a ministris acatholicis, in quorum
Ecclesiis valida exsistunt praedicta sacramenta. § 3. Item ministri
catholici licite sacramenta paenitentiae, Eucharistiae et unctionis
infirmorum ministrant christifidelibus Ecclesiarum orientalium, quae plenam
communionem cum Ecclesia catholica non habent, si sua sponte id petunt et
rite sunt dipositi; quod etiam valet circa christifideles aliarum
Ecclesiarum, quae iudicio Sedis Apostolicae, ad sacramenta quod attinet, in
pari condicione ac praedictae Ecclesiae orientales versantur. § 4. Si vero
adest periculum mortis aut de iudicio Episcopi eparchialis aut Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcharum alia urget
gravis necessitas, ministri catholici licite eadem sacramenta ministrant
ceteris quoque christianis plenam communionem cum Ecclesia catholica non
habentibus, qui ad ministrum propriae Communitatis ecclesialis accedere non
possunt atque sua sponte id petunt, dummodo circa eadem sacramenta fidem
manifestent fidei Ecclesiae catholicae consentaneam et rite sint dispositi.
§ 5. Pro casibus, de quibus in §§ 2, 3, et 4, normae iuris particularis ne
ferantur nisi post consultationem cum auctoritate competenti saltem locali
Ecclesiae vel Communitatis ecclesialis acatholicae, cuius interest.
CCEO 0672. § 1. Sacramenta baptismi, chrismationis sancti myri et sacrae
ordinationis iterari non possunt. § 2. Si vero prudens dubium exsistit, num
re vera aut num valide celebrata sint, dubio quidem post seriam
investigationem permanente sub condicione ministrentur.
CCEO 0673. Celebratio
sacramentorum, imprimis Divinae Liturgiae, utpote actio Ecclesiae, quatenus
fieri potest, cum actuosa participatione christifidelium fiat.
CCEO 0674. § 1. In sacramentis celebrandis accurate serventur ea, quae in
libris liturgicis continentur. § 2. Minister sacramenta celebret secundum
praescripta liturgica propriae Ecclesiae sui iuris, nisi aliud iure
statuitur vel ipse specialem facultatem a Sede Apostolica obtinuit.
CAPUT I. DE BAPTISMO
CCEO 0675. § 1. In baptismo
homo per lavacrum aquae naturalis cum invocatione nominis Dei Patris et
Filii et Spiritus Sancti a peccato liberatur, ad vitam novam regeneratur,
Christum induit et Ecclesiae, quae eius Corpus est, incorporatur. § 2.
Tantummodo baptismo in re suscepto homo fit capax ceterorum sacramentorum.
CCEO 0676. In casu necessitatis urgentis ministrari licet baptismum ea
tantum ponendo, quae sunt ad validitatem necessaria.
CCEO 0677. § 1. Baptismus ministratur ordinarie a sacerdote; sed eius
ministratio competit salvo iure particulari parocho proprio baptizandi
aliive sacerdoti de eiusdem parochi vel Hierarchae loci licentia, quae gravi
de causa legitime praesumitur. § 2. In casu autem necessitatis baptismum
ministrare licet diacono aut eo absente vel impedito alii clerico, sodali
instituti vitae consecratae vel cuilibet alii christifideli; patri vero vel
matri, si alius, qui baptizandi modum novit, praesto non est.
CCEO 0678. § 1. In alieno
territorio nemini licet sine debita licentia baptismum ministrare; haec vero
licentia a parocho diversae Ecclesiae sui iuris denegari non potest
sacerdoti Ecclesiae sui iuris, cui baptizandus ascribendus est. § 2. In
locis, ubi non pauci degunt christifideles parochum Ecclesiae sui iuris, cui
ascripti sunt, non habentes, Episcopus eparchialis presbyterum eiusdem
Ecclesiae designet, si fieri potest, qui baptismum ministret.
CCEO 0679. Baptismi suscipiendi capax est omnis et solus homo nondum
baptizatus.
CCEO 0680. Foetus abortivus, si vivit et si id fieri potest, baptizetur.
CCEO 0681. § 1. Ut infans licite baptizetur, oportet: 1° spes habeatur
fundata eum in fide Erclesiae catholicae educatum iri firma § 5; 2° parentes,
saltem eorum unus, aut is, qui legitime eorundem locum tenet, consentiant. §
2. Infans expositus et inventus, nisi de eiusdem baptismo certe constat,
baptizetur § 3. Rationis usu ab infantia destituti baptizandi sunt ut
infantes. § 4. Infans sive parentum catholicornm sive etiam acatholicorum,
qui in eo versatur vitae discrimine, ut prudenter praevideatur moriturus,
antequam usum rationis attingit, licite baptizatur. § 5. Infans
christianorum acatholicorum licite baptizatur, si parentes aut unus saltem
eorum aut is, qui legitime eorundem locum tenet, id petunt et si eis physice
aut moraliter impossibile est accedere ad ministrum proprium.
CCEO 0682. § 1. Ut infantia egressus baptizari possit, requiritur, ut
voluntatem suam baptismum suscipiendi manifestet, sufficienter in
veritatibus fidei sit instructus et in vita christiana probatus; admoneatur
etiam, ut de peccatis suis doleat. § 2. Infantia egressus, qui in periculo
mortis versatur, baptizari potest, si quam de praecipuis veritatibus fidei
habet cognitionem et quovis modo intentionem suam baptismum suscipiendi
manifestavit.
CCEO 0683. Baptismus celebrari debet secundum praescripta liturgica
Ecclesiae sui iuris, cui ad normam iuris baptizandus ascribendus est.
CCEO 0684. § 1. Ex vetustissimo Ecclesiarum more baptizandus unum saltem
habeat patrinum. § 2. Patrini ex suscepto munere est baptizando, qui
infantia egressus est, in initiatione christiana astare vel baptizandum
infantem praesentare atque operam dare, ut baptizatus vitam christianam
baptismo congruam ducat et obligationes cum eo cohaerentes fideliter impleat.
CCEO 0685. § 1. Ut quis patrini munere valide fungatur, requiritur, ut: 1°
sit tribus sacramentis baptismi, chrismationis sancti myri et Eucharistiae
initiatus; 2° ad Ecclesiam catholicam pertineat firma § 3; 3° intentionem id
munus gerendi habeat; 4° sit ab ipso baptizando aut eius parentibus vel
tutoribus aut, si desunt, a ministro designatus; 5° non sit pater aut mater
aut coniux baptizandi; 6° non sit poena excommunicationis, etiam minoris,
suspensionis, depositionis vel privationis iuris patrini munus gerendi
punitus. § 2. Ut quis patrini munere licite fungatur, insuper requiritur, ut
aetatem iure particulari requisitam habeat atque vitam ducat fidei et muneri
suscipiendo congruam. § 3. Iusta de causa licet admittere christifidelem
alicuius Ecclesiae orientalis acatholicae ad munus patrini, sed semper simul
cum patrino catholico.
CCEO 0686. § 1. Parentes obligatione tenentur, ut infans quam primum
secundum legitimam consuetudinem baptizetur. § 2. Curet parochus, ut
infantis baptizandi parentes itemque, qui munus patrini sunt suscepturi, de
significatione huius sacramenti deque obligationibus cum eo cohaerentibus
congrue edoceantur et ad celebrationem sacramenti apte praeparentur.
CCEO 0687. § 1. Baptismus extra casum necessitatis in ecclesia paroeciali
celebrandus est salvis legitimis consuetudinibus. § 2. In domibus autem
privatis baptismus ministrari potest ad normam iuris particularis vel de
Hierarchae loci licentia.
CCEO 0688. Qui baptismum
ministrat, curet, ut, nisi adest patrinus, habeatur saltem testis, a quo
celebratio baptismi probari potest.
CCEO 0689. § 1. Parochus loci, ubi baptismus celebratur, debet nomina
baptizatorum mentione facta de ministro, parentibus ac patrinis necnon, si
assunt, testibus, de loco ac die baptismi, in librum baptizatorum sedulo et
sine mora referre, simul indicatis loco nativitatis necnon Ecclesia sui
iuris, cui baptizati ascribuntur. § 2. Si de filio agitur ex matre non nupta
nato, nomen matris inserendum est, si publice de eius maternitate constat
aut mater sua sponte scripto vel coram duobus testibus id petit; item nomen
patris inserendum est, si eius paternitas probatur aliquo documento publico
aut ipsius declaratione coram parocho et duobus testibus facta; in ceteris
casibus inscribatur nomem baptizati nulla indicatione de patris aut parentum
nomine facta. § 3. Si de filio adoptivo agitur, inscribantur nomina
adoptantium necnon, saltem si ita fit in actu civili regionis, parentum
naturalium ad normam §§ 1 et 2 attento iure particulari.
CCEO 0690. Si baptismus nec a parocho nec eo praesente ministratus est,
minister de re certiorem facere debet parochum loci.
CCEO 0691. Ad baptismum probandum, si nemini fit praeiudicium, sufficit
declaratio unius testis omni eaxceptione maioris aut declaratio ipsius
baptizati argumentis indubiis fundata, praesertim si ipse
infantia egressus baptismum
suscepit.
CAPUT II. DE CHRISMATIONE
SANCTI MYRI
CCEO 0692. Oportet eos, qui
baptizati sunt, sancto myro chrismari, ut sigillo doni Spiritus Sancti
signati aptiores testes atque coaedificatores Regni Christi efficiantur.
CCEO 0693. Sanctum myrum, quod ex oleo olivarum aut aliarum plantarum et ex
aromatibus constat, a solo Episcopo conficitur salvo iure particulari,
secundum quod haec potestas Patriarchae reservatur.
CCEO 0694. Ex Ecclesiarum
orientalium traditione chrirsmatio sancti myri sive coniunctim cum baptismo
sive separatim ministratur a presbytero.
CCEO 0695. § 1. Chrismatio sancti myri ministrari debet coniunctim cum
baptismo, salvo casu verae necessitatis, in quo tamen curandum est, ut quam
primum ministretur. § 2. Si celebratio chrismationis sancti myri non fit
simul cum baptismo, minister tenetur de ea certiorem facere parochum loci,
ubi baptismus ministratus est.
CCEO 0696. § 1. Omnes presbyteri Ecclesiarum orientalium chrismationem
sancti myri sive coniunctim cum baptismo sive separatim valide ministrare
possunt omnibus christifidelibus cuiusque Ecclesiae sui iuris, etiam
Ecclesiae latinae. § 2. Christifideles Ecclesiarum orientalium chrismationem
sancti myri valide suscipere possunt etiam a presbyteris Ecclesiae latinae
secundum facultates, quibus praediti sunt. § 3. Quivis presbyter solis
christifidelibus propriae Ecclesiae sui iuris chrismationem sancti myri
licite ministrat; quod vero ad christifideles aliarum Ecclesiarum sui iuris
attinet, hoc licite fit, si agitur de propriis subditis, de eis, quos ex
alio titulo legitime baptizat, vel de eis, qui in periculo mortis versantur,
et salvis semper conventionibus hac in re inter Ecclesias sui iuris initis.
CCEO 0697. Initiatio sacramentalis in mysterium salutis susceptione Divinae
Eucharistiae perficitur, ideoque Divina Eucharistia post baptismum et
chrismationem sancti myri christifideli ministretur quam primum secundum
normam iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris.
CAPUT III. DE DIVINA
EUCHARISTIA
CCEO 0698. In Divina Liturgia
per ministerium sacerdotis in persona Christi super oblationem Ecclesiae
agentis perpetuatur virtute Spiritus Sancti, quod ipse fecit in novissima
Cena Dominus Jesus, qui discipulis dedit Corpus Suum in Cruce pro nobis
offerendum Sanguinemque Suum pro nobis effundendum, verum mysticumque
instaurans sacrificium, quo cruentum illud Crucis sacrificium cum gratiarum
actione commemoratur, actuatur et ab Ecclesia participatur tum oblatione tum
communione ad significandam et perficiendam unitatem populi Dei in
aedificationem Corporis Sui, quod est Ecclesia.
CCEO 0699.
§ 1. Potestatem celebrandi Divinam Liturgiam habent soli Episcopi et
presbyteri. §. 2 Diaconi cum Episcopis et presbyteris proprio ministerio
secundum praescripta librorum liturgicorum in celebratione Divinae Liturgiae
artiorem partem habent. § 3. Ceteri christifideles virtute baptismi atque
chrismationis sancti myri in celebrationem Divinae Liturgiae concurrentes
modo in libris liturgicis vel iure particulari determinato in Sacrificio
Christi actuose participant et quidem plenius, si ex eodem Sacrificio Corpus
et Sanguinem Domini sumunt.
CCEO 0700. § 1. Quod ad modum Divinam Liturgiam celebrandi spectat, utrum
singillatim an in concelebratione facienda sit, prae oculis habeantur
imprimis pastorales christifidelium necessitates. § 2. Si tamen fieri potest,
Divinam Liturgiam presbyteri una cum Episcopo praeside aut cum alio
presbytero celebrent, cum ita opportune unitas sacerdotii ac sacrificii
manifestetur; integrum tamen manet ius uniuscuiusque sacerdotis Divinam
Litnrgiam singillatim celebrandi, non autem eodem tempore, quo in eadem
ecclesia concelebratio habetur.
CCEO 0701. Concelebratio inter Episcopos et presbyteros diversarum
Erclesiarum sui iuris iusta de causa praesertim caritatem fovendi atque
unionem inter Ecclesias manifestandi gratia de Episcopi eparchialis licentia
fieri potest omnibus praescripta librorum liturgicorum primi celebrantis
sequentibus, remoto duolibet syncretismo liturgico et retentis optabiliter
vestibus liturgicis et insignibus propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0702. Sacerdotes catholici vetiti sunt una cum sacerdotibus vel
ministris acatholicis Divinam Liturgiam concelebrare.
CCEO 0703. § 1. Sacerdos extraneus ad celebrandam Divinam Liturgiam non
admittatur, nisi rectori ecclesiae litteras commendatitias sui Hierarchae
exhibet aut alio modo ipsi rectori de eius probitate satis constat. § 2.
Integrum est Episcopo eparchiali hac de re normas magis determinatas ferre
ab omnibus sacerdotibus, etiam quomodocumque exemptis, servandas.
CCEO 0704. Divina Liturgia omnibus diebus laudabiliter celebrari potest
exceptis eis, qui secundum praescripta librorum liturgicorum Ecclesiae sui
iuris, cui sacerdos ascriptus est, excluduntur.
CCEO 0705. § 1. Sacerdos
catholicus Divinam Liturgiam celebrare potest super altare cuiusvis
Ecclesiae catholicae. § 2. Ut sacerdos Divinam Liturgiam in ecclesia
acatholicorum celebrare possit, licentia eget Hierarchae loci.
CCEO 0706. In Divina Liturgia sacra dona, quae offeruntur, sunt panis mere
triticeus recenter confectus ita, ut nullum sit periculum corruptionis, et
vinum naturale de genimine vitis non corruptum.
CCEO 0707. § 1. Circa panis eucharistici confectionem, preces a sacerdotibus
ante celebrationem Divinae Liturgiae persolvendas, ieiunium eucharisticum
servandum, vestes liturgicas, tempus et locum celebrationis et huiusmodi
iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris normae accurate statui
debent. § 2. Remota christifidelium admiratione licet uti vestibus
liturgicis et pane alterius Ecclesiae sui iuris, si vestes liturgicae et
panis propriae Ecclesiae sui iuris praesto non sunt.
CCEO 0708. Curent Hierarchae loci ac parochi, ut omni diligentia
christifideles instruantur de obligatione Divinam Eucharistiam suscipiendi
in periculo mortis necnon temporibus a laudabilissima traditione vel iure
particulari propriae Ecclesiae sui iuris statutis, praesertim vero tempore
Paschali, in quo Christus Dominus eucharistica mysteria tradidit.
CCEO 0709. § 1. Divinam Eucharistiam distribuit sacerdos vel iure
particulari propriae Ecclesiae sui iuris ita ferente etiam diaconus. § 2.
Integrum est Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilio
Hierarcharum opportunas normas statuere, secundum quas etiam alii
christifideles Divinam Eucharistiam distribuere possunt.
CCEO 0710. Circa infantium in Divina Eucharistia participationem post
baptismum et chrismationem sancti myri serventur opportunis adhibitis
cautelis praescripta librorum liturgicorum propriae Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0711. Qui peccati gravis sibi conscius est, Divinam Liturgiam ne
celebret neque Divinam Eucharistiam suscipiat, nisi adest gravis ratio et
deest opportunitas sacramentum paenitentiae suscipiendi; quo in casu elicere
debet actum perfectae contritionis, qui includit propositum quam primum ad
hoc sacramentum accedendi.
CCEO 0712. Arcendi sunt a susceptione Divinae Eucharistiae publice indigni.
CCEO 0713. § 1. Divina Eucharistia distribuenda est in celebratione Divinae
Liturgiae, nisi iusta causa aliud suadet. § 2. Circa praeparationem
participationis Divinae Eucharistiae per ieinnium, preces aliaque opera
christifideles fideliter normas Ecclesiae sui iuris, cui ascripti sunt,
servent non solum intra fines territorii eiusdem Ecclesiae, sed, quatenus
fieri potest, ubique terrarum.
CCEO 0714. § 1. In ecclesiis, ubi cultus divinus publicus et saltem
aliquoties in mense Divina Liturgia celebratur, Divina Eucharistia
custodiatur praesertim pro infirmis, praescriptis librorum liturgicorum
propriae Ecclesiae sui iuris fideliter servatis, atque summa reverentia a
christifidelibus adoretur. § 2. Custodia Divinae Eucharistiae subest
vigilantiae ac moderamini Hierarchae loci.
CCEO 0715. § 1. Sacerdotibus licet oblationes recipere, quas christifideles
secundum probatum Ecclesiae morem pro celebratione Divinae Liturgiae ad
proprias intentiones ipsis offerunt. §. 2. Licet etiam, si ita fert legitima
consuetudo, oblationes recipere pro Liturgia Praesanctificatorum et pro
commemorationibus in Divina Liturgia.
CCEO 0716. Firmo can. 1013 enixe commendatur, ut Episcopi eparchiales,
quatenus fieri potest, praxim introducant, secundum quam solum eae
oblationes occasione Divinae Liturgiae recipiantur, quas christifideles sua
sponte offerunt; singuli vero sacerdotes libenter etiam sine ulla oblatione
Divinam Liturgiam ad intentionem christifidelium praecipue egentium
celebrent.
CCEO 0717. Sacerdotes, si
oblationes ad Divinam Liturgiam celebrandam a christifidelibus alterius
Ecclesiae sui iuris accipiunt, gravi obligatione tenentur de his
oblationibus servandi normas illius Ecclesiae, nisi aliud constat ex parte
offerentis.
CAPUT IV. DE SACRAMENTO
PAENITENTIAE
CCEO 0718. In sacramento
paenitentiae christifideles, qui, peccatis post baptismum commissis, ad Deum
a Spiritu Sancto ducti corde convertuntur et dolore de peccatis moti
propositum novae vitae ineunt, per ministerium sacerdotis, facta ipsi
confessione et dignae satisfactionis acceptatione, veniam a Deo obtinent
simulque cum Ecclesia, quam peccando vulneraverunt, reconciliantur; quo modo
hoc sacramentum quam maxime ad vitam christianam fovendam confert et ad
Divinam Eucharistiam suscipiendam disponit.
CCEO 0719. Qui gravis peccati sibi conscius est, quam primum fieri potest,
sacramentum paenitentiae suscipiat; omnibus vero christifidelibus enixe
commendatur, ut frequenter et praesertim temporibus ieiunii et paenitentiae
in propria Ecelesia sui iuris servandis hoc sacramentum suscipiant.
CCEO 0720. § 1. Individualis et integra confessio atque absolutio solum
constituunt modum ordinarium, quo christifidelis peccati gravis sibi
conscius cum Deo et Ecclesia reconciliatur; sola impossibilitas physica vel
moralis ab huiusmodi confessione excusat, quo in casu aliis quoque modis
reconciliatio haberi potest. § 2. Absolutio pluribus simul paenitentibus
sine praevia individuali confessione generali modo impertiri non potest,
nisi: 1° imminet periculum mortis et tempus non suppetit sacerdoti vel
sacerdotibus ad ministrandum sarramentum paenitentiae singulis paenitentibus;
2° est gravis necessitas, videlicet si attento paenitentium numero
sacerdotum copia praesto non est ad ministrandum singulis paenitentibus
sacramentum paenitentiae intra congruum tempus ita, ut sine propria culpa
gratia sacramentali aut susceptione Divinae Eucharistiae diu carere cogantur;
necessitas vero non censetur sufficiens, cum confessarii praesto esse non
possunt ratione solius magni concursus paenitentium, qualis haberi potest in
magna aliqua sollemnitate aut peregrinatione. § 3. Decernere num detur talis
gravis necessitas, competit Episcopo eparchiali, qui collatis consiliis cum
Patriarchis et Episcopis eparchialibus aliarum Ecclesiarum sui iuris in
eodem territorio potestatem suam exercentibus casus talis necessitatis etiam
generalibus praescriptis determinare potest.
CCEO 0721. § 1. Ut
christifidelis sacramentali absolutione una simul pluribus data frui possit,
requiritur non solum, ut sit rite dispositus, sed etiam ut simul sibi
proponat singillatim debito tempore confiteri peccata gravia, quae in
praesens ita confiteri non potest. § 2. Christifideles, quatenus fieri
potest, de his requisitis edoceantur et praeterea, etiam in casu periculi
mortis, exhortentur ut actum, contritionis unusquisque eliciat.
CCEO 0722. § 1. Sacramentum paenitentiae a solo sacerdote ministratur. § 2.
Episcopi omnes ubique terrarum sacramentum paenitentiae ipso iure ministrare
possunt, nisi, ad liceitatem quod spectat, Episcopus eparchialis in casu
speciali expresse renuit. § 3. Presbyteri vero ut valide agant, debent
praeterea esse praediti facultate sacramentum paenitentiae ministrandi, quae
facultas confertur sive ipso iure sive speciali collatione ab auctoritate
competenti facta. § 4. Presbyteri, qui facultate sacramentum paenitentiae
ministrandi praediti sunt vi officii vel vi collationis Hierarchae loci
eparchiae, cui ascripti sunt aut in qua domicilium habent, sacramentum
paenitentiae valide ministrare possunt ubique terrarum quibuslibet
christifidelibus, nisi quis Hierarcha loci in casu speciali expresse renuit;
eadem facultate licite utuntur servatis normis ab Episcopo eparchiali latis
necnon de licentia saltem praesumpta rectoris ecclesiae vel, si de domo
instituti vitae consecratae agitur, Superioris.
CCEO 0723. § 1. Vi officii pro sua quisque dicione facultate sacramentum
paenitentiae ministrandi praeditus est praeter Hierarcham loci etiam
parochus aliusque, qui loco parochi est. § 2. Vi officii facultate
sacramentum paenitentiae ministrandi praeditus est etiam omnis Snperior
instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum
iuris pontificii vel patriarchalis, si sacerdos est, erga sodales proprii
instituti necnon erga illos, qui diu noctuque in eius domo degunt.
CCEO 0724. § 1. Soli Hierarchae loci competit facultatem sacramentum
paenitentiae quibuslibet christifidelibus ministrandi speciali collatione
conferre presbyteris quibuscumque. § 2. Superior instituti vitae consecratae,
dummodo potestate regiminis exsecutiva praeditus sit, facultatem, de qua in
can. 723 § 2, conferre potest ad normam typici vel statutorum cuilibet
presbytero.
CCEO 0725. Omnis sacerdos
quoslibet paenitentes in periculo mortis versantes valide et licite
absolvere potest a quibusvis peccatis, etsi praesens est alius sacerdos
facultate sacramentum paenitentiae ministrandi praeditus.
CCEO 0726. § 1. Facultas
sacramentum paenitentiae ministrandi ne revocetur nisi gravi de causa. § 2.
Revocata facultate sacramentum paenitentiae ministrandi collata ab Hierarcha,
de quo in can. 722 § 4, presbyter eandem amittit ubique terrarum; revocata
autem ab alia auctoritate competenti eandem amittit in dicione revocantis
tantum. § 3. Praeterquam revocatione facultas sacramentum paenitentiae
ministrandi, de qua in can. 722 § 4, cessat amissione officii, ascriptionis
eparchiae vel domicilii.
CCEO 0727. In nonnullis casibus ad salutem animarum providendam opportunum
esse potest facultatem a peccatis absolvendi limitare atque determinatae
auctoritati reservare; hoc tamen fieri non potest nisi de consensu Synodi
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilii Hierarcharum vel Sedis
Apostolicae.
CCEO 0728. § 1. Sedi
Apostolicae reservatur absolvere a sequentibus peccatis: 1° directae
violationis sigilli sacramentalis; 2° absolutionis complicis in peccato
contra castitatem. § 2. Episcopo eparchiali vero reservatur absolvere a
peccato procurationis abortus effectu secuto.
CCEO 0729. Quaevis reservatio absolutionis a peccato omni vi caret: 1° si
confessionem peragit aegrotus, qui domo egredi non potest, vel sponsus
matrimonii celebrandi causa; 2° si de prudenti iudicio confessarii
absolvendi facultas ab auctoritate competenti peti non potest sine gravi
paenitentis incommodo vel sine periculo violationis sigilli sacramentalis;
3° extra fines territorii, in quo auctoritas reservans potestatem exercet.
CCEO 0730. Absolutio
complicis in peccato contra castitatem invalida est praeterquam in periculo
mortis.
CCEO 0731. Qui confitetur se falso confessarium innocentem apud auctoritatem
ecclesiasticam denuntiavisse de delicto sollicitationis ad peccatum contra
castitatem, ne absolvatur, nisi antea falsam denuntiationem formaliter
retractavit et paratus est damna, si quae habentur, reparare.
CCEO 0732. § 1. Pro qualitate,
gravitate et numero peccatorum, habita ratione paenitentis condicionis
necnon eiusdem ad conversionem dispositionis, confessarius convenientem
morbo afferat medicinam opportuna opera paenitentiae imponens. § 2.
Meminerit sacerdos se divinae iustitiae et misericordiae ministrum a Deo
constitutum esse; tamquam pater spiritualis etiam opportuna consilia
praebeat, ut quis progredi possit in sua vocatione ad sanctitatem.
CCEO 0733. § 1. Sacramentale
sigillum inviolabile est; quare caveat diligenter confessarius, ne verbo aut
signo aut alio quovis modo et quavis de causa prodat aliquatenus paenitentem.
§ 2. Obligatione secretum servandi tenentur quoque interpres, si datur,
necnon omnes alii, ad quos ex confessione notitia peccatorum quoquo modo
pervenit.
CCEO 0734. § 1. Omnino confessario prohibetur scientiae ex confessione
acquisitae usus cum paenitentis gravamine, etiam quovis revelationis
periculo excluso. § 2. Qui in auctoritate est constitutus, notitia, quam de
peccatis in confessione quovis tempore excepta habet, ad externum regimen
nullo modo uti debet. § 3. Moderatores instituti educationis sacramentum
paenitentiae suis alumnis ordinarie ne ministrent.
CCEO 0735. § 1. Omnis, cui cura animarum vi muneris est demandata, gravi
tenetur obligatione providendi, ut sacramentum paenitentiae ministretur
christifidelibus sibi commissis, qui opportune id petunt, eisdemque occasio
praebeatur accedendi ad confessionem individualem diebus ac horis in eorum
commodum statutis. § 2. Urgente neressitate omnis sacerdos, qui facultate
sacramentum paenitentiae ministrandi praeditus est, in periculo mortis vero
etiam quilibet alius sacerdos, hoc sacramentum ministrare debet.
CCEO 0736. § 1. Locus proprius sacramentum paenitentiae celebrandi est
ecclesia salvo iure particulari. § 2. Ob infirmitatem vel alia iusta de
causa hoc sacramentum celebrari potest etiam extra locum proprium.
CAPUT V. DE UNCTIONE
INFIRMORUM
CCEO 0737. § 1. Sacramentali
unctione infirmorum a sacerdote cum oratione peracta christifideles morbo
gravi affecti cordeque contriti gratiam percipiunt, qua spe aeterni praemii
roborati et a peccatis soluti ad emendationem vitae disponuntur et ad
infirmitatem superandam patienterve sufferendam adiuvantur. § 2. In
Ecclesiis, in quibus mos est, ut sacramentum unctionis infirmorum a pluribus
sacerdotibus simul ministretur, curandum est, ut, quatenus fieri potest, hic
mos servetur.
CCEO 0738. Christifideles unctionem infirmorum libenter suscipiant,
quandocumque graviter aegrotant; curent autem pastores animarum et
infirmorum propinqui, ut tempore opportuno hoc sacramento infirmi
subleventur.
CCEO 0739. § 1. Unctionem infirmorum valide ministrant omnes et soli
sacerdotes. § 2. Unctionem infirmorum ministrare pertinet ad parochum,
vicarium paroecialem atque omnes alios sacerdotes circa illos, quorum cura
eis ex officio commissa est; de licentia saltem praesumpta praedictorum
quilibet sacerdos hoc sacramentum licite ministrare potest, in casu
necessitatis vero etiam debet.
CCEO 0740. Christifideles graviter aegrotantes, qui sensus vel usum rationis
amiserunt, praesumuntur velle sibi hoc sacramentum ministrari in periculo
mortis vel etiam ad iudicium sacerdotis alio tempore.
CCEO 0741. Oleum in sacramento unctionis infirmorum adhibendum debet esse
benedictum et quidem, nisi aliud fert ius particulare propriae Ecclesiae sui
iuris, ab ipso sacerdote, qui sacramentum ministrat.
CCEO 0742. Unctiones verbis,
ordine et modo praescriptis in libris liturgicis accurate peragantur; in
casu tamen necessitatis suf'ficit una unctio cum propria formula.
CAPUT VI. DE SACRA
ORDINATIONE
CCEO 0743. Per sacramentalem
ordinationem ab Episcopo peractam Spiritus Sancti operante virtute ministri
sacri constituuntur, qui munere et potestate a Christo Domino Apostolis suis
concreditis adaugentur et in variis gradibus fruuntur Evangelium annuntiandi,
populum Dei pascendi et sanctificandi.
Art. I. DE SACRAE
ORDINATIONIS MINISTRO
CCEO 0744. Solus Episcopus
sacram ordinationem valide ministrat manuum impositione et oratione ab
Ecclesia praescripta.
CCEO 0745. Ordinatio episcopalis reservatur ad normam iuris Romano Pontifici,
Patriarchae vel Metropolitae ita, ut nulli Episcopo liceat quemquam ordinare
Episcopum, nisi antea constat de legitimo mandato.
CCEO 0746. § 1. Episcopus ordinetur ab Episcopis tribus excepto casu
extremae necessitatis. § 2. Episcopus secundus et tertius, si adesse non
possunt Episcopi eiusdem Ecclesiae sui iuris ac primus Episcopus ordinans,
possunt esse alterius Ecclesiae sui iuris.
CCEO 0747. Candidatus ad
diaconatum vel presbyteratum a proprio Episcopo eparchiali ordinetur aut ab
alio Episcopo cum legitimis litteris dimissoriis.
CCEO 0748. § 1. Episcopus
eparchialis proprius, quod attinet ad sacram ordinationem eius, qui alicui
eparchiae ascribatur, est Episcopus eparchiae, in qua candidatus habet
domicilium, aut eparchiae, pro cuius servitio candidatus se devovere velle
scripto declaravit; quod attinet ad sacram ordinationem eius, qui alicui
eparchiae iam est ascriptus, est Episcopus illius eparchiae. § 2. Candidatum
sibi subditum alii Ecclesiae sui iuris ascriptum Episcopus eparchialis
ordinare non potest nisi de licentia Sedis Apostolicae; si vero de candidato
agitur, qui Ecclesiae patriarchali ascriptus est et intra fines territorii
eiusdem Ecclesiae domicilium vel quasidomicilium habet, hanc licentiam etiam
Patriarcha concedere potest.
CCEO 0749. In aliena eparchia Episcopus prohibetur sacram ordinationem
celebrare sine licentia Episcopi eparchialis, nisi ius particulare Ecclesiae
patriarchalis, ad Patriarcham quod attinet, aliud statuit.
CCEO 0750. § 1. Litteras dimissorias firmis cann. 472, 537, et 560 § 1 dare possunt: 1° Episcopus eparchialis proprius; 2° Administrator Ecclesiae
patriarchalis atque de consensu collegii consultorum eparchialium
Administrator eparchiae. § 2. Administrator Ecclesiae patriarchalis litteras
dimissorias ne concedat eis, qui a Patriarcha reiecti sunt, nec
Administrator eparchiae eis, qui ab Episcopo eparchiali reiecti sunt.
CCEO 0751. Litterae dimissoriae ne concedantur nisi habitis antea omnibus
testimoniis, quae iure exiguntur.
CCEO 0752. Litterae
dimissoriae mitti possunt ab Episcopo eparchiali proprio ad quemlibet
eiusdem Ecclesiae sui iuris Episcopum, non autem ad Episcopum alterius
Ecclesiae ac ordinandus, nisi de licentia eorum, de quibus in can. 748 § 2.
CCEO 0753. Litterae dimissoriae ab ipso concedente aut ab eius successore
limitibus circumscribi aut revocari possunt, sed semel concessae non
exstinguuntur resoluto iure concedentis.
Art. II. DE SACRAE
ORDINATIONIS SUBIECTO
CCEO 0754. Sacram
ordinationem valide suscipere potest solus vir baptizatus.
CCEO 0755. Episcopus
eparchialis et Superior maior nonnisi gravissima de causa, etsi occulta,
diacono sibi subdito ad presbyteratum destinato ascensum ad ipsum
presbyteratum prohibere possunt salvo iure recursus ad normam iuris.
CCEO 0756. Non licet aliquem quovis modo qualibet de causa ad ordines sacros
suscipiendos cogere vel ad normam iuris idoneum ab eisdem suscipiendis
avertere.
CCEO 0757. Is, qui superiorem ordinem sacrum suscipere recusat, non potest
prohiberi a suscepti ordinis sacri exercitio, nisi impedimento canonico
detinetur aliave gravis de iudicio Episcopi eparchialis vel Superioris
maioris obest causa.
1°
De requisitis in candidatis ad sacram ordinationem
CCEO 0758. § 1. Ut quis
licite ordinari possit, requiruntur: 1° chrismationis sancti myri susceptio;
2° mores atque qualitates physicae et psychicae ordini sacro suscipiendo
congruentes; 3° aetas iure praescripta; 4° debita scientia; 5° ordinum
inferiorum susceptio ad normam iuris particularis propriae Ecclesiae sui
iuris; 6° interstitiorum iure particulari praescriptorum observatio. § 2.
Requiritur praeterea, ne candidatus impeditus sit ad normam can. 762. § 3.
Circa coniugatos ad ordines sacros admittendos servetur ius particulare
propriae Ecclesiae sui iuris vel normae speciales a Sede Apostolica statutae.
CCEO 0759. § 1. Aetas praescripta ad diaconatum est vicesimus tertius annus
expletus, ad presbyteratum vicesimus quartus expletus firmo iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris provectiorem aetatem exigente. § 2. Dispensatio
ultra annum ab aetate iure communi praescripta reservatur Patriarchae, si de
candidato agitur, qui domicilium vel quasi-domicilium intra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis habet; secus Sedi Apostolicae.
CCEO 0760. § 1. Diaconum ordinare licet tantum post feliciter expletum
quartum curriculi studiorum philosophico-theologicorum annum, nisi Synodus
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel Consilium Hierarcharum aliud statuit.
§ 2. Si vero de candidato ad sacerdotium non destinato agitur, eum diaconum
ordinare licet tantum post feliciter expletum tertium annum studiorum, de
quibus in can. 354; si vero forte in posterum ad sacerdotium admittitur,
antea studia theologica opportune complere debet.
CCEO 0761. Candidatus ad ordinem diaconatus vel presbyteratus, ut licite
ordinetur, Episcopo eparchiali proprio aut Superiori maiori declarationem
tradere debet manu propria subscriptam, qua testificatur se sua sponte ac
libere ordinem sacrum et obligationes eidem ordini adnexas suscepturum atque
se ministerio ecclesiastico perpetuo mancipaturum esse, simul petens, ut ad
ordinem sacrum suscipiendum admittatur.
2°
De impedimentis suscipiendi vel exercendi ordines sacros
CCEO 0762. § 1. A
suscipiendis ordinibus sacris est impeditus: 1° qui aliqua forma laborat
amentiae aliusve infirmitatis psychicae, qua consultis peritis inhabilis
iudicatur ad ministerium rite implendum; 2° qui delictum apostasiae,
haereseos aut schismatis commisit; 3° qui matrimonium, etiam civile tantum,
attentavit, sive ipse vinculo matrimoniali aut ordine sacro aut voto publico
perpetuo castitatis a matrimonio celebrando impeditus, sive cum muliere
matrimonio valido coniuncta aut eodem voto litigata; 4° qui voluntarium
homicidium perpetravit aut abortum procuravit effecto secuto omnesque
positive cooperantes; 5° qui se ipsum vel alium graviter et dolose mutilavit
vel sibi vitam adimere tentavit; 6° qui actum ordinis posuit in ordine
episcopatus vel presbyteratus constitutis reservatum vel eodem carens vel ab
eiusdem exercitio aliqua poena canonica prohibitus; 7° qui officiam vel
administrationem gerit clericis vetitam, cuius rationem reddere debet, donec
deposito officio et administratione atque rationibus redditis liber factus
erit; 8° neophytus, nisi iudicio Hierarchae sufficienter probatus est. § 2.
Actus, ex quibus impedimenta, de quibus in § 1, nn. 2–6 oriri possunt, illa
non pariunt, nisi fuerunt peccata gravia et externa post baptismum
perpetrata.
CCEO 0763. Ab exercendis ordinibus sacris est impeditus: 1° qui impedimento
ordines sacros suscipiendi, dum afficiebatur, illegitime ordines sacros
suscepit; 2° qui delicta vel actus commisit, de quibus in can. 762 § 1, nn.
2–6; 3° qui amentia aliave infirmitate psychica, de qua in can. 762 § 1 n. 1, afficitur, donec Hierarcha consulto perito eiusdem ordinis sacri
exercitium permiserit.
CCEO 0764. Impedimenta suscipiendi vel exercendi ordines sacros iure
particulari statui non possunt; consuetudo vero novum impedimentum inducens
aut impedimento iure communi statuto contraria reprobatur.
CCEO 0765. Ignorantia impedimentorum ab eisdem non eximit.
CCEO 0766. Impedimenta multiplicantur ex diversis suis causis, non autem ex
repetita eadem causa, nisi agitur de impedimento ex homicidio voluntario aut
ex procurato abortu effectu secuto.
CCEO 0767. § 1. Episcopus eparchialis vel Hierarcha instituti vitae
consecratae potest sibi subditos dispensare ab impedimentis suscipiendi vel
exercendi ordines sacros sequentibus exceptis: 1° si factum, quo
impedimentum innititur, ad forum iudiciale deductum est; 2° ab impedimentis,
de quibus in can. 762 § 1, nn. 2–4. § 2. Dispensatio ab his impedimentis
reservatur Patriarchae circa candidatos vel clericos, qui domicilium vel
quasi-domicilium intra fines territorii Ecclesiae, cui praeest, habent;
secus Sedi Apostolicae. § 3. Eadem potestas dispensandi competit cuilibet
confessario in casibus occultis urgentioribus, in quibus auctoritas
competens adiri non potest et periculum imminet gravis damni vel infamiae,
sed ad hoc dumtaxat, ut paenitentes ordines sacros iam susceptos exercere
licite possint firmo onere adeundi quam primum eandem auctoritatem.
CCEO 0768. § 1. In precibus ad obtinendam dispensationem omnia impedimenta
indicanda sunt; dispensatio generalis vero valet etiam pro impedimentis bona
fide reticitis eis exceptis, de quibus in can. 762 § 1 n. 4, aliisve ad
forum iudiciale deductis, non autem pro reticitis mala fide. § 2. Si agitur
de impedimento ex voluntario homicidio aut ex procurato abortu, etiam
numerus delictorum ad validitatem dispensationis exprimendus est. § 3.
Dispensatio generalis ab impedimentis suscipiendi ordines sacros valet pro
omnibus ordinibus.
Art. III. DE EIS, QUAE SACRAE
ORDINATIONI PRAEMITTI DEBENT
CCEO 0769. § 1. Auctoritas,
quae candidatum ad sacram ordinationem admittit, obtineat: 1° declarationem,
de qua in can. 761, necnon testimonium ultimae sacrae ordinationis aut, si
de prima sacra ordinatione agitur, etiam testimonium baptismi et
chrismationis sancti myri; 2° si candidatus est matrimonio iunctus,
testimonium matrimonii et consensum uxoris scripto datum; 3° testimonium de
peractis studiis; 4° testimoniales litteras rectoris seminarii vel
Superioris instituti vitae consecratae aut presbyteri, cui candidatus extra
seminarium commendatus est, de bonis moribus eiusdem candidati: 5°
testimoniales litteras, de quibus in can. 771 § 3; 6° testimoniales litteras,
si id expedire iudicat, aliorum Episcoporum eparchialium vel Superiorum
institutorum vitae consecratae, ubi candidatus per aliquod tempus commoratus
est, de candidati qualitatibus deque eius libertate ab omni impedimento
canonico. § 2. Haec documenta asserventur in archivo eiusdem auctoritatis.
CCEO 0770. Episcopus ordinans cum legitimis litteris dimissoriis, quibus
asseritur candidatum ad ordinem sacrum suscipiendum idoneum esse, potest
huic attestationi acquiescere, sed non tenetur; si vero pro sua conscientia
censcet candidatum non esse idoneum, eum ne ordinet.
CCEO 0771. § 1. Nomina
candidatorum ad ordines sacros promovendorum publice nota fiant in ecclesia
paroeciali uniuscuiusque candidati ad normam iuris particularis. § 2. Omnes
christifideles obligatione tenentur impedimenta, si qua noverunt, Episcopo
eparchiali vel parocho ante sacram ordinationem revelandi. § 3. Parocho, qui
publicationem peragit, et etiam alii presbytero, si id expedire videtur,
Episcopus eparchialis committat, ut de candidatorum vita et moribus a
personis fide dignis diligenter exquirat et testimoniales litteras illam
investigationem et publicationem referentes ad curiam eparchialem mittat. §
4. Episcopus eparchialis alias investigationes, etiam privatas, si
opportunum ducit, facere ne omittat.
CCEO 0772. Omnis candidatus ad sacram ordinationem promovendus recessui
spirituali vacet modo iure particulari determinato.
Art. IV. DE SACRAE
ORDINATIONIS TEMPORE, LOCO, ADNOTATIONE ET TESTIMONIO
CCEO 0773. Sacrae
ordinationes cum christifidelium quam maxima frequentia celebrentur in
ecclesia die dominico vel festo, nisi iusta causa aliud suadet.
CCEO 0774. § 1. Celebrata sacra ordinatione nomina singulorum ordinatorum ac
Episcopi ordinantis, locus et dies sacrae ordinationis adnotentur in
speciali libro in archivo curiae eparchialis asservando. § 2. Singulis
ordinatis det Episcopus ordinans authenticum sacrae ordinationis susceptae
testimonium; qui, si ab Episcopo cum litteris dimissoriis ordinati sunt,
illud proprio Episcopo eparchiali vel Superiori maiori exhibeant pro sacrae
ordinationis adnotatione in speciali libro in archivo asservando.
CCEO 0775. Episcopus eparchialis aut Superior maior notitiam sacrae
ordinationis uniuscuiusque diaconi mittat ad parochum apud quem ordinati
baptismus adnotatus est.
CAPUT VII. DE MATRIMONIO
CCEO 0776. § 1. Matrimoniale
foedus a Creatore conditum eiusque legibus instructum, quo vir et mulier
irrevocabili consensu personali totius vitae consortium inter se constituunt,
indole sua naturali ad bonum coniugum ac ad filiorum generationem et
educationem ordinatur. § 2. Ex Christi institutione matrimonium validum
inter baptizatos eo ipso est sacramentum, quo coniuges ad imaginem
indefectibilis unionis Christi cum Ecclesia a Deo uniuntur gratiaque
sacramentali veluti consecrantur et roborantur. § 3. Essentiales matrimonii
proprietates sunt unitas et indissolubilitas, quae in matrimonio inter
baptizatos specialem obtinent firmitatem ratione sacramenti.
CCEO 0777. Ex matrimonio oriuntur inter coniuges aequa iura et obligationes
circa ea, quae ad consortium vitae coniugalis pertinent.
CCEO 0778. Omnes possunt
matrimonium inire, qui iure non prohibentur.
CCEO 0779. Matrimonium gaudet favore iuris; quare in dubio standum est pro
validitate matrimonii, donec contrarium probetur.
CCEO 0780. § 1. Matrimonium catholicorum, etsi una tantum pars est catholica,
regitur iure non solum divino, sed etiam canonico salva competentia
auctoritatis civilis circa effectus mere civiles matrimonii. § 2.
Matrimonium inter partem catholicam et partem baptizatam acatholicam salvo
iure divino regitur etiam: 1° iure proprio Ecclesiae vel Communitatis
ecclesialis, ad quam pars acatholica pertinet, si haec Communitas ius
matrimoniale proprium habet; 2° iure, quo pars acatholica tenetur, si
Communitas ecclesialis, ad quam pertinet, iure matrimoniali proprio caret.
CCEO 0781. Si quando Ecclesia iudicare debet de validitate matrimonii
acatholicorum baptizatorum: 1° quod attinet ad ius, quo partes tempore
celebrationis matrimonii tenebantur servetur can. 780 § 2: 2° quod attinet
ad formam celebrationis matrimonii, Ecclesia agnoscit quamlibet formam iure
praescriptam vel admissam, cui partes tempore celebrationis matrimonii
subiectae erant, dummodo consensus expressus sit forma publica et, si una
saltem pars est christifidelis alicuius Ecclesiae orientalis acatholicae,
matrimonium ritu sacro celebratum sit.
CCEO 0782. § 1. Sponsalia,
quae laudabiliter matrimonio praemittuntur ex antiquissima Ecclesiarum
orientalium traditione, reguntur iure particulari propriae Ecclesiae sui
iuris. § 2. Ex matrimonii promissione non datur actio ad potendam matrimonii
celebrationem; datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debetur.
Art. I. DE CURA PASTORALI ET
DE EIS, QUAE MATRIMONII CELEBRATIONI PRAEMITTI DEBENT
CCEO 0783. § 1. Pastores
animarum obligatione tenentur curandi, ut christifideles ad statum
matrimonialem praeparentur: 1° praedicatione et catechesi iuvenibus et
adultis aptata, quibus christifideles instituantur de significatione
matrimonii christiani, de obligationibus coniugum inter se necnon de iure
primario et obligatione, quae parentes habent, filiorum educationem physicam,
religiosam, moralem, socialem et culturalem pro viribus curandi; 2°
instructione sponsorum personali ad matrimonium, qua sponsi ad novum statum
disponantur. § 2. Enixe commendatur sponsis catholicis, ut in matrimonio
celebrando Divinam Eucharistiam suscipiant. § 3. Celebrato vero matrimonio
pastores animarum auxilium coniugibus praebeant, ut matrimoniale foedus
fideliter servantes atque tuentes ad sanctiorem in dies plenioremque in
familia vitam ducendam perveniant.
CCEO 0784. Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris, collatis
consiliis cum Episcopis eparchialibus aliarum Ecclesiarum sui iuris in eodem
territorio potestatem suam exercentibus, statuantur normae de examine
sponsorum et de aliis mediis ad investigationes, praecipue quod ad baptismum
et ad statum liberum spectat, quae ante matrimonium peragendae sunt, quibus
diligenter observatis procedi potest ad matrimonii celebrationem.
CCEO 0785. § 1. Pastores animarum obligatione tenentur pro necessitatibus
locorum et temporum omnia pericula a matrimonio invalide ac illicite
celebrando remediis opportunis arcendi; ideo, antequam matrimonium
celebratur, constare debet nihil eius validae ac licitae celebrationi
obstare. § 2. In periculo mortis, si aliae probationes haberi non possunt,
sufficit, nisi contraria assunt indicia, affirmatio sponsorum, si casus fert,
etiam iurata, se baptizatos esse et nullo detineri impedimento.
CCEO 0786. Omnes christifideles obligatione tenentur impedimenta, si qua
noverunt, parocho aut Hierarchae loci ante matrimonii celebrationem
revelandi.
CCEO 0787. Parochus, qui investigationes peregit, de harum exitu statim per
authenticum documentum certiorem faciat parochum, cuius est matrimonium
benedicere.
CCEO 0788. Si quod dubium post accuratas investigationes adhuc superest de
exsistentia impedimenti, parochus rem ad Hierarcham loci deferat.
CCEO 0789. Etsi matrimonium de cetero valide celebrari potest, sacerdos
praeter alios casus iure determinatos sine licentia Hierarchae loci ne
benedicat: 1° matrimonium vagorum; 2° matrimonium, quod ad normam iuris
civilis agnosci vel iniri non potest; 3° matrimonium eius, qui
obligationibus naturalibus tenetur erga tertiam partem filiosve ex
praecedenti unione cum illa parte ortos; 4° matrimonium filii familias
minoris insciis aut invitis parentibus; 5° matrimonium eius, qui sententia
ecclesiastica vetatur transire ad novum matrimonium, nisi quasdam
condiciones implet; 6° matrimonium eius, qui publice fidem catholicam
abiecit, etsi ad Ecclesiam vel Communitatem ecclesialem acatholicam non
transiit; Hierarcha loci vero hoc in casu licentiam ne concedat nisi servato
can. 814 congrua congruis referendo.
Art. II. DE IMPEDIMENTIS
DIRIMENTIBUS IN GENERE
CCEO 0790. § 1. Impedimentum
dirimens personam inhabilem reddit ad matrimonium valide celebrandum. § 2.
Impedimentum, etsi ex alterutra tantum parte se habet, matrimonium tamen
reddit invalidum.
CCEO 0791. Publicum censetur impedimentum, quod probari in foro externo
potest; secus est occultum.
CCEO 0792. Iure particulari
Ecclesiae sui iuris impedimenta dirimentia ne statuantur nisi gravissima de
causa, collatis consiliis cum Episcopis eparchialibus aliarum Ecclesiarum
sui iuris, quorum interest, et consulta Sede Apostolica; nulla auctoritas
inferior autem nova impedimenta dirimentia statuere potest.
CCEO 0793. Consuetudo novum impedimentum inducens aut impedimentis
exsistentibus contraria reprobatur.
CCEO 0794. § 1. Hierarcha loci christifidelibus sibi subditis ubicumque
commorantibus necnon ceteris christifidelibus propriae Ecclesiae sui iuris
intra fines territorii eparchiae actu degentibus vetare potest matrimonium
in casu speciali, sed ad tempus tantum, gravi de causa eaque perdurante. §
2. Si de Hierarcha loci agitur, qui intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis potestatem suam exercet, Patriarcha tali vetito clausulam
dirimentem addere potest; ceteris in casibus vero sola Sedes Apostolica.
CCEO 0795. § 1. Hierarcha loci christifideles sibi subditos ubicumque
commorantes necnon ceteros christifideles propriae Ecclesiae sui iuris
ascriptos et intra fines territorii eparchiae actu degentes dispensare
potest ab impedimentis iuris ecclesiastici sequentibus exceptis: 1° ordinis
sacri; 2° voti publici perpetui castitatis in instituto religioso emissi,
nisi agitur de congregationibus iuris eparchialis; 3° coniugicidii. § 2.
Dispensatio ab his impedimentis reservatur Sedi Apostolicae; Patriarcha vero
dispensare potest ab impedimentis coniugicidii et voti publici perpetui
castitatis in congregationibus cuiusvis condicionis iuridicae emissi. § 3.
Numquam datur dispensatio ab impedimento consanguinitatis in linea recta aut
in secundo gradu lineae collateralis.
CCEO 0796. § 1. Urgente periculo mortis Hierarcha loci christifideles sibi
subditos ubicumque commorantes necnon ceteros christifideles intra fines
territorii eparchiae actu degentes dispensare potest a forma celebrationis
matrimonii iure praescripta et ab omnibus et singulis impedimentis iuris
ecclesiastici sive publicis sive occultis excepto impedimento ordinis sacri
sacerdotii. § 2. In eisdem rerum adiunctis et solum in casibus, in quibus ne
Hierarcha loci quidem adiri potest, eandem potestatem dispensandi habent
parochus, alius sacerdos facultate matrimonium benedicendi praeditus et
sacerdos catholicus, de quo in can. 832 § 2; confessarius vero eandem
potestatem habet, si agitur de impedimento occulto, pro foro interno sive
intra sive extra actum sacramentalis confessionis. § 3. Hierarcha loci
censetur adiri non posse, si tantum alio modo quam per epistulam vel
personalem accessum id fieri potest.
CCEO 0797. § 1. Si impedimentum detegitur, dum iam omnia parata sunt ad
matrimonium celebrandum nec matrimonium sine probabili gravis mali periculo
deferri potest, donec ab auctoritate competenti dispensatio obtenta erit,
potestatem dispensandi ab omnibus impedimentis, eis exceptis, de quibus in
can. 795 § 1, nn. 1 et 2, habent Hierarcha loci et, dummodo casus sit
occultus, omnes, de quibus in can. 796 § 2, servatis condicionibus ibidem
praescriptis. § 2. Haec potestas valet etiam ad matrimonium convalidandum,
si idem periculum est in mora nec tempus suppetit adeundi auctoritatem
competentem.
CCEO 0798. Sacerdotes, de quibus in cann. 796 § 2 et 797 § 1, de concessa
dispensatione vel convalidatione pro foro externo Hierarcham loci statim
certiorem faciant eaque adnotetur in libro matrimoniorum.
CCEO 0799. Nisi aliud fert rescriptum Sedis Apostolicae aut intra limites
eorum competentiae Patriarchae vel Hierarchae loci, dispensatio in foro
interno non sacramentali concessa ab impedimento occulto adnotetur in
archivo secreto curiae eparchialis nec alia dispensatio pro foro externo est
necessaria, etsi postea occultum impedimentum publicum evasit.
Art. III. DE IMPEDIMENTIS IN
SPECIE
CCEO 0800. § 1. Vir ante
decimum sextum aetatis annum expletum, mulier ante decimum quartum aetatis
annum expletum matrimonium valide celebrare non possunt. § 2. Integrum est
iuri particulari Ecclesiae sui iuris aetatis annum superiorem ad licitam
matrimonii celebrationem statuere.
CCEO 0801. § 1. Impotentia
coeundi antecedens et perpetua sive ex parte viri sive ex parte mulieris
sive absoluta sive relativa matrimonium ex ipsa eius natura dirimit. § 2. Si
impedimentum impotentiae dubium est sive dubio iuris sive dubio facti,
matrimonium non est impediendum nec stante dubio nullum declarandum. § 3.
Sterilitas matrimonium nec prohibet nec dirimit firmo can. 821.
CCEO 0802. § 1. Invalide matrimonium attentat, qui vinculo tenetur prioris
matrimonii. § 2. Etsi prius matrimoniam invalidum aut solutum est qualibet
ex causa, non licet aliud matrimonium celebrare, antequam de prioris
invaliditate aut solutione legitime et certo constat.
CCEO 0803. § 1. Matrimonium cum non baptizatis valide celebrari non potest.
§ 2. Si pars tempore celebrati matrimonii tamquam baptizata communiter
habebatur aut eius baptismus erat dubius, praesumenda est ad normam can. 779
validitas matrimonii, donec certo probetur alteram partem baptizatam esse,
alteram vero non baptizatam. § 3. Circa condiciones dispensandi applicetur
can. 814.
CCEO 0804. Invalide matrimonium attentat, qui in ordine sacro est
constitutus.
CCEO 0805. Invalide matrimonium attentat, qui votum publicum perpetuum
castitatis in instituto religioso emisit.
CCEO 0806. Cum persona
abducta vel saltem retenta intuitu matrimonii cum ea celebrandi matrimonium
valide celebrari non potest, nisi postea illa ab abducente vel retinente
separata et in loco tuto ac libero constituta matrimonium sua sponte eligit.
CCEO 0807. § 1. Qui intuitu matrimonii cum certa persona celebrandi eius
coniugi vel proprio coniugi mortem intulit, invalide hoc matrimonium
attentat. § 2. Invalide quoque matrimonium inter se attentant, qui mutua
opera physica vel morali mortem coniugi intulerunt.
CCEO 0808. § 1. In linea
recta consanguinitatis matrimonium invalidum est inter omnes ascendentes et
descendentes. § 2. In linea collaterali invalidum est usque ad quartum
gradum inclusive. § 3. Numquam matrimonium permittatur, si quod subest
dubium, num partes sint consanguineae in aliquo gradu lineae rectae aut in
secundo gradu lineae collateralis. § 4. Impedimentum consanguinitatis non
multiplicatur.
CCEO 0809. § 1. Affinitas matrimonium dirimit in quolibet gradu lineae
rectae et in secundo gradu lineae collateralis. § 2. Impedimentum
affinitatis non multiplicatur.
CCEO 0810. § 1. Impedimentum
publicae honestatis oritur: 1° ex matrimonio invalido post instauratam vitam
communem; 2° ex notorio vel publico concubinatu; 3° ex instauratione vitae
communis eorum, qui ad formam celebrationis matrimonii iure praescriptam
astricti matrimonium attentaverunt coram officiali civili aut ministro
acatholico. § 2. Hoc impedimentum matrimonium dirimit in primo gradu lineae
rectae inter virum et consanguineas mulieris itemque inter mulierem et viri
consanguineos.
CCEO 0811. § 1. Ex baptismo
oritur inter patrinum et baptizatum eiusque parentes cognatio spiritualis,
quae matrimonium dirimit. § 2. Si iteratur baptismus sub condicione,
cognatio spiritualis non oritur, nisi iterum idem patrinus adhibitus est.
CCEO 0812. Matrimonium inter se valide celebrare non possunt, qui cognatione
legali ex adoptione orta in linea recta aut in secundo gradu lineae
collateralis coniuncti sunt.
Art. IV. DE MATRIMONIIS
MIXTIS
CCEO 0813. Matrimonium inter
duas personas baptizatas, quarum altera est catholica, altera vero
acatholica, sine praevia auctoritatis competentis licentia prohibitum est.
CCEO 0814. Licentiam iusta de causa concedere potest Hierarcha loci; eam
vero ne concedat nisi impletis condicionibus, quae sequuntur: 1° pars
catholica declaret se paratam esse pericula a fide deficiendi removere atque
sinceram promissionem praestet se omnia pro viribus facturam esse, ut omnes
filii in Ecclesia catholica baptizentur et educentur; 2° de his
promissionibus a parte catholica faciendis altera pars tempestive certior
fiat ita, ut constet ipsam vere consciam esse promissionis et obligationis
partis catholicae; 3° ambae partes edoceantur de finibus et proprietatibus
essentialibus matrimonii a neutro sponso excludendis.
CCEO 0815. Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris statuatur
modus, quo hae declarationes et promissiones, quae semper requiruntur,
faciendae sint, et modus determinetur, quo de eisdem et in foro externo
constet et pars acatholica certior fiat.
CCEO 0816. Hierarchae loci aliique pastores animarum curent, ne coniugi
catholico et filiis ex matrimonio mixto natis auxilium spirituale desit ad
eorum obligationes conscientiae implendas, atque coniuges adiuvent ad
consortii vitae coniugalis et familiaris unitatem fovendam.
Art. V. DE CONSENSU
MATRIMONIALI
CCEO 0817. § 1. Consensus
matrimonialis est actus voluntatis, quo vir et mulier foedere irrevocabili
se mutuo tradunt et accipiunt ad constituendum matrimonium. § 2. Consensus
matrimonialis nulla humana potestate suppleri potest.
CCEO 0818. Sunt incapaces matrimonii celebrandi: 1° qui sufficienti usu
rationis carent; 2° qui laborant gravi defectu discretionis iudicii circa
iura et obligationes matrimoniales essentiales mutuo tradenda et acceptanda;
3° qui ob causas naturae psychicae obligationes matrimonii essentiales
assumere non possunt.
CCEO 0819. Ut consensus matrimonialis haberi possit, necesse est, ut
matrimonium celebrantes saltem non ignorent matrimonium esse consortium
permanens inter virum et mulierem ordinatum ad filios cooperatione aliqua
sexuali procreandos.
CCEO 0820. § 1. Error in persona invalidum reddit matrimonium. § 2. Error in
qualitate personae, etsi dat causam matrimonio, matrimonium non dirimit,
nisi haec qualitas directe et principaliter intenditur.
CCEO 0821. Qui matrimonium celebrat deceptus dolo ad obtinendum consensum
patrato circa aliquam alterius partis qualitatem, quae sua natura consortium
vitae coniugalis graviter perturbare potest, invalide celebrat.
CCEO 0822. Error circa matrimonii unitatem vel indissolubilitatem aut
sacramentalem dignitatem, dummodo non determinet voluntatem, non vitiat
consensum matrimonialem.
CCEO 0823. Scientia aut opinio nullitatis matrimonii consensum matrimonialem
non necessario excludit.
CCEO 0824. § 1. Internus animi consensus praesumitur conformis verbis vel
signis in celebrando matrimonio adhibitis. § 2. Sed si alterutra vel utraque
pars positivo voluntatis actu excludit matrimonium ipsum vel matrimonii
essentiale aliquod elementum vel essentialem aliquam proprietatem, invalide
matrimonium celebrat.
CCEO 0825. Invalidum est matrimonium celebratum ob vim vel metum gravem ab
extrinseco etiam inconsulto incussum, a quo ut quis se liberet, eligere
cogatur matrimonium.
CCEO 0826. Matrimonium sub condicione valide celebrari non potest.
CCEO 0827. Etsi matrimonium invalide ratione impedimenti vel defectus formae
celebrationis matrimonii iure praescriptae celebratum est, consensus
praestitus praesumitur perseverare, donec de eius revocatione constiterit.
Art. VI. DE FORMA
CELEBRATIONIS MATRIMONII
CCEO 0828. § 1. Ea tantum
matrimonia valida sunt, quae celebrantur ritu sacro coram Hierarcha loci vel
parocho loci vel sacerdote, cui ab alterutro collata est facultas
matrimonium benedicendi, et duobus saltem testibus secundum tamen
praescripta canonum, qui sequuntur, et salvis exceptionibus, de quibus in
cann. 832 et 834 § 2. § 2. Sacer hic censetur ritus ipso interventu
sacerdotis assistentis et benedicentis.
CCEO 0829. § 1. Hierarcha loci et parochus loci capta possessione canonica
officii, dum legitime officio funguntur, intra fines sui territorii ubique
valide benedicunt matrimonium, sive sponsi sunt subditi sive, dummodo
alterutra saltem pars sit ascripta propriae Ecclesiae sui iuris, non subditi.
§ 2. Hierarcha et parochus personalis vi officii matrimonium solummodo eorum,
quorum saltem alteruter sibi subditus est, intra fines suae dicionis valide
benedicunt. § 3. Patriarcha ipso iure facultate praeditus est servatis aliis
de iure servandis matrimonia per se ipsum benedicendi ubique terrarum,
dummodo alterutra saltem pars ascripta sit Ecclesiae, cui praeest.
CCEO 0830. § 1. Hierarcha loci et parochus loci, dum legitime officio
funguntur, possunt sacerdotibus cuiusvis Ecclesiae sui iuris, etiam
Ecclesiae latinae, facultatem conferre, intra fines sui territorii
determinatum matrimonium benedicendi. § 2. Facultatem generalem vero
matrimonia benedicendi conferre potest solus Hierarcha loci firmo can. 302 §
2. § 3. Collatio facultatis matrimonia benedicendi, ut valida sit,
determinatis sacerdotibus expresse immo, si de facultate generali agitur,
scripto conferri debet.
CCEO 0831. § 1. Hierarcha loci vel parochus loci matrimonium licite
benedicunt: 1° postquam sibi constitit de domicilio vel quasi-domicilio vel
menstrua commoratione aut, si de vago agitur, actuali commoratione
alterutrius sponsi in loco matrimonii; 2° habita, si hae condiciones desunt,
licentia Hierarchae vel parochi domicilii vel quasi-domicilii alterutrius
partis, nisi iusta causa excusat; 3° in loco quoque exclusivo alterius
Ecclesiae sui iuris, nisi Hierarcha, qui in hoc loco potestatem suam exercet,
expresse renuit. § 2. Matrimonium coram sponsi parocho celebretur, nisi vel
ius particulare aliud fert vel iusta causa excusat.
CCEO 0832. § 1. Si haberi vel adiri non potest sine gravi incommodo sacerdos
ad normam iuris competens, celebrare intendentes verum matrimonium illud
valide ac licite coram solis testibus celebrare possunt: 1° in periculo
mortis; 2° extra periculum mortis, dummodo prudenter praevideatur earum
rerum condicionem esse per mensem duraturam. § 2. In utroque casu, si
praesto est alius sacerdos, ille, si fieri potest, vocetur, ut matrimonium
benedicat salva matrimonii validitate coram solis testibus; eisdem in
casibus etiam sacerdos acatholicus vocari potest. § 3. Si matrimonium
celebratum est coram solis testibus, coniuges a sacerdote quam primum
benedictionem matrimonii suscipere ne neglegant.
CCEO 0833. § 1. Hierarcha loci cuilibet sacerdoti catholico facultatem
conferre potest matrimonium christifidelium alicuius Ecclesiae orientalis
acatholicae, qui sacerdotem propriae Ecclesiae sine gravi incommodo adire
non possunt, benedicendi, si sua sponte id petunt et dummodo nihil validae
vel licitae celebrationi matrimonii obstet. § 2. Sacerdos catholicus, si
fieri potest, antequam matrimonium benedicit, auctoritatem competentem
illorum christifidelium de hac re certiorem faciat.
CCEO 0834. § 1. Forma
celebrationis matrimonii iure praescripta servanda est, si saltem alterutra
pars matrimonium celebrantium in Ecclesia catholica baptizata vel in eandem
recepta est. § 2. Si vero pars catholica alicui Ecclesiae orientali sui
iuris ascripta matrimonium celebrat cum parte, quae ad Ecclesiam orientalem
acatholicam pertinet, forma celebrationis matrimonii iure praescripta
servanda est tantum ad liceitatem; ad validitatem autem requiritur
benedictio sacerdotis servatis aliis de iure servandis.
CCEO 0835. Dispensatio a
forma celebrationis matrimonii iure praescripta reservatur Sedi Apostolicae
vel Patriarchae, qui eam ne concedat nisi gravissima de causa.
CCEO 0836. Extra casum necessitatis in matrimonii celebratione serventur
praescripta librorum liturgicorum et legitimae consuetudines.
CCEO 0837. § 1. Ad
matrimonium valide celebrandum necesse est, ut partes sint praesentes una
simul et consensum matrimonialem mutuo exprimant. § 2. Matrimonium per
procuratorem valide celebrari non potest, nisi iure particulari propriae
Ecclesiae sui iuris aliud statuitur, quo in casu etiam de condicionibus, sub
quibus tale matrimonium celebrari potest, providendum est.
CCEO 0838. § 1. Matrimonium celebretur in ecclesia paroeciali aut de
licentia Hierarchae loci vel parochi loci in alio loco sacro; in aliis autem
locis celebrari non potest nisi de licentia Hierarchae loci. § 2. Circa
tempus celebrationis matrimonii servandae sunt normae iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris statutae.
CCEO 0839. Vetita est ante vel post canonicam celebrationem alia eiusdem
matrimonii celebratio religiosa ad matrimonialem consensum praestandum vel
renovandum; item vetita est celebratio religiosa, in qua et sacerdos
catholicus et minister acatholicus partium consensum exquirunt.
CCEO 0840. § 1. Permissio matrimonii secreti ab Hierarcha loci gravi et
urgenti de causa concedi potest et secumfert gravem obligationem secretum
servandi ex parte Hierarchae loci, parochi, sacerdotis facultate matrimonium
benedicendi praediti, testium et alterius coniugis, altero non consentiente
divulgationi. § 2. Obligatio secretum servandi ex parte Hierarchae loci
cessat, si grave scandalum aut gravis erga matrimonii sanctitatem iniuria ex
secreti observantia imminet. § 3. Matrimonium secreto celebratum in speciali
tantummodo libro in archivo secreto curiae eparchialis asservando adnotetur,
nisi gravissima causa obstat.
CCEO 0841. § 1. Celebrato matrimonio parochus loci celebrationis vel is, qui
eius vices gerit, etsi neuter matrimonium benedixit, quam primum adnotet in
libro matrimoniorum nomina coniugum, sacerdotis benedicentis ac testium,
locum et diem celebrati matrimonii, dispensationem, si casus fert, a forma
celebrationis matrimonii vel ab impedimentis eiusque auctorem una cum
impedimento eiusque gradu, facultatem matrimonium benedicendi collatam atque
alia secundum modum a proprio Episcopo eparchiali praescriptum. § 2.
Praeterea parochus loci in libro baptizatorum adnotet coniugem tali die in
sua paroecia matrimonium celebravisse; si vero coniux alibi baptizatus est,
parochus loci testimonium matrimonii mittat per se vel per curiam
eparchialem ad parochum, apud quem coniugis baptismus adnotatus est, nec
acquiescat, donec notitiam de adnotatione matrimonii in libro baptizatorum
receperit. § 3. Si matrimonium ad normam can. 832 celebratum est, sacerdos,
si illud benedixit, secus testes et coniuges curare debent, ut celebratio
matrimonii in praescriptis libris quam primum adnotetur.
CCEO 0842. Si matrimonium vel convalidatur pro foro externo vel nullum
declaratur vel legitime praeterquam morte solvitur, parochus loci
celebrationis matrimonii certior fieri debet, ut adnotatio in libris
matrimoniorum et baptizatorum fiat.
Art. VII. DE MATRIMONII
CONVALIDATIONE
1° De convalidatione
simplici
CCEO 0843. § 1. Ad
convalidandum matrimonium invalidum ob impedimentum dirimens requiritur, ut
cesset impedimentum vel ab eodem dispensetur et consensum renovet saltem
pars impedimenti conscia. § 2. Haec renovatio requiritur ad validitatem
convalidationis, etsi initio utraque pars consensum praestitit nec postea
revocavit.
CCEO 0844. Renovatio consensus debet esse novus voluntatis actus in
matrimonium, quod pars renovans scit aut opinatur ab initio invalidum fuisse.
CCEO 0845. § 1. Si impedimentum est publicum, consensus ab utraque parte
renovandus est forma celebrationis matrimonii iure praescripta. § 2. Si
impedimentum est occultum, satis est, ut consensus renovetur privatim et
secreto; a parte quidem impedimenti conscia, dummodo altera in consensu
praestito perseveret, aut ab utraque parte, si impedimentum est utrique
parti notum.
CCEO 0846. § 1. Matrimonium invalidum ob defectum consensus convalidatur, si
pars, quae non consensit, iam consentit, dummodo consensus ab altera parte
praestitus perseveret. § 2. Si defectus consensus probari non potest, satis
est, ut pars, quae non consensit, privatim et secreto consensum praestet. §
3. Si defectus consensus probari potest, necesse est, ut consensus renovetur
forma celebrationis matrimonii iure praescripta.
CCEO 0847. Matrimonium invalidum ob defectum formae celebrationis matrimonii
iure praescriptae, ut validum fiat, denuo hac forma celebrari debet.
2° De sanatione in radice
CCEO 0848. § 1. Matrimonii
invalidi sanatio in radice est eiusdem sine renovatione consensus
convalidatio ab auctoritate competenti concessa secumferens dispensationem
ab impedimento, si adest, atque a forma celebrationis matrimonii iure
praescripta, si servata non est, necnon retrotractionem effectuum
canonicorum ad praeteritum. § 2. Convalidatio fit a momento concessionis
gratiae; retrotractio vero intellegitur facta ad momentum celebrationis
matrimonii, nisi aliter in concessione expresse cavetur.
CCEO 0849. § 1. Sanatio
matrimonii in radice valide concedi potest etiam alterutra vel utraque parte
inscia. § 2. Sanatio in radice ne concedatur nisi gravi de causa et nisi
probabile est partes in consortio vitae coniugalis perseverare velle.
CCEO 0850. § 1. Matrimonium invalidum sanari potest, dummodo consensus
utriusque partis perseveret. § 2. Matrimonium invalidum ob impedimentum
iuris divini valide sanari non potest, nisi postquam impedimentum cessavit.
CCEO 0851. § 1. Si in utraque vel alterutra parte deest consensus,
matrimonium non potest valide sanari in radice, sive consensus ab initio
defuit, sive ab initio praestitus postea revocatus est. § 2. Si vero
consensus ab initio quidem defuit, sed postea praestitus est, sanatio
concedi potest a momento praestiti consensus.
CCEO 0852. Patriarcha et
Episcopus eparchialis concedere possunt sanationem in radice in singulis
casibus, si validitati matrimonii obstat defectus formae celebrationis
matrimonii iure praescriptae vel aliquod impedimentum, a quo ipsi dispensare
possunt, et in casibus iure praescriptis, si impletae sunt condiciones, de
quibus in can. 814; in ceteris casibus et si de impedimento iuris divini
agitur, quod iam cessavit, sanatio in radice concedi potest a sola Sede
Apostolica.
Art. VIII. DE SEPARATIONE
CONlUGUM
1° De dissolutione
vinculi
CCEO 0853. Matrimonii
vinculum sacramentale matrimonio consummato nulla humana potestate nullaque
causa praeterquam morte dissolvi potest.
CCEO 0854. § 1. Matrimonium initum a duobus non baptizatis solvitur ex
privilegio paulino in favorem fidei partis, quae baptismum suscepit, ipso
iure, si novum matrimonium ab eadem parte celebratur, dummodo pars non
baptizata discedat. § 2. Discedere censetur pars non baptizata, si non vult
pacifice cohabitare cum parte baptizata sine contumelia Creatoris, nisi haec
post baptismum susceptum iustam illi dedit discedendi causam.
CCEO 0855. § 1. Ut pars
baptizata novum matrimonium valide celebret, pars non baptizata interpellari
debet, num: 1° velit et ipsa baptismum suscipere; 2° saltem velit cum parte
baptizata pacifice cohabitare sine contumelia Creatoris. § 2. Haec
interpellatio post baptismum fieri debet; sed Hierarcha loci gravi de causa
potest permittere, ut interpellatio ante baptismum fiat, immo potest ab
interpellatione dispensare sive ante sive post baptismum, si modo procedendi
saltem summario et extraiudiciali constat eam fieri non posse aut fore
inutilem.
CCEO 0856. § 1. Interpellatio fit regulariter de auctoritate Hierarchae loci
partis conversae, a quo concedendum est alteri coniugi spatium temporis ad
respondendum, si id petivit, eo tamen monito, ut hoc spatio temporis
inutiliter elapso eius silentium pro responsione negativa habeatur. § 2.
Interpellatio etiam privatim facta ab ipsa parte conversa valet, immo est
licita, si forma superius praescripta servari non potest. § 3. In utroque
casu de interpellatione facta deque eiusdem exitu in foro externo legitime
constare debet.
CCEO 0857. Pars baptizata ius habet novum matrimonium celebrandi cum parte
catholica, si: 1° altera pars negative interpellationi respondit; 2°
interpellatio legitime omissa est; 3° pars non baptizata, sive iam
interpellata sive non, antea perseverans in pacifica cohabitatione postea
sine iusta causa discessit; quo in casu vero interpellatio ad normam cann.
855 et 856 praemittenda est.
CCEO 0858. Hierarcha loci tamen gravi de causa concedere potest, ut pars
baptizata, utens privilegio paulino, celebret matrimonium cum parte
acatholica sive baptizata sive non baptizata servatis etiam praescriptis
canonum de matrimoniis mixtis.
CCEO 0859. § 1. Non baptizatus, qui plures uxores non baptizatas simul habet,
suscepto in Ecclesia catholica baptismo, si ei durum est cum earum prima
permanere, unam ex illis ceteris dimissis retinere potest; idem valet de
muliere baptizata, quae plures maritos non baptizatos simul habet. § 2. In
hoc casu matrimonium forma celebrationis matrimonii iure praescripta
celebrandum est servatis etiam aliis de iure servandis. § 3. Hierarcha loci
condicione morali, sociali, oeconomica locorum et personarum prae oculis
habita curet, ut eorum, qui dimissi sunt, necessitatibus satis provisum sit
secundum normas iustitiae, caritatis et aequitatis.
CCEO 0860. Non baptizato, qui suscepto in Ecclesia catholica baptismo cum
coniuge non baptizato ratione captivitatis vel persecutionis cohabitationem
restaurare non potest, aliud matrimonium celebrare licet, etsi altera pars
baptismum interea suscepit, firmo can. 853.
CCEO 0861. In re dubia privilegium fidei gaudet favore iuris.
CCEO 0862. Matrimonium non consummatum solvi potest iusta de causa a Romano
Pontifice utraque parte rogante vel alterutra, etsi altera est invita.
2° De separatione manente
vinculo
CCEO 0863. § 1. Enixe
commendatur, ut coniux caritate motus et boni familiae sollicitus veniam non
abnuat comparti adulterae atque consortium vitae coniugalis non disrumpat;
si vero eiusdem culpam expresse aut tacite non condonavit, ius ei est
solvendi consortium vitae coniugalis, nisi in adulterium consensit aut eidem
causam dedit vel ipse quoque adulterium commisit. § 2. Tacita condonatio
habetur, si coniux innocens, postquam de adulterio certior factus est, sua
sponte cum altero coniuge maritali affectu conversatus est; praesumitur vero,
si per sex menses consortium vitae coniugalis servavit neque auctoritatem
ecclesiasticam vel civilem de re adiit. § 3. Si coniux innocens sua sponte
consortium vitae coniugalis solvit, debet intra sex menses causam
separationis deferre ad auctoritatem competentem, quae omnibus inspectis
adiunctis perpendat, num coniux innocens adduci possit, ut culpam condonet
et separationem non protrahat.
CCEO 0864. § 1. Si alteruter coniugum vitam communem coniugi vel filiis
periculosam aut nimis duram reddit, alteri legitimam praebet causam
discedendi decreto Hierarchae loci et etiam propria auctoritate, si
periculum est in mora. § 2. Iure particulari Ecclesiae sui iuris aliae
causae pro moribus populorum et locorum circumstantiis statui possunt. § 3.
In omnibus casibus causa separationis cessante consortium vitae coniugalis
restaurandum est, nisi ab auctoritate competenti aliud statuitur.
CCEO 0865. Facta separatione coniugum opportune semper cavendum est de
debita filiorum sustentatione et educatione.
CCEO 0866. Coniux innocens laudabiliter alterum coniugem ad consortium vitae
coniugalis rursus admittere potest, quo in casu iuri separationis renuntiat.
CAPUT VIII. DE
SACRAMENTALIBUS, DE LOCIS ET DE TEMPORIBUS SACRIS, DE CULTU SANCTORUM, DE
VOTO ET DE IUREIURANDO
Art. I. DE SACRAMENTALIBUS
CCEO 0867. § 1. Per
sacramentalia, quae sacra sunt signa, quibus ad aliquam sacramentorum
imitationem effectus praesertim spirituales significantur et ex Ecclesiae
impetratione obtinentur, homines ad praecipuum sacramentorum effectum
suscipiendum disponuntur et varia vitae adiuncta sanctificantur. § 2. Circa
sacramentalia serventur normae iuris particularis propriae Ecclesiae sui
iuris.
Art. II. DE LOCIS SACRIS
CCEO 0868. Loca sacra, quae
ad cultum divinum destinantur, nonnisi de licentia Episcopi eparchialis
erigi possunt, nisi aliud iure communi expresse statuitur.
1° De ecclesiis
CCEO 0869. Ecclesia est aedes
exclusive cultui divino dedicata consecratione vel benedictione.
CCEO 0870. Nulla aedes ad ecclesiam destinata aedificetur sine expresso
Episcopi eparchialis consensu scripto dato, nisi aliter iure communi cavetur.
CCEO 0871. § 1. Consecratione dedicentur ecclesiae cathedrales et, si fieri
potest, ecclesiae paroeciales, ecclesiae monasteriorum et ecclesiae domui
religiosae adnexae. § 2. Consecratio reservatur Episcopo eparchiali, qui
potest alii Episcopo facultatem ecclesiam consecrandi conferre; de peracta
consecratione vel benedictione ecclesiae redigatur documentum in archivo
curiae eparchialis asservandum.
CCEO 0872. § 1. Arcendum est ab ecclesiis, quidquid a loci sanctitate
absonum est. § 2. Curent omnes, ad quos pertinet, ut in ecclesiis illa
munditia servetur, quae domum Dei decet, mediaque securitatis adhibeantur ad
res sacras et pretiosas tuendas.
CCEO 0873. § 1. Si qua ecclesia nullo modo amplius ad cultum divinum
adhiberi potest et possibilitas non datur eam reficiendi, ab Episcopo
eparchiali in usum profanum non sordidum redigi potest. § 2. Si aliae graves
causae suadent, ut aliqua ecclesia ad cultum divinum amplius non adhibeatur,
Episcopus eparchialis eam in usum profanum non sordidum redigere potest
consulto consilio presbyterali, de consensu eorum, qui iura in eandem sibi
legitime vindicant, et dummodo salus animarum nihil inde detrimenti capiat.
2°
De coemeteriis et de exsequiis ecclesiasticis
CCEO 0874. § 1. Ius est
Ecclesiae catholicae possidendi propria coemeteria. § 2. Coemeteria
Ecclesiae propria, ubi fieri potest, habeantur vel saltem spatia in
coemeteriis civilibus christifidelibus defunctis destinata alterutra
benedicenda; si vero haec obtineri non possunt, occasione exsequiarum
tumulus benedicetur. § 3. In ecclesiis defuncti ne sepeliantur reprobata
contraria consuetudine, nisi de eis agitur, qui Patriarchae, Episcopi vel
Exarchi fuerunt. § 4. Paroeciae, monasteria ceteraque instituta religiosa
propria coemeteria habere possunt.
CCEO 0875. Exsequiis ecclesiasticis, quibus Ecclesia defunctis spiritualem
opem impetrat, eorum corpora honorat simulque vivis spei solacium affert,
omnes christifideles et catechumeni defuncti donari debent, nisi eisdem iure
privati sunt.
CCEO 0876. § 1. Concedi possunt exsequiae ecclesiasticae acatholicis
baptizatis de prudenti Hierarchae loci iudicio, nisi constat de contraria
eorum voluntate et dummodo minister proprius haberi non possit. § 2. Parvuli,
quos parentes baptizare intendebant, aliique, qui aliquo modo Ecclesiae
propinqui videbantur, sed antequam baptismum susceperunt, decesserunt,
exsequiis ecclesiasticis item de prudenti Hierarchae loci iudicio donari
possunt. § 3. Illis, qui proprii cadaveris cremationem elegerunt, nisi
constat eos id fecisse rationibus ductos vitae christianae adversis,
concedendae sunt exsequiae ecclesiasticae eo tamen modo celebratae, ut non
lateat Ecclesiam corporum sepulturam cremationi anteponere utque scandalum
vitetur.
CCEO 0877. Exsequiis ecclesiasticis privandi sunt, nisi ante mortem aliqua
dederunt paenitentiae signa, peccatores, quibus eaedem non sine publico
christifidelium scandalo concedi possunt.
CCEO 0878. § 1. In
exsequiarum ecclesiasticarum celebratione omnis personarum acceptio vitetur.
§ 2. Firmo can. 1013 enixe commendatur, ut Episcopi eparchiales, quatenus
fieri potest, praxim introducant, secundum quam occasione exsequiarum
ecclesiasticarum solum eae oblationes recipiantur, quas christifideles sua
sponte offerunt.
CCEO 0879. Expleta tumulatione adnotatio in libro defunctorum fiat ad normam
iuris particularis.
Art. III. DE DIEBUS FESTIS ET
PAENITENTIAE
CCEO 0880. § 1. Dies festos
et paenitentiae omnibus Ecclesiis orientalibus communes constituere,
transferre aut supprimere solius est supremae Ecclesiae auctoritatis firma §
3. § 2. Dies festos et paenitentiae singulis Ecclesiis sui iuris proprios
constituere, transferre aut supprimere competit etiam auctoritati, cuius est
ius particulare earundem Ecclesiarum statuere, debita tamen habita ratione
aliarum Ecclesiarum sui iuris et firmo can. 40 § 1. § 3. Dies festi de
praecepto omnibus Ecclesiis orientalibus communes, praeter dies dominicos,
sunt dies Nativitatis Domini Nostri Iesu Christi, Epiphaniae, Ascensionis,
Dormitionis Sanctae Dei Genitricis Mariae ac dies Sanctorum Apostolorum
Petri et Pauli, salvo iure particulari Ecclesiae sui iuris a Sede Apostolica
approbato, quo quidam dies festi de praecepto supprimuntur vel ad diem
dominicum transferuntur.
CCEO 0881. § 1. Christifideles obligatione tenentur diebus dominicis et
festis de praecepto Divinam Liturgiam participandi aut secundum praescripta
vel legitimam consuetudinem propriae Ecclesiae sui iuris celebrationem
laudum divinarum. § 2. Quo facilius christifideles hanc obligationem implere
possint, statuitur tempus utile decurrere inde a vesperis vigiliae usque ad
finem diei dominici vel festi de praecepto. § 3. Enixe commendatur
christifidelibus, ut his diebus immo frequentius vel etiam cottidie Divinam
Eucharistiam suscipiant. § 4. Abstineant christifideles his diebus ab illis
operibus et negotiis, quae Cultum Deo reddendum, laetitiam diei Domini
propriam aut debitam mentis ac corporis relaxationem impediunt.
CCEO 0882. Diebus paenitentiae christifideles obligatione tenentur ieiunium
vel abstinentiam servandi modo iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris
statuto.
CCEO 0883. § 1. Christifideles extra fines territorii propriae Ecclesiae sui
iuris versantes circa dies festos et paenitentiae ad normas in loco, ubi
degunt, vigentes se plene conformare possunt. § 2. In familiis, in quibus
coniuges diversis Ecclesiis sui iuris ascripti sunt, circa dies festos et
paenitentiae praescripta unius vel alterius Ecclesiae sui iuris observare
licet.
Art. IV. DE CULTU SANCTORUM,
SACRARUM ICONUM VEL IMAGINUM ET RELIQUIARUM
CCEO 0884. Ad
sanctificationem populi Dei fovendam Ecclesia speciali et filiali
christifidelium venerationi commendat Sanctam Mariam semper Virginem, Dei
Matrem, quam Christus hominum omnium Matrem constituit, atque verum et
authenticum promovet cultum aliorum Sanctorum, quorum quidem exemplo
christifideles aedificantur et intercessione sustentantur.
CCEO 0885. Cultu publico eos tantum servos Dei venerari licet, qui
auctoritate Ecclesiae inter Sanctos vel Beatos relati sunt.
CCEO 0886. Firma maneat praxis in ecclesiis sacras icones vel imagines
venerationi christifidelium proponendi modo et ordine iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris statuendis.
CCEO 0887. § 1. Sacrae icones
vel imagines pretiosae, id est vetustate aut arte praestantes in ecclesiis
venerationi christifidelium expositae, in aliam ecclesiam transferri vel
alienari non possunt nisi de consensu scripto dato Hierarchae, qui in eandem
ecclesiam potestatem suam exercet, firmis cann. 1034–1041. § 2. Sacrae
icones vel imagines pretiosae etiam ne restaurentur nisi de consensu scripto
dato eiusdem Hierarchae, qui, antequam eum concedit, peritos consulat.
CCEO 0888. § 1. Sacras reliquias vendere non licet. § 2. Insignes reliquiae,
icones vel imagines, quae in aliqua ecclesia magna populi veneratione
honorantur, non possunt valide quoquo modo alienari neque in aliam ecclesiam
perpetuo transferri nisi de consensu Sedis Apostolicae vel Patriarchae, qui
eum dare non potest nisi de consensu Synodi permanentis firmo can. 1037. §
3. Circa restaurationem harum iconum vel imaginum servetur can. 887 § 2.
Art. V. DE VOTO ET DE
IUREIURANDO
CCEO 0889. § 1. Votum,
promissio scilicet deliberata ac libera Deo facta de bono possibili et
meliore, ex virtute religionis impleri debet. § 2. Voti sunt capaces omnes
congruentem usum rationis habentes, nisi iure prohibentur. § 3. Votum ex
metu gravi et iniuste incusso vel ex dolo emissum ipso iure nullum est. § 4.
Votum est publicum, si nomine Ecclesiae a legitimo Superiore ecclesiastico
acceptatur; secus est privatum.
CCEO 0890. Votum neminem obligat ratione sui nisi emittentem.
CCEO 0891. Cessat votum
elapso tempore ad finiendam obligationem apposito, mutatione substantiali
materiae promissae, deficiente condicione, de qua votum pendet, aut eiusdem
causa finali, dispensatione, commutatione.
CCEO 0892. Qui potestatem in voti materiam habet, potest voti obligationem
tamdiu suspendere, quamdiu voti impletio sibi praeiudicium affert.
CCEO 0893. § 1. A votis privatis iusta de causa dispensare potest, dummodo
dispensatio ne laedat iura aliis quaesita: 1° sibi subditos omnis Hierarcha,
parochus et Superior localis instituti vitae consecratae, qui potestatem
regiminis habet; 2° ceteros christifideles propriae Ecclesiae sui iuris
Hierarcha loci, dummodo intra fines territorii eparchiae actu degant;
itemque parochus loci intra fines territorii propriae paroeciae; 3° eos, qui
diu noctuque in domo instituti vitae consecratae degunt, Superior localis,
qui potestatem regiminis habet, eiusque Superior maior. § 2. Haec
dispensatio sub eadem condicione, sed pro foro interno tantum concedi potest
a quolibet confessario.
CCEO 0894. Vota ante professionem religiosam emissa suspenduntur, dum vovens
in monasterio, ordine vel congregatione permanet.
CCEO 0895. Iusiurandum, id est invocatio Nominis divini in testem veritatis,
coram Ecclesia praestari potest tantummodo in casibus iure statutis; secus
nullum parit effectum canonicum.
TITULUS
XVII. DE BAPTIZATIS ACATHOLICIS AD PLENAM COMMUNIONEM CUM ECCLESIA
CATHOLICA CONVENIENTIBUS.
CCEO 0896. Eis, qui in
Ecclesiis vel Communitatibus ecclesialibus acatholicis baptizati sunt et ad
plenam communionem cum Ecclesia catholica convenire sua sponte petunt, sive
agitur de singulis sive de coetibus, nihil ultra imponatur oneris quam ea,
quae necessaria sunt.
CCEO 0897. Christifidelis alicuius Ecclesiae orientalis acatholicae in
Ecclesiam catholicam recipiendus est cum sola professione fidei catholicae,
praemissa praeparatione doctrinali et spirituali pro sua cuiusque condicione.
CCEO 0898. § 1. Episcopum alicuius Ecclesiae orientalis acatholicae in
Ecclesiam catholicam recipere potest praeter Romanum Pontificem etiam
Patriarcha de consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel
Metropolita Ecclesiae metropolitanae sui iuris de consensu Consilii
Hierarcharum. § 2. Ius recipiendi in Ecclesiam catholicam quemlibet alium
spectat ad Hierarcham loci vel, si ita fert ius particulare, etiam ad
Patriarcham. § 3. Ius recipiendi in Ecclesiam catholicam singulos laicos
spectat quoque ad parochum, nisi iure particulari prohibetur.
CCEO 0899. Clericus alicuius Ecclesiae orientalis acatholicae ad plenam
communionem cum Ecclesia catholica conveniens potest proprium ordinem sacrum
exercere secundum normas ab auctoritate competenti statutas; Episcopus autem
potestatem regiminis valide exercere non potest nisi de assensu Romani
Pontificis, Collegii Episcoporum capitis.
CCEO 0900. § 1. Qui decimum quartum aetatis annum nondum explevit, ne
recipiatur renitentibus parentibus. § 2. Si ex eiusdem receptione gravia
praevidentur incommoda vel Ecclesiae vel ipsi, receptio differatur, nisi
periculum mortis imminet.
CCEO 0901. Si acatholici, qui
non ad aliquam Ecclesiam orientalem pertinent, in Ecclesiam catholicam
recipiuntur, servandae sunt normae supra datae congrua congruis referendo,
dummodo sint valide baptizati.
TITULUS
XVIII. DE OECUMENISMO SEU DE CHRISTIANORUM UNITATE FOVENDA.
CCEO 0902. Cum sollicitudo
cunctorum christianorum unitatis instaurandae ad totam Ecclesiam spectet,
omnes christifideles, praesertim vero Ecclesiae Pastores, debent pro ea a
Domino optata Ecclesiae unitatis plenitudine orare et allaborare sollerter
participando operi oecumenico Spiritus Sancti gratia suscitato.
CCEO 0903. Ad Ecclesias orientales catholicas speciale pertinet munus
unitatem inter omnes Ecclesias orientales fovendi precibus imprimis, vitae
exemplo, religiosa erga antiquas traditiones Ecclesiarum orientalium
fidelitate, mutua et meliore cognitione, collaboratione ac fraterna rerum
animorumque aestimatione.
CCEO 0904. § 1. Incepta motus oecumenici in unaquaque Ecclesia sui iuris
sedulo provehantur normis specialibus iuris particularis moderante eundem
motum Sede Apostolica Romana pro universa Ecclesia. § 2. Ad hunc finem
habeatur in unaquaque Ecclesia sui iuris commissio peritorum de re
oecumenica constituenda, si rerum adiuncta id suadent, collatis consiliis
cum Patriarchis et Episcopis eparchialibus aliarum Ecclesiarum sui iuris,
qui in eodem territorio potestatem suam exercent. § 3. Item Episcopis
eparchialibus assit vel pro unaquaque eparchia vel, si visum est, pro
pluribus eparchiis consilium de motu oecumenico provehendo; in eis autem
eparchiis, quae proprium consilium habere non possunt, unus saltem assit
christifidelis ab Episcopo eparchiali nominatus cum speciali munere hunc
motum provehendi.
CCEO 0905. In opere oecumenico persolvendo praesertim aperto ac fidenti
dialogo et inceptis cum aliis christianis communibus servanda est debita
prudentia evitatis periculis falsi irenismi, indifferentismi necnon zeli
immoderati.
CCEO 0906. Quo clarius innotescat christifidelibus, quid reapse doceatur et
tradatur ab Ecclesia catholica et ab aliis Ecclesiis vel Communitatibus
ecclesialibus, diligenter operam dent praesertim praedicatores verbi Dei,
ii, qui instrumenta communicationis socialis moderantur, atque omnes, qui
vires impendunt sive ut magistri sive ut moderatores in scholis catholicis,
praesertim autem in institutis studiorum superiorum.
CCEO 0907. Curent moderatores scholarum, nosocomiorum ceterorumque similium
institutorum catholicorum, ut alii christiani ea frequentantes vel ibi
degentes a propriis ministris adiumentum spirituale consequi et sacramenta
suscipere possint.
CCEO 0908. Optandum est, ut christifideles catholici servatis normis de
communicatione in sacris quodvis negotium, in quo cum aliis christianis
cooperari possunt, non seorsum, sed coniunctim persolvant, cuiusmodi sunt
opera caritatis ac socialis iustitiae, defensio dignitatis personae humanae
eiusque iurium fundamentalium, promotio pacis, dies commemorationis pro
patria, festa nationalia.
TITULUS
XIX. DE PERSONIS ET DE ACTIBUS IURIDICIS.
CAPUT I. DE PERSONIS
Art. I. DE PERSONIS PHYSICIS
CCEO 0909. § l. Persona, quae
duodevicesimum aetatis annum explevit, maior est; infra hanc aetatem minor.
§ 2. Minor ante plenum septennium dicitur infans et censetur non sui compos;
expleto autem septennio usum rationis habere praesumitur. § 3. Quicumque usu
rationis habitu caret, censetur non sui compos et infantibus assimilatur.
CCEO 0910. § 1. Persona maior plenum habet suorum iurium exercitium. § 2.
Persona minor in exercitio suorum iurium potestati parentum vel tutorum
subest eis exceptis, in quibus minores iure divino vel canonico ab eorum
potestate exempti sunt; ad constitutionem tutorum quod attinet, serventur
praescripta iuris civilis, nisi aliter iure communi vel iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris cavetur et firmo iure Episcopi eparchialis
tutores, si opus est, per se ipsum constituendi.
CCEO 0911. Persona dicitur peregrinus in eparchia diversa ab illa, in qua
domicilium vel quasi-domicilium habet; dicitur vero vagus, si nullibi
domicilium vel quasi-domicilium habet.
CCEO 0912. § 1. Domicilium acquiritur ea in territorio alicuius paroeciae
aut saltem eparchiae commoratione, quae aut coniuncta est cum animo ibi
perpetuo manendi, si nihil inde avocat, aut ad quinquennium completum reapse
est protracta § 2. Quasi-domicilium acquiritur ea in territorio alicuius
paroeciae aut saltem eparchiae commoratione, quae aut coniuncta est cum
animo ibi manendi saltem per tres menses, si nihil inde avocat, aut ad tres
menses completos reapse est protracta.
CCEO 0913. Sodales institutorum religiosorum necnon societatum vitae
communis ad instar religiosorum domicilium acquirunt in loco, ubi sita est
domus, cui ascribuntur; quasi-domicilium in loco, ubi eorum commoratio ad
tres saltem menses est protracta.
CCEO 0914. Coniuges commune habeant domicilium vel quasi-domicilium; iusta
de causa vero uterque habere potest proprium domicilium vel quasi-domicilium.
CCEO 0915. § 1. Minor
necessario retinet domicilium et quasi-domicilium illius, cuius potestati
subditus est; infantia egressus potest etiam quasi-domicilium proprium
acquirere atque legitime ad normam iuris civilis emancipatus etiam proprium
domicilium. § 2. Quicumque alia ratione quam minoritate in tutelam vel
curatelam legitime traditus est, domicilium et quasi-domicilium habet
tutoris vel curatoris.
CCEO 0916. § 1. Et per domicilium et per quasi-domicilium suum quisque
proprium Hierarcham loci et parochum Ecclesiae sui iuris, cui ascriptus est,
sortitur, nisi aliter iure communi cavetur. § 2. Parochus proprius illius,
qui non habet nisi eparchiale domicilium vel quasi-domicilium, est parochus
loci, ubi actu commoratur. § 3. Proprius vagi Hierarcha loci et parochus est
eius Ecclesiae parochus et Hierarcha loci, ubi vagus actu commoratur. § 4.
Si deest parochus pro christifidelibus alicuius Ecclesiae sui iuris,
eorundem Episcopus eparchialis designet parochum alterius Ecclesiae sui
iuris, qui eorum curam tamquam parochus proprius suscipiat, de consensu vero
Episcopi eparchialis parochi designandi. § 5. In locis, ubi ne exarchia
quidem pro christifidelibus alicuius Ecclesiae sui iuris erecta est, tamquam
proprius eorundem christifidelium Hierarcha habendus est Hierarcha loci
alterius Ecclesiae sui iuris, etiam Ecclesiae latinae, firmo can. 101; si
vero plures sunt, ille habendus est tamquam proprius, quem designavit Sedes
Apostolica vel, si de christifidelibus alicuius Ecclesiae patriarchalis
agitur, Patriarcha de assensu Sedis Apostolicae.
CCEO 0917. Domicilium et
quasi-domicilium amittitur discessu a loco cum animo non revertendi salvis
cann. 913 et 915.
CCEO 0918. Consanguinitas computatur per lineas et gradus: 1° in linea recta
tot sunt gradus, quot personae stipite dempto; 2° in linea collaterali tot
sunt gradus, quot personae in utroque tractu stipite dempto.
CCEO 0919. § 1. Affinitas oritur ex matrimonio valido ac viget inter
alterutrum coniugem et consanguineos alterius. § 2. Qua linea et quo gradu
aliquis alterutrius coniugis est consanguineus, alterius est affinis.
Art. II. DE PERSONIS
IURIDICIS
CCEO 0920. In Ecclesia
praeter personas physicas sunt etiam personae iuridicae, sive sunt
universitates personarum sive universitates rerum, subiecta scilicet in iure
canonico iurium et obligationum, quae earum indoli congruunt.
CCEO 0921. § 1. Personae iuridicae constituuntur in finem missioni Ecclesiae
congruentem aut ex ipso iuris praescripto aut ex speciali concessione
auctoritatis competentis ecclesiasticae per decretum data. § 2. Ipso iure
personae iuridicae sunt Ecclesiae sui iuris, provinciae, eparchiae,
exarchiae, necnon alia instituta, de quibus hoc in iure communi expresse
statuitur. § 3. Auctoritas competens personalitatem iuridicam ne conferat
nisi eis universitatibus personarum aut rerum, quae finem specificum reapse
utilem persequuntur et omnibus perpensis media habent, quae sufficere
praevidentur ad finem praestitutum assequendum.
CCEO 0922. § 1. Quaelibet persona iuridica ex speciali concessione
auctoritatis competentis ecclesiasticae erecta habere debet propria statuta
ab auctoritate, quae ad eandem personam iuridicam erigendam competens est,
approbata. § 2. Firmo iure communi in statutis, ut approbari possint, de
sequentibus pressius providendum est: 1° de fine specifico personae
iuridicae; 2° de natura personae iuridicae; 3° cui competat moderatio
personae iuridicae et quomodo exercenda sit: 4° quis in foro ecclesiastico
et civili personam iuridicam repraesentet; 5° cui competat de bonis personae
iuridicae disponere et quisnam sit exsecutor in casu exstinctionis personae
iuridicae, divisionis in plures personas iuridicas vel coniunctionis cum
aliis personis iuridicis, servatis semper offerentium voluntatibus necnon
iuribus quaesitis. § 3. Antequam statuta approbata sunt, persona iuridica
valide agere non potest.
CCEO 0923. Universitas
personarum in personam iuridicam erigi non potest nisi saltem ex tribus
personis physicis constat.
CCEO 0924. Ad actus collegiales quod attinet, nisi aliud iure expresse
statutum est: 1° id vim habet iuris, quod praesente quidem maiore parte
eorum, qui convocari debent, placuit parti absolute maiori eorum, qui sunt
praesentes; si vero suffragia aequalia fuerunt, praeses suo suffragio
paritatem dirimat; 2° si vero iura quaesita singulorum tanguntur, consensus
uniuscuiusque eorum requiritur; 3° circa electiones servetur can. 956.
CCEO 0925. Si vel unum membrum personae iuridicae superest et tamen ea
secundum statuta esse non desiit, exercitium omnium iurium eiusdem personae
iuridicae illi membro competit.
CCEO 0926. § 1. Nisi aliter
iure cantum est, bona et iura personae iuridicae, quae membris caret, illius
auctoritatis cura conservari, administrari vel exerceri debent, cui in casu
exstinctionis de eisdem statuere competit; haec auctoritas debet ad normam
iuris fideli impletioni providere onerum, quae illa bona gravant, necnon
curare, ut fundatorum vel oblatorum voluntas adamussim servetur. § 2.
Ascriptio membrorum huius personae iuridicae salvis normis iuris ab illa
auctoritate fieri potest et secundum casus debet, cui eiusdem personae
immediata cura competit; idem servetur, si membra, quae remanent,
ascriptionis peragendae iure incapacia sunt. § 3. Nominatio administratorum
universitatis rerum, si ad normam iuris fieri non potest, ad auctoritatem
immediate superiorem devolvitur; eidem auctoritati onus incumbit
administrationis ad normam § 1, donec idoneum administratorem nominaverit.
CCEO 0927. § 1. Persona iuridica natura sua perpetua est; tamen exstinguitur,
si ab auctoritate competenti supprimitur vel si facto per centum annorum
spatium esse desiit. § 2. Persona iuridica supprimi potest nonnisi gravi de
causa consultis eiusdem moderatoribus et servatis, quae in statutis de casu
suppressionis praescribuntur.
CCEO 0928. Salvis casibus iure communi expressis: 1° Patriarchae est
consulta Synodo permanenti supprimere personas iuridicas ab ipso erectas vel
approbatas; de consensu vero Synodi Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
Patriarcha quamvis personam iuridicam supprimere potest illis exceptis, quae
a Sede Apostolica erectae vel approbatae sunt; 2° Episcopi eparchialis est
consulto collegio consultorum eparchialium illas personas iuridicas
supprimere, quas ipse erexit, nisi ab auctoritate superiore approbatae sunt;
3° in ceteris casibus, qui personas iuridicas erigit, eas supprimere valide
non potest, nisi consensus auctoritatis superioris accedit.
CCEO 0929. Diviso territorio personae iuridicae ita, ut vel illius pars alii
personae iuridicae uniatur vel distincta persona iuridica pro parte
dismembrata erigatur, etiam bona communia, quae in commodum totius
territorii erant destinata, et debita, quae pro toto territorio contracta
erant, ab auctoritate, cui divisio competit, ex bono et aequo dividi debent
salvis omnibus et singulis obligationibus itemque salvis piorum fundatorum
vel oblatorum voluntatibus, iuribus quaesitis ac statutis, quibus persona
iuridica regitur.
CCEO 0930. Exstincta persona
iuridica eius bona fiunt personae iuridicae immediate superioris salvis
semper fundatorum vel oblatorum voluntatibus, iuribus quaesitis ac statutis,
quibus exstincta persona iuridica regebatur.
CAPUT II. DE ACTIBUS
IURIDICIS
CCEO 0931. § 1. Ad
validitatem actus iuridici requiritur, ut a persona habili et competenti sit
positus atque in eodem assint, quae actum ipsum essentialiter constituunt,
necnon sollemnia, et requisita iure ad validitatem actus imposita. § 2.
Actus iuridicus circa sua elementa externa ad normam iuris positus
praesumitur validus.
CCEO 0932. § 1. Actus
iuridicus positus ex vi ab extrinseco personae illata, cui ipsa nequaquam
resistere potuit, pro nullo habetur. § 2. Actus iuridicus positus ex alia vi
vel metu gravi et iniuste incusso aut ex dolo valet, nisi aliter iure
cavetur; sed potest a iudice per sententiam rescindi sive ad petitionem
partis laesae eiusve in iure successorum sive ex offcio.
CCEO 0933. Actus iuridicus
positus ex ignorantia aut ex errore, qui versatur circa id, quod eius
substantiam constituit, aut qui recidit in condicionem sine qua non, nullus
est; secus valet, nisi aliter iure cavetur, sed actus iuridicus ex
ignorantia aut ex errore positus locum dare potest actioni rescissoriae ad
normam iuris.
CCEO 0934. § 1. Si iure statuitur ad actum iuridicum ponendum auctoritatem
indigere consensu aut consilio alicuius personarum coetus, convocari debet
coetus ad normam can. 948, nisi aliter iure particulari cavetur pro casibus
ab eodem iure statutis, in quibus de consilio tantum exquirendo agitur; ut
autem actus iuridicus valeat requiritur, ut obtineatur consensus partis
absolute maioris eorum, qui sunt praesentes, aut omnium exquiratur consilium,
firma § 2 n. 3. § 2. Si iure statuitur ad actum iuridicum ponendum
auctoritatem indigere consensu aut consilio aliquarum personarum, ut
singularum: 1° si consensus exigitur, invalidus est actus iuridicus
auctoritatis consensum earum personarum non exquirentis aut contra earum vel
alicuius votum agentis; 2° si consilium exigitur, invalidus est actus
iuridicus auctoritatis easdem personas non consulentis; 3° auctoritas,
quamvis nulla obligatione teneatur accedendi ad earundem consilium, etsi
concors, tamen sine praevalenti ratione, suo iudicio aestimanda, ab earundem
consilio praesertim concordi ne discedat. § 3. Illis, quorum consensus aut
consilium requiritur, auctoritas, quae consensu vel consilio indiget,
informationes necessarias praebere et eorum liberam mentis manifestationem
omni modo tueri debet. § 4. Omnes, quorum consensus aut consilium requiritur,
obligatione tenentur sententiam suam sincere proferendi atque secretum
servandi, quae quidem obligatio ab auctoritate urgeri potest.
CCEO 0935. Quicumque illegitime actu iuridico immo quovis alio actu dolo vel
culpa posito alii damnum infert, obligatione tenetur damnum illatum
reparandi.
TITULUS
XX. DE OFFICIIS.
CCEO 0936. § 1. In Ecclesia
officium est quodlibet munus ab ipso Domino vel ab auctoritate competenti
stabiliter constitutum in finem spiritualem exercendum. § 2. Iura et
obligationes singulis officiis propria determinantur eo iure, quo officium
constituitur, vel decreto auctoritatis competentis. § 3. Auctoritatis, cuius
est officium constituere, est etiam illud immutare, supprimere et de eius
provisione canonica providere, nisi aliter iure expresse cavetur vel ex
natura rei constat.
CCEO 0937. § 1. Qui officium erigit, curare debet, ut praesto sint media ad
eiusdem implementum necessaria utque prospiciatur iustae remunerationi eorum,
qui officio funguntur. § 2. Iure particulari uniuscuiusque Ecclesiae sui
iuris pressius determinetur modus, quo haec praescripta ad effectum
deducantur, nisi de quibusdam iure communi iam provisum est.
CAPUT I. DE PROVISIONE
CANONICA OFFICIORUM
CCEO 0938. Officium sine
provisione canonica valide obtineri non potest.
CCEO 0939. Provisio canonica
officii fit; 1° per liberam collationem ab auctoritate competenti factam; 2°
si praecessit electio, per eius confirmationem vel, si electio non eget
confirmatione, per electi acceptationem; 3° si praecessit postulatio, per
eius admissionem.
CCEO 0940. § 1. Ut quis ad officium promoveatur, debet esse idoneus,
scilicet eis qualitatibus praeditus, quae iure requiruntur. § 2. Quoties
provisus caret qualitatibus requisitis, provisio est nulla solummodo, si ita
iure cautum est; secus est valida, sed rescindi potest per decretum
auctoritatis competentis aequitate servata.
CCEO 0941. Provisio canonica, cui nullus terminus est iure praescriptus,
numquam differatur ultra sex menses utiles ab accepta notitia de officii
vacatione computandos.
CCEO 0942. Nemini conferantur duo vel plura officia, quae una simul ab eodem
congrue impleri non possunt, nisi adest vera necessitas.
CCEO 0943. § l. Provisio
officii, quod de iure non vacat, ipso iure nulla est nec subsequenti officii
vacatione convalidatur. § 2. Si vero agitur de officio, quod de iure ad
tempus determinatum confertur, provisio canonica intra sex menses, antequam
hoc tempus elapsum est, fieri potest et effectum habet a die officii
vacationis. § 3. Promissio alicuius officii, a quocumque est facta, nullum
effectum canonicum habet.
CCEO 0944. Officium de iure
vacans, quod forte ab aliquo illegitime possidetur, conferri potest, dummodo
ad normam iuris declaratum sit eam possessionem non esse canonicam et de hac
declaratione mentio fiat in litteris collationis.
CCEO 0945. Qui, alium
neglegentem vel impeditum supplens, officium confert, nullam inde potestatem
acquirit in personam, cui collatum est, sed huius condicio iuridica eadem
est, ac si provisio canonica ad ordinariam normam iuris facta esset.
CCEO 0946. Officii provisio facta ex metu gravi iniuste incusso, dolo,
errore substantiali vel simoniace ipso iure nulla est.
Art. I. DE ELECTIONE
CCEO 0947. § 1. Si cui coetui
est ius eligendi ad officium, electio, nisi aliter iure cautum est, numquam
differatur ultra trimestre utile ab accepta notitia de officii vacatione
computandum; quo termino inutiliter elapso auctoritas competens, cui ius
confirmandi electionem vel ius providendi successive competit, officio
vacanti libere provideat. § 2. Auctoritas competens officio vacanti libere
providere potest etiam si coetus ius eligendi alio modo amisit.
CCEO 0948. § 1. Salvo iure particulari coetus praeses electores convocet
loco ac tempore ipsis convenienti; convocatio, si personalis esse debet,
valet, si fit vel in loco domicilii aut quasi-domicilii vel in loco
commorationis. § 2. Si quis ex vocandis neglectus et ideo absens est,
electio valet, sed ad eius petitionem debet probata praeteritione et
absentia ab auctoritate competenti rescindi etiam post confirmationem,
dummodo ad normam iuris constet recursum saltem intra triduum ab accepta
notitia de electione computandum interpositum esse. § 3. Si vero plures quam
tertia pars electorum neglecti sunt, electio est ipso iure nulla, nisi omnes
neglecti reapse interfuerunt.
CCEO 0949. § 1. Convocatione canonice facta ius suffragium ferendi pertinet
ad eos, qui praesentes sunt loco et die in convocatione statutis excluso
iure valide ferendi suffragia per epistulam vel procuratorem, nisi aliter
iure cavetur. § 2. Si quis ex electoribus praesens in domo est, in qua fit
electio, sed electioni ob infirmam valetudinem interesse non potest,
suffragium eius scriptum a scrutatoribus exquiratur.
CCEO 0950. Etsi quis plures ob titulos ius suffragium nomine proprio ferendi
habet, non potest nisi unum ferre.
CCEO 0951. Nemo coetui extraneus admitti potest ad suffragium ferendum;
secus electio ipso iure nulla est.
CCEO 0952. Si libertas in electione quoquo modo impedita est, electio ipso
iure nulla est.
CCEO 0953. § 1. Inhabilis est suffragium ferendi: 1° incapax actus humani;
2° carens voce activa; 3° qui fidem catholicam publice abiecit vel a
communione cum Ecclesia catholica publice defecit. § 2. Si qui ex praedictis
admittitur, eius suffragium est nullum, sed electio valet, nisi constat eo
dempto electum non rettulisse requisitum numerum suffragiorum.
CCEO 0954. § 1. Suffragium est nullum, nisi est: 1° liberum, et ideo nullum
est suffragium, si elector metu gravi aut dolo directe vel indirecte adactus
est ad eligendam certam personam aut plures disiunctim; 2° secretum, certum,
absolutum, determinatum reprobata contraria consuetudine. § 2. Condiciones
ante electionem suffragio appositae tamquam non adiectae habentur.
CCEO 0955. § 1. Antequam incipit electio, designentur ex gremio coetus duo
saltem scrutatores. § 2. Scrutatores suffragia colligant et coram praeside
electionis inspiciant, an schedularum numerus respondeat numero electorum,
suffragia ipsa scrutentur palamque faciant, quot quisque rettulerit. § 3. Si
numerus suffragiorum non aequatur numero eligentium, nihil est actum. § 4.
Schedulae statim peracto unoquoque scrutinio vel post sessionem, si in eadem
sessione habentur plura scrutinia, destruantur. § 5. Omnia electionis acta
ab eo, qui actuarii munere fungitur, accurate describantur et, postquam
coram electoribus perlecta sunt, saltem ab eodem actuario, praeside ac
scrutatoribus subscribantur atque in archivo coetus asserventur.
CCEO 0956. § 1. In electionibus, nisi aliter iure communi cavetur, id vim
iuris habet, quod praesente quidem maiore parte eorum, qui convocari debent,
placuit parti absolute maiori eorum, qui sunt praesentes, aut post duo
inefficacia scrutinia parti relative maiori in tertio scrutinio; si vero
suffragia aequalia fuerunt post tertium scrutinium, electus habeatur aetate
senior, nisi agitur de electionibus inter solos clericos vel religiosos,
quibus in casibus electus habeatur sacra ordinatione senior vel inter
religiosos prima professione senior. § 2. Praesidis electionis est electum
praclamare.
CCEO 0957. § 1. Electio
scripto vel alio legitimo modo statim intimanda est electo. § 2. Electus
debet intra octiduum utile a, recepta intimatione computandum manifestare
praesidi coetus, utrum electionem acceptet necne; secus electio effectum non
habet. § 3. Si electus non acceptat, omne ius ex electione ortum amittit nec
electio subsequenti acceptatione convalidatur; rursus autem eligi potest;
coetus intra mensem a cognita notitia de electione non acceptata computandum
ad novam electionem procedere debet.
CCEO 0958. Electus acceptatione electionis, si confirmatione non eget,
officium pleno iure statim obtinet, nisi aliter iure cavetur; secus non
acquirit nisi ius ad exigendam confirmationem electionis.
CCEO 0959. § 1. Electus, si electio confirmatione indiget, debet non ultra
octo dies a die acceptatae electionis computandos confirmationem ab
auctoritate competenti petere per se vel per alium; secus omni iure ex
electione orto privatur, nisi probat se a petenda confirmatione iusto
impedimento fuisse detentum. § 2. Ante acceptam confirmationem electo non
licet se immiscere administrationi officii et actus ab eo forte positi nulli
sunt.
CCEO 0960. § 1. Auctoritati competenti, si electum repperit idoneum et
electio ad normam iuris peracta est, confirmationem denegare non licet. § 2.
Recepta confirmatione electus pleno iure officium obtinet, nisi aliter iure
cavetur.
Art. II. DE POSTULATIONE
CCEO 0961. Electores; si
electioni illius, quem aptiorem putant ac praeferunt, impedimentum canonicum
obest, a quo dispensari potest, suis suffragiis eum possunt, nisi aliter
iure cavetur, ab auctoritate competenti postulare.
CCEO 0962. Ut postulatio vim
habeat, saltem duae ex tribus partibus suffragiorum requiruntur; secus ad
electionem procedatur, ac si nihil actum sit.
CCEO 0963. § 1. Coetus postulationem quam primum nec ultra octo dies mittere
debet ad auctoritatem competentem, ad quam pertinet electionem confirmare;
quae auctoritas, si potestatem ab impedimento dispensandi non habet et
postulationem admittere vult, dispensationem ab auctoritate competenti
obtinere debet; si non requiritur confirmatio, postulatio mitti debet ad
auctoritatem competentem ad dispensationem concedendam. § 2. Si intra
praescriptum tempus postulatio missa non est, ipso iure nulla est et coetus
pro ea vice ius eligendi amittit, nisi probat se a mittenda postulatione
iusto impedimento detentum fuisse. § 3. Postulato nullum ius acquiritur ex
postulatione; quam admittendi auctoritas competens obligatione non tenetur.
§ 4. Postulationem ad auctoritatem competentem missam electores revocare non
possunt.
CCEO 0964. § 1. Non admissa ab auctoritate competenti postulatione ius
eligendi ad coetum redit. § 2. Admissio vero postulationis statim intimetur
postulato et servetur can. 957 §§ 2 et 3. § 3. Qui admissam postulationem
acceptat, pleno iure statim officium obtinet.
CAPUT II. DE ADMISSIONE
OFFICII
CCEO 0965. § 1. Amittitur
officium praeter alios casus iure praescriptos elapso tempore determinato,
expleta aetate iure definita, renuntiatione, translatione, amotione necnon
privatione. § 2. Resoluto quovis modo iure auctoritatis, a qua est collatum,
officium non amittitur, nisi aliter iure cavetur. § 3. Elapso tempore
determinato vel expleta aetate iure definita amissio officii effectum habet
tantum a momento, quo ab auctoritate competenti scripto intimata est. § 4.
Ei, qui ob expletam aetatem iure definitam aut renuntiationem offcium
amittit, titulus emeriti conferri potest.
CCEO 0966. Amissio officii, quae effectum sortita est, quam primum omnibus
nota fiat, quibus aliquod ius in provisione canonica officii competit.
Art. I. DE RENUNTIATIONE
CCEO 0967. Qui sui compos est,
potest officio iusta de causa renuntiare.
CCEO 0968. Renuntiatio facta
ex metu gravi et iniuste incusso, dolo, errore substantiali aut simoniace
ipso iure nulla est.
CCEO 0969. Renuntiatio, ut valeat, scripto vel coram duobus testibus
auctoritati fieri debet, cui provisio canonica officii, de quo agitur,
competit; nisi acceptatione eget, statim effectum sortitur.
CCEO 0970. § 1. Renuntiatio, quae acceptatione eget, effectum sortitur,
postquam renuntianti acceptatio renuntiationis intimata est; si vero intra
tres menses renuntianti acceptatio renuntiationis intimata non est,
renuntiatio omni vi caret. § 2. Renuntiatio nonnisi antequam eius acceptatio
intimata est, a renuntiante revocari potest. § 3. Auctoritas renuntiationem
iusta et proportionata causa non innixam ne acceptet.
CCEO 0971. Ille, qui officio renuntiavit, idem officium alio ex titulo
consequi potest.
Art. II. DE TRANSLATIONE
CCEO 0972. § 1. Translatio ab
eo tantum fieri potest, qui ius habet providendi officio, quod amittitur, et
simul officio, quod confertur. § 2. Si translatio fit invito eo, qui
officium detinet, requiritur gravis causa et servetur modus procedendi iure
praescriptus salvis normis circa sodales instituti religiosi vel societatis
vitae communis ad instar religiosorum et firmo semper iure rationes
contrarias exponendi. § 3. Translatio ut effectum sortiatur, scripto
intimanda est.
CCEO 0973. § 1. In casu translationis prius officium vacat capta possessione
canonica alterius officii, nisi aliter iure cautum aut ab auctoritate
competenti praescriptum est. § 2. Remunerationem cum priore officio conexam
translatus percipit, donec alterius possessionem canonicam ceperit.
Art. III. DE AMOTIONE
CCEO 0974. § 1. Ab officio
aliquis amovetur sive decreto ab auctoritate competenti legitime lato
servatis quidem iuribus forte ex contractu quaesitis sive ipso iure ad
normam can. 976. § 2. Decretum amotionis ut effectum sortiatur, scripto
intimandum est.
CCEO 0975. § 1. Nisi aliter iure cavetur, ab officio quod confertur ad
tempus indeterminatum non potest aliquis amoveri nisi gravi de causa et
servato modo iure praescripto; idem valet, ut quis ab officio, quod ad
tempus determinatum confertur, amoveri possit, antequam hoc tempus elapsum
est. § 2. Ab officio, quod secundum iuris praescripta alicui confertur ad
prudentem discretionem auctoritatis competentis, potest aliquis iusta de
causa de iudicio eiusdem auctoritatis aestimanda amoveri aequitate servata.
CCEO 0976. § 1. Ipso iure ab officio amovetur: 1° qui statum clericalem
amisit; 2° qui fidem catholicam publice abiecit vel a communione cum
Ecclesia catholica publice defecit; 3° clericus, qui matrimonium, etsi
civile tantum, attentavit. § 2. Amotio, de qua in § 1, nn. 2 et 3, urgeri
tantum potest, si de eadem auctoritatis competentis declaratione constat.
CCEO 0977. Si quis non quidem ipso iure, sed per decretum auctoritatis
competentis amovetur ab officio, quo eiusdem subsistentiae providetur eadem
auctoritas curet, ut ipsius subsistentiae per congruum tempus prospiciatur,
nisi aliter provisum est.
Art. IV. DE PRIVATIONE
CCEO 0978. Privatio officii
nonnisi in poenam delicti infligi potest.
TITULUS
XXI. DE POTESTATE REGIMINIS.
CCEO 0979. § 1. Potestatis
regiminis, quae ex divina institutione est in Ecclesia, ad normam iuris
habiles sunt, qui in ordine sacro sunt constituti. § 2. In exercitio
potestatis regiminis ceteri christifideles ad normam iuris cooperari possunt.
CCEO 0980. § 1. Potestas regiminis alia est fori externi, alia fori interni
sive sacramentalis sive non sacramentalis. § 2. Si potestas regiminis
exercetur pro solo foro interno, effectus, quos eius exercitium natum est
habere pro foro externo, in hoc foro non recognoscuntur, nisi quatenus id
determinatis pro casibus iure statuitur.
CCEO 0981. § 1. Potestas
regiminis ordinaria ea est, quae ipso iure alicui officio adnectitur;
delegata, quae ipsi personae non mediante officio conceditur. § 2. Potestas
regiminis ordinaria potest esse sive propria sive vicaria.
CCEO 0982. § 1. Facultates habituales reguntur praescriptis de potestate
delegata. § 2. Facultas habitualis vero Hierarchae concessa, nisi in eius
concessione aliter cautum est aut electa est industria personae, non
perimitur resoluto iure Hierarchae, cui concessa est, sed transit ad quemvis
Hierarcham, qui ei in regimine succedit.
CCEO 0983. § 1. Ei, qui delegatum se asserit, incumbit onus probandae
delegationis. § 2. Delegatus, qui sive circa res sive circa personas fines
sui mandati excedit, nihil agit. § 3. Fines sui mandati excedere non
intellegitur delegatus, qui alio modo ac in mandato determinatur, ea peragit,
ad quae delegatus est, nisi modus ab ipso delegante ad validitatem est
praescriptus.
CCEO 0984. § 1. Hierarchae
sunt praeter Romanum Pontificem imprimis Patriarcha, Archiepiscopus maior,
Metropolita, qui Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest, atque Episcopus
eparchialis necnon illi, qui eis interim in regimine ad normam iuris
succedunt. § 2. Hierarchae loci, praeter Romanum Pontificem, sunt Episcopus
eparchialis, Exarchus, Administrator apostolicus, ii, qui, si praedicti
desunt, interim legitime succedunt in regimine, itemque Protosyncellus et
Syncellus; Patriarcha vero, Archiepiscopus maior, Metropolita, qui Ecclesiae
metropolitanae sui iuris praeest, necnon illi, qui eis interim in regimine
ad normam iuris succedunt,sunt Hierarchae loci tantum circa eparchiam, quam
regunt, firmo can. 101. § 3. Superiores maiores in institutis vitae
consecratae, qui potestate regiminis ordinaria praediti sunt, etiam sunt
Hierarchae, sed non loci.
CCEO 0985. § 1. Potestas regiminis distinguitur in legislativam, exsecutivam
et iudicialem. § 2. Potestas legislativa exercenda est modo iure praescripto
et ea, quam in Ecclesia habet legislator infra supremam Ecclesiae
auctoritatem, delegari valide non potest, nisi aliter iure communi cavetur;
a legislatore inferiore lex iuri superiori contraria valide ferri non potest.
§ 3. Potestas iudicialis, quam habent iudices aut collegia iudicialia,
exercenda est modo iure praescripto et delegari valide non potest nisi ad
actus cuivis decreto aut sententiae praeparatorios perficiendos.
CCEO 0986. Potestatem exsecutivam aliquis, etsi extra fines territorii
exsistens, exercere potest in subditos, etiam a territorio absentes, nisi
aliter iure communi cavetur vel ex natura rei constat; in peregrinos in
territorio actu degentes, si agitur de favoribus concedendis aut de
exsecutioni mandando sive iure communi sive iure particulari, quo ipsi ad
normam can. 1491 § 3 tenentur.
CCEO 0987. Quae iure communi
et iure particulari Ecclesiae sui iuris nominatim Episcopo eparchiali in
ambitu potestatis regiminis exsecutivae tribuuntur, intelleguntur competere
soli Episcopo eparchiali et Exarcho exclusis Protosyncello et Syncellis nisi
de mandato speciali.
CCEO 0988. § 1. Potestas exsecutiva ordinaria delegari potest sive ad actum
sive ad universitatem casuum, nisi aliter iure expresse cavetur. § 2.
Potestas exsecutiva a Sede Apostolica vel a Patriarcha delegata subdelegari
potest sive ad actum sive ad universitatem casuum, nisi electa est industria
personae aut subdelegatio est expresse prohibita. § 3. Potestas exsecutiva
delegata ab alia auctoritate potestatem ordinariam habente, si ad
universitatem casuum delegata est, in singulis tantum casibus subdelegari
potest; si vero ad actum aut ad actus de terminatos delegata est,
subdelegari valide non potest nisi de expressa concessione delegantis. § 4.
Nulla potestas subdelegata iterum valide subdelegari potest, nisi id
expresse a delegante concessum est.
CCEO 0989. Potestas exsecutiva ordinaria necnon potestas ad universitatem
casuum delegata late interpretanda est, alia vero quaelibet stricte; cui
tamen potestas delegata est, ea quoque intelleguntur concessa, sine quibus
eadem potestas exerceri non potest.
CCEO 0990. § 1. Potestas exsecutiva pluribus delegata praesumitur eisdem
delegata singillatim. § 2. Pluribus singillatim ad idem negotium agendum
delegatis, qui prius negotium tractare incohavit, alios ab eodem agendo
excludit, nisi postea impeditus est aut in negotio peragendo ulterius
procedere noluit. § 3. Pluribus collegialiter ad negotium agendum delegatis
omnes procedere debent secundum praescripta de actibus collegialibus statuta,
nisi in mandato aliter cautum est.
CCEO 0991. § 1. Potestas ordinaria amittitur amisso officio, cui adnexa est.
§ 2. Nisi aliter iure cavetur, suspenditur potestas ordinaria, si contra
privationem vel amotionem ab officio legitime appellatur vel recursus
interponitur.
CCEO 0992. § 1. Potestas delegata amittitur expleto mandato; elapso tempore
collationis vel exhausto numero casuum, pro quibus collata est; cessante
causa finali delegationis; revocatione delegantis delegato directe intimata
necnon renuntiatione delegati deleganti facta et ab eo acceptata; non autem
resoluto iure delegantis, nisi ex appositis clausulis apparet. § 2. Actus
vero ex potestate delegata, quae exercetur pro solo foro interno, positus
per inadvertentiam elapso tempore vel exhausto numero casuum validus est.
CCEO 0993. Potestas regiminis exsecutiva non suspenditur interposito recursu,
nisi aliter iure communi expresse cavetur.
CCEO 0994. In errore communi
de facto aut de iure itemque in dubio positivo et probabili sive iuris sive
facti supplet Ecclesia pro foro et externo et interno potestatem regiminis
exsecutivam.
CCEO 0995. Praescripta iuris de potestate regiminis exsecutiva valent, nisi
aliter iure communi cavetur vel ex natura rei constat, etiam de potestate,
de qua in cann. 441 § 1 et 511 § 1 et de facultatibus, quae ad validam
sacramentorum celebrationem aut ministrationem iure requiruntur.
TITULUS
XXII. DE RECURSIBUS ADVERSUS DECRETA ADMINISTRATIVA.
CCEO 0996. Quae in canonibus
huius tituli de decretis statuuntur, applicanda sunt ad omnes actus
administrativos singulares, qui in foro externo ex quavis legitima potestate
in Ecclesia extra iudicium ponuntur, eis exceptis, qui a Romano Pontifice
vel a Concilio Oecumenico feruntur.
CCEO 0997. § 1 Qui se decreto gravatum esse censet, potest ad auctoritatem
superiorem ei, qui hoc decretum tulit, ad normam iuris recurrere. § 2.
Primus recursus adversus decreta Protosyncelli vel Syncellorum ad Episcopum
eparchialem interponitur, adversus vero decreta eorum, qui ex potestate
delegata agunt, ad delegantem.
CCEO 0998. § 1. Valde optandum est, ut, si quis gravatum se decreto putat,
non fiat inter ipsum et decreti auctorem contentio, sed inter eos de aequa
solutione quaerenda tractetur, gravibus quoque hominibus ad mediationem vel
studium forte adhibitis ita, ut per voluntariam decreti emendationem vel per
iustam compensationem vel per aliam idoneam viam controversia dirimatur. §
2. De his auctoritas superior partes hortetur, antequam recursum recipit.
CCEO 0999. § 1. Antequam aliquis recursum interponit, debet revocationem vel
emendationem decreti scripto ab eiusdem auctore petere intra peremptorium
terminum decem dierum a die intimationis decreti computandum; qua petitione
facta etiam suspensio exsecutionis ipso iure petita intellegitur. § 2.
Obligatio petendi revocationem vel emendationem decreti non urget, si agitur
de primo recursu adversus decreta, de quibus in can. 997 § 2, vel si agitur
de ulterioribus recursibus exceptis recursibus adversus decreta Episcopi
Eparchialis, quibus quivis primus recursus decisus est.
CCEO 1000. § 1. In casibus, in quibus recursus suspendit decreti
exsecutionem, idem efficit etiam petitio, de qua in can. 999 § 1. § 2. In
ceteris casibus, nisi intra decem dies a recepta petitione computandos
auctor decreti exsecutionem eius suspendit, potest suspensio interim peti ab
auctoritate superiore, quae eam decernere potest tantum gravi de causa et
cauto, ne quid salus animarum detrimenti capiat; si postea recursus
interponitur, auctoritas, quae de recursu videt, decernat, utrum suspensio
exsecutionis decreti sit confirmanda an revocanda. § 3. Si nullus recursus
intra statutum terminum adversus decretum interpositus est vel si recursus
tantum ad petendam reparationem damnorum interpositus est, suspensio
exsecutionis decreti ipso iure cessat.
CCEO 1001. § 1. Recursus interponi debet intra peremptorium terminum
quindecim dierum. § 2. Terminus quindecim dierum decurrit: 1° in casu, in
quo petitio revocationis vel emendationis decreti praemittenda est, ex die
intimationis decreti, quo auctor prius decretum emendavit vel petitionem
reiecit, aut, si nihil decrevit, ex tricesimo die a recepta petitione
computando; 2° in ceteris casibus ex die, quo decretum intimatum est.
CCEO 1002. Auctoritas superior decretum, quo recursus deciditur, intra
sexaginta dies a recepto recursu computandos ferre debet, nisi ius
particulare propriae Ecclesiae sui iuris alios terminos statuit; si vero hoc
factum non est et recurrens scripto petit, ut hoc decretum feratur,
tricesimo die ab hac petitione recepta computando, si etiam tunc nihil
factum est, recursus pro reiecto habetur ac si eo die per decretum reiectus
sit ita, ut novus recursus adversus eum interponi possit.
CCEO 1003. In recursibus adversus decreta administrativa servetur congrua
congruis referendo can. 1517; recurrens semper ius habet procuratorem vel
advocatum adhibendi vitatis inutilibus moris; immo patronus ex officio
constituatur, si recurrens patrono caret et auctoritas superior eum
necessarium censet; semper tamen potest auctoritas superior iubere
recurrentem ipsum comparere, ut interrogetur.
CCEO 1004. Auctoritas superior, quae de recursu videt, potest decretum non
solum confirmare vel nullum declarare, sed etiam rescindere et revocare, non
vero emendare, nisi iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris etiam haec
potestas auctoritati superiori tribuitur.
CCEO 1005. Etsi decretum ab auctoritate superiore confirmatum, nullum
declaratum, rescissum, revocatum vel emendatum est, de reparatione damnorum,
si forte debetur, respondit ille, qui primum decretum tulit; auctoritas
superior vero eatenus tantum respondet, quatenus ex suo decreto damna
obvenerunt.
CCEO 1006. Recursus adversus decretum administrativum Patriarchae, etsi
agitur de decreto, quod eparchiam Patriarchae respicit, vel de decreto, quo
Patriarcha recursum decidit, fit ad specialem coetum Episcoporum ad normam
iuris particularis constituendum, nisi quaestio ad Sedem Apostolicam
defertur; adversus decisionem huius coetus non datur ulterior recursus salva
provocatione ad ipsum Romanum Pontificem.
TITULUS
XXIII. DE BONIS ECCLESIAE TEMPORALIBUS.
CCEO 1007. Ecclesia in
procurando bono hominum spirituali bonis temporalibus eget et utitur,
quatenus propria eius missio id postulat; quare ipsi ius nativum competit
acquirendi, possidendi, administrandi atque alienandi ea bona temporalia,
quae ad fines ei proprios praesertim ad cultum divinum, ad opera apostolatus
et caritatis atque ad congruam ministrorum sustentationem necessaria sunt.
CCEO 1008. § 1. Romanus Pontifex est omnium bonorum Ecclesiae temporalium
supremus administrator et dispensator. § 2. Dominium bonorum Ecclesiae
temporalium sub suprema auctoritate Romani Pontificis ad eam pertinet
personam iuridicam, quae bona legitime acquisivit.
CCEO 1009. § 1. Subiectum capax bona temporalia acquirendi, possidendi,
administrandi et alienandi ad normam iuris canonici est quaevis persona
iuridica. § 2. Bona temporalia omnia, quae ad personas iuridicas pertinent,
sunt bona ecclesiastica.
CAPUT I. DE BONIS
TEMPORALIBUS ACQUIRENDIS
CCEO 1010. Personae iuridicae
bona temporalia acquirere possunt omnibus iustis modis, quibus aliis licet.
CCEO 1011. Auctoritati competenti ius est exigendi a christifidelibus, quae
ad fines Ecclesiae proprios sunt necessaria.
CCEO 1012. § 1. Ius est Episcopo eparchiali, quatenus hoc necessarium est ad
bonum eparchiae, de consensu consilii a rebus oeconomicis imponendi personis
iuridicis sibi subditis tributa uniuscuiusque personae reditibus
proportionata; nullum vero tributum imponi potest super oblationibus
receptis occasione celebrationis Divinae Liturgiae. § 2. Personis physicis
tributa imponi possunt solummodo ad normam iuris particularis propriae
Ecclesiae sui iuris.
CCEO 1013. § 1. Episcopi eparchialis est intra limites iure particulari
propriae Ecclesiae sui iuris statutos determinare taxas pro variis actibus
potestatis regiminis et oblationes occasione celebrationis Divinae Liturgiae,
sacramentorum, sacramentalium vel quarumvis aliarum celebrationum
liturgicarum, nisi aliter iure communi cavetur. § 2. Curent Patriarchae et
Episcopi eparchiales diversarum Ecclesiarum sui iuris in eodem territorio
potestatem suam exercentes, ut collatis consiliis eadem norma de taxis et
oblationibus statuatur.
CCEO 1014. In omnibus ecclesiis, quae habitualiter christifidelibus patent,
Episcopus eparchialis praecipere potest, ut colligantur oblationes pro
determinatis inceptis Ecclesiae.
CCEO 1015. Eleemosynas colligere personis plysicis vel iuridicis non licet
nisi de licentia auctoritatis, cui subiectae sunt, et de consensu scripto
dato Hierarchae loci, ubi eleemosynae colliguntur.
CCEO 1016. § 1. Oblationes ad
certum finem factae nonnisi ad eundem finem destinari possunt. § 2. Nisi
contrarium constat, oblationes moderatoribus vel administratoribus cuiusvis
personae iuridicae factae praesumuntur ipsi personae iuridicae datae. § 3.
Hae oblationes repudiari non possunt nisi iusta de causa et in rebus maioris
momenti de licentia Hierarchae; eiusdem Hierarchae licentia requiritur, ut
acceptentur, quae onere modali vel condicione gravantur firmo can. 1042.
CCEO 1017. Praescriptionem ad normam cann. 1540–1542 Ecclesia recipit etiam
pro bonis temporalibus.
CCEO 1018. Res sacrae, quae
scilicet dedicatione vel benedictione ad cultum divinum destinatae sunt, si
in dominio privatorum sunt, praescriptione acquiri a privatis personis
possunt, sed eas adhibere ad usus profanos non licet, nisi dedicationem vel
benedictionem amiserunt; si vero ad personam iuridicam ecclesiasticam
pertinent, tantum ab alia persona iuridica ecclesiastica acquiri possunt.
CCEO 1019. Res immobiles, res mobiles pretiosae, quae scilicet magni sunt
momenti artis vel historiae vel materiae causa, iura et actiones sive
personales sive reales, quae pertinent ad Sedem Apostolicam, spatio centum
annorum praescribuntur; quae ad aliquam Ecclesiam sui iuris vel eparchiam
pertinent, spatio quinquaginta annorum, quae vero ad aliam personam
iuridicam, spatio triginta annorum.
CCEO 1020. § 1. Omnis auctoritas gravi obligatione tenetur curandi, ut bona
temporalia Ecclesiae acquisita inscribantur nomine personae iuridicae, ad
quam pertinent, servatis omnibus praescriptis iuris civilis, quae iura
Ecclesiae in tuto ponunt. § 2. Si vero iure civili non conceditur, ut bona
temporalia nomine personae iuridicae inscribantur, omnis auctoritas curet,
ut auditis peritis in iure civili et consilio competenti iura Ecclesiae
adhibitis modis iure civili validis illaesa maneant. § 3. Haec praescripta
serventur etiam circa bona temporalia a persona iuridica legitime possessa,
quorum acquisitio documentis nondum est firmata. § 4. Auctoritas immediate
superior tenetur urgere observantiam horum praescriptorum.
CCEO 1021. § 1. In singulis eparchiis habeatur ad normam iuris particularis
propriae Ecclesiae sui iuris speciale institutum, quod bona vel oblationes
colligat eum in finem, ut congruae necnon fundamentaliter aequali
sustentationi omnium clericorum, qui in favorem eparchiae servitium
praestant, apte provideatur, nisi aliter eisdem provisum est. § 2. Ubi
praecaventia et securitas socialis necnon assistentia sanitaria in favorem
clericorum nondum apte ordinatae sunt, iure particulari uniuscuiusque
Ecclesiae sui iuris provideatur, ut erigantur instituta, quae haec sub
vigilantia Hierarchae loci in tuto ponunt. § 3. In singulis eparchiis,
quatenus opus est, constituatur modo iure particulari propriae Ecclesiae sui
iuris determinato massa communis, qua possunt Episcopi eparchiales
obligationibus erga alias personas Ecclesiae deservientes satisfacere
variisque necessitatibus eparchiae occurrere quaque etiam eparchiae
divitiores adiuvare pauperiores possunt.
CAPUT II. DE BONIS
ECCLESIASTICIS ADMINISTRANDIS
CCEO 1022. § 1. Episcopi
eparchialis est vigilare administrationi omnium bonorum ecclesiasticorum,
quae intra fines eparchiae sunt nec ab eius potestate regiminis sunt
subducta, salvis legitimis titulis, qui eidem potiora iura tribuunt. § 2.
Habita ratione iurium, legitimarum consuetudinum et circumstantiarum,
Hierarchae, editis opportunis instructionibus intra limites iuris communis
et iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris curent, ut tota
administratio bonorum ecclesiasticorum apte ordinetur.
CCEO 1023. Administratio
bonorum ecclesiasticorum personae iuridicae ei competit, qui immediate eam
regit, nisi aliter iure cavetur.
CCEO 1024. § 1. Actus, qui fines et modum ordinariae administrationis
excedunt administrator bonorum ecclesiasticorum valide ponere, non potest
nisi de consensu auctoritatis competentis scripto dato. § 2. In statutis
determinentur actus, qui fines et modum ordinariae administrationis excedunt;
si vero de hac re silent statuta, competit auctoritati, cui persona iuridica
immediate subiecta est, consulto consilio competenti huiusmodi actus
determinare. § 3. Nisi quando et quatenus in rem eius versum est, persona
iuridica non tenetur respondere de actibus ab administratoribus invalide
positis.
CCEO 1025. Antequam
administrator bonorum ecclesiasticorum suum officium init, debet: 1° coram
Hierarcha vel eius delegato promissionem facere se proprium officium
fideliter impleturum: 2° accurato inventario ab Hierarcha recognito bonorum
ecclesiasticorum suae administrationi commissorum subscribere.
CCEO 1026. Inventarii bonorum ecclesiasticorum alterum exemplar asservetur
in archivo personae iuridicae, ad quam pertinent, alterum in archivo curiae
eparchialis; in utroque exemplari quaelibet mutatio adnotetur, quam
patrimonium stabile eiusdem personae iuridicae subire contingit.
CCEO 1027. Auctoritates debent curare, ut administratores bonorum
ecclesiasticorum opportunas praestent cautiones iure civili validas, ne quid
Ecclesia detrimenti capiat eisdem administratoribus morientibus vel ab
officio cessantibus.
CCEO 1028. § 1. Omnis
administrator bonorum ecclesiasticorum diligentia boni patris familias suum
officium implere tenetur. § 2. Exinde praecipue debet: 1° vigilare, ne bona
ecclesiastica suae curae concredita quoquo modo pereant neve quid detrimenti
capiant initis in hunc finem, quatenus opus est, contractibus assecurationis;
2° normas servare iuris canonici et civilis necnon ea, quae a fundatore vel
donatore aut ab auctoritate competenti imposita sunt, et praesertim cavere,
ne ex iuris civilis inobservantia damnum Ecclesiae obveniat; 3° reditus
bonorum ac proventus accurate et iusto tempore exigere exactosque tuto
servare et secundum fundatoris mentem aut legitimas normas impendere; 4°
curare, ut foenus vel mutui vel hypothecae causa solvendum statuto tempore
solvatur et debiti summa capitalis opportune reddatur; 5° pecuniam, quae de
expensis forte superest et utiliter collocari potest, de consensu Hierarchae
in fines Ecclesiae vel personae iuridicae collocare; 6° accepti et expensi
libros bene ordinatos habere; 7° rationem administrationis exeunte unoquoque
anno componere; 8° documenta, quibus iura personae iuridicae in bona
ecclesiastica nituntur, ordinare et in archivo asservare, authentica vero
eorum exemplaria, ubi commode fieri potest, in archivo curiae eparchialis
deponere. § 3. Praevisio accepti et expensi, ut ab administratoribus bonorum
ecclesiasticorum quotannis componatur, enixe commendatur; ius particulare
autem potest eam praecipere et pressius determinare modum, quo exhibenda
est.
CCEO 1029. Administrator bonorum ecclesiasticorum de bonis mobilibus, quae
ad patrimonium stabile non pertinent, donationes praeterquam moderatas
secundum legitimam consuetudinem ne faciat nisi iusta de causa pietatis aut
caritatis.
CCEO 1030. Administrator bonorum ecclesiasticorum; 1° in operarum locatione
etiam ius civile circa laborem et vitam socialem adamussim servet secundum
principia ab Ecclesia tradita; 2° eis, qui operam ex condicto praestant,
iustam remunerationem tribuat ita, ut suis et suorum necessitatibus
convenienter providere possint.
CCEO 1031. § 1. Reprobata contraria consuetudine administrator bonorum
ecclesiasticorum singulis annis rationem administrationis proprio Hierarchae
reddere debet. § 2. De bonis temporalibus, quae Ecclesiae offeruntur,
administrator bonorum ecclesiasticorum rationem publice reddat secundnm
modum iure particulari statutum, nisi Hierarcha loci gravi de causa aliud
statuit.
CCEO 1032. Administrator bonorum ecclesiasticorum litem nomine personae
iuridicae ne incohet neve contestetur in foro civili nisi de licentia
Hierarchae proprii.
CCEO 1033. Administrator bonorum ecclesiasticorum, qui officium vel munus
arbitratu suo dimisit, ad restitutionem tenetur, si ex arbitraria dimissione
damnum Ecclesiae obvenit.
CAPUT III. DE CONTRACTIBUS,
PRAESERTIM DE ALIENATIONIBUS
CCEO 1034. Quae ius civile
territorii, ubi contractus initur, statuit de contractibus tam in genere
quam in specie, et de solutionibus, eadem iure canonico in re, quae
potestati Ecclesiae subest, eisdem cum effectibus serventur.
CCEO 1035. § 1. Ad alienanda bona ecclesiastica, quae ex legitima
assignatione patrimonium stabile personae iuridicae constituunt, requiritur:
1° iusta causa veluti urgens necessitas, evidens utilitas, pietas, caritas
vel ratio pastoralis; 2° aestimatio rei alienandae a peritis scripto facta;
3° in casibus iure praescriptis consensus auctoritatis competentis scripto
datus, sine quo alienatio invalida est. § 2. Aliae quoque cautelae ab
auctoritate competenti praescriptae serventur, ut Ecclesiae damnum vitetur.
CCEO 1036. § 1. Si valor bonorum ecclesiasticorum, quorum alienatio
proponitur, continetur intra summam minimam et summam maximam a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel a Sede Apostolica statutam,
requiritur consensus; 1° consilii a rebus oeconomicis et collegii
consultorum eparchialium, si agitur de bonis eparchiae: 2° Episcopi
eparchialis, qui in casu eget consensu consilii a rebus oeconomicis et
collegii consultorum eparchialium, si agitur de bonis personae iuridicae
eodem Episcopo eparchiali subiectae; 3° auctoritatis in typico vel statutis
determinatae, si agitur de bonis personae iuridicae Episcopo eparchiali non
subiectae. § 2. In Ecclesiis patriarchalibus, si valor bonorum summam
maximam a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis statutam excedit, sed
non duplo, requiritur consensus: 1° Patriarchae datus de consensu Synodi
permanentis, si agitur de bonis eparchiae intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis sitae, nisi ius particulare eiusdem Ecclesiae aliud fert; 2°
Episcopi eparchialis necnon Patriarchae datus de consensu Synodi permanentis,
si agitur de bonis personae iuridicae Episcopo eparchiali intra fines
territorii Ecclesiae patriarchalis potestatem suam exercenti subiectae; 3°
Patriarchae datus de consensu Synodi permanentis, si agitur de bonis
personae iuridicae Episcopo eparchiali non subiectae, etsi iuris pontificii,
quae intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sita sunt. § 3. In
Ecclesiis patriarchalibus, si valor bonorum summam maximam a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis statutam duplo excedit et, si de rebus
pretiosis vel ex voto Ecclesiae donatis agitur, servetur § 2, sed Patriarcha
indiget consensu eiusdem Synodi. § 4. In ceteris casibus requiritur
consensus Sedis Apostolicae, si valor bonorum excedit summam ab ipsa Sede
Apostolica statutam vel approbatam et, si de rebus pretiosis vel ex voto
Ecclesiae donatis agitur.
CCEO 1037. Ad alienanda bona temporalia Ecclesiae patriarchalis vel
eparchiae Patriarchae, Patriarcha indiget: 1° consilio Synodi permanentis,
si valor bonorum continetur intra summam minimam et summam maximam a Synodo
Episcoporum Ecclesiae patriarchalis statutam et si de bonis Ecclesiae
patriarchalis agitur; si vero nonnisi de bonis eparchiae Patriarchae agitur,
servandus est can. 1036 § 1 n. 1; 2° consensu Synodi permanentis, si valor
bonorum summam maximam a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis statutam
excedit, sed non duplo; 3° consensu Synodi Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis, si valor bonorum eandem summam duplo excedit et si de rebus
pretiosis vel ex voto Ecclesiae donatis agitur.
CCEO 1038. § 1. Ii, quorum consilium, concensus vel confirmatio ad alienanda
bona ecclesiastica iure requiritur, ne dent consilium, consensum vel
confirmationem, antequam exacte edocti sunt de statu oeconomico personae
iuridicae, cuius bona temporalia alienanda proponuntur, et de alienationibus
iam peractis. § 2. Consilium, consensus aut confirmatio pro non datis
habentur, nisi in eis petendis exprimuntur alienationes iam peractae.
CCEO 1039. Pro quacumque alienatione requiritur consensus eorum, quorum
interest.
CCEO 1040. Si bona ecclesiastica contra praescripta iuris canonici alienata
sunt, sed alienatio iure civili valida est, auctoritas superior illius, qui
talem alienationem peregit, decernat omnibus mature perpensis, an et qualis
actio, a quonam et contra quemnam proponenda sit ad Ecclesiae iura
vindicanda.
CCEO 1041. Nisi res est minimi momenti, bona ecclesiastica propriis
administratoribus eorumque coniunctis usque ad quartum gradum
consanguinitatis aut affinitatis non sunt vendenda aut locanda sine speciali
auctoritatis, de qua in cann. 1036 et 1037, licentia.
CCEO 1042. Cann. 1035–1041 servari debent non solum in alienatione, sed etiam in quolibet negotio, quo
condicio patrimonialis personae iuridicae peior fieri potest.
CAPUT IV. DE PIIS
VOLUNTATIBUS ET DE PIIS FUNDATIONIBUS
CCEO 1043. § 1. Qui ex iure
naturae vel canonico libere potest de suis bonis statuere, potest etiam ad
pias causas sive per actum inter vivos sive per actum mortis causa bona
relinquere. § 2. In ultimis voluntatibus in bonum Ecclesiae serventur, si
fieri potest, praescripta iuris civilis; si servata non sunt, heredes
moneantur de obligatione, qua tenentur, implendi testatoris voluntatem.
CCEO 1044. Voluntates christifidelium bona sua in pias causas donantium vel
relinquentium sive per actum inter vivos sive per actum mortis causa
legitime acceptatae diligentissime impleantur etiam circa modum
administrationis et erogationis bonorum firmo can. 1045.
CCEO 1045. § 1. Hierarcha
omnium piarum voluntatum tam mortis causa quam inter vivos exsecutor est. §
2. Hoc ex iure Hierarcha vigilare potest ac debet etiam per visitationem, ut
piae voluntates impleantur, eique ceteri exsecutores perfuncto munere
rationem reddere debent. § 3. Clausulae huic Hierarchae iuri contrariae
ultimis voluntatibus adiectae pro non appositis habentur.
CCEO 1046. § 1. Qui bona ad pias causas sive per actum inter vivos sive per
actum mortis causa fiduciarie accepit, debet de sua fiducia Hierarcham
proprium certiorem facere eique omnia talia bona cum oneribus adiunctis
indicare; si vero donator id expresse et omnino prohibuit, fiduciam ne
acceptet. § 2. Hierarcha debet exigere, ut bona fiduciaria in tuto
collocentur, et ad normam can. 1045 § 2 vigilare, ut pia voluntas ad
effectum ducatur. § 3. Si agitur de bonis fiduciariis alicui sodali
instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum
commissis, quae destinata sunt loci vel eparchiae ecclesiis,
christifidelibus, qui ibidem domicilium habent, aut piis causis iuvandis,
Hierarcha, de quo in §§ 1 et 2, est Hierarcha loci.
CCEO 1047. § 1. Piae fundationes in iure sunt: 1° piae fundationes autonomae,
scilicet universitates rerum ad opera pietatis, apostolatus aut caritatis
spiritualis vel temporalis destinatae et ab auctoritate competenti in
personam iuridicam erectae; 2° piae fundationes non autonomae, scilicet bona
temporalia alicui personae iuridicae quoquo modo data cum onere in diuturnum
tempus, iure particulari determinandum, ex reditibus annuis fines, de quibus
in n. 1, persequendi. § 2. Bona temporalia fundationis non autonomae, si
concredita sunt personae iuridicae Episcopo eparchiali subiectae, elapso
tempore determinato ad institutum, de quo in can. 1021 § 1, destinari debent,
nisi alia fuit voluntas fundatoris expresse manifestata; secus eidem
personae iuridicae cedunt.
CCEO 1048. § 1. Piae fundationes autonomae nonnisi ab Episcopo eparchiali
aliave auctoritate superiore erigi possunt. § 2. Ut pia fundatio non
autonoma a persona iuridica valide acceptari possit, requiritur consensus
Hierarchae proprii scripto datus; Hierarcha vero consensum ne det, antequam
legitime comperuit personam iuridicam novo oneri suscipiendo et oneribus iam
susceptis satisfacere posse; caveat quoque idem Hierarcha, ut reditus omnino
respondeant oneribus adiunctis secundum morem propriae Ecclesiae sui iuris.
§ 3. Iuris particularis est determinare ceteras condiciones, sine quibus
piae fundationes erigi vel acceptari non possunt.
CCEO 1049. Hierarcha, qui piam fundationem erexit vel consensum ad piam
fundationem acceptandam dedit, statim tutum locum designet, in quo pecunia
et bona mobilia dotationis nomine assignata deponantur eum in finem, ut
eadem pecunia vel bonorum mobilium pretium custodiantur et quam primum caute
et utiliter de prudenti eiusdem Hierarchae iudicio consultis et eis, quorum
interest, et consilio competenti collocentur in favorem eiusdem fundationis
cum expresse determinata mentione oneris.
CCEO 1050. Documenti
fundationis exemplar alterum in archivo curiae eparchialis, alterum in
archivo personae iuridicae asservetur.
CCEO 1051. § 1. Servatis cann. 1044–1046 et 1031 onerum ex piis
fundationibus incumbentium tabella conficiatur, quae in loco patenti
exponatur, ne obligationes implendae in oblivionem cadant. § 2. Liber
habeatur et apud parochum vel rectorem ecclesiae asservetur, in quo singula
onera eorumque impletio et eleemosynae adnotentur.
CCEO 1052. § 1. Reductio onerum Divinam Liturgiam celebrandi reservatur Sedi
Apostolicae. § 2. Si in documento fundationis de re expresse cavetur,
Hierarcha ob imminutos reditus onera Divinam Liturgiam celebrandi reducere
potest. § 3. Episcopo eparchiali competit potestas reducendi ob deminutionem
redituum, dum causa perdurat, ad rationem oblationum in eparchia legitime
vigentium numerum celebrationum Divinae Liturgiae, dummodo nemo sit, qui
obligatione tenetur et utiliter cogi potest ad oblationum augmentum
faciendum. § 4. Episcopo eparchiali etiam competit potestas reducendi onera
Divinam Liturgiam celebrandi, quae instituta ecclesiastica gravant, si
reditus ad ea, quae ex eisdem tempore acceptationis onerum obtineri
potuerunt, consequenda insufficientes evaserunt. § 5. Potestates, de quibus
in §§ 3 et 4, habent etiam Superiores generales institutorum religiosorum
vel societatum vitae communis ad instar religiosorum clericalium iuris
pontificii vel patriarchalis. § 6. Potestates, de quibus in §§ 3 et 4,
Episcopus eparchialis delegare potest tantummodo Episcopo coadiutori,
Episcopo auxiliari, Protosyncello vel Syncellis omni subdelegatione exclusa.
CCEO 1053. Eisdem auctoritatibus, de quibus in can. 1052, potestas insuper
competit transferendi iusta de causa onera Divinam Liturgiam celebrandi in
dies vel instituta diversa ab illis, quae in fundatione sunt statuta.
CCEO 1054. § 1. Voluntatum
christifidelium bona sua in pias causas donantium vel relinquentium reductio,
moderatio, commutatio, si fundator potestatem hanc Hierarchae expresse
concessit, ab eodem Hierarcha insta tantum et necessaria de causa fieri
potest. § 2. Si exsecutio onerum impositorum ob imminutos reditus aliave de
causa nulla administratorum culpa impossibilis evasit, Hierarcha consultis
eis, quorum interest, et consilio competenti atque servata quam optime
fundatoris voluntate potest eadem onera aeque imminuere firmo can. 1052. §
3. In ceteris casibus de re adiri debet Sedes Apostolica vel Patriarcha, qui
de consensu Synodi permanentis agat.
TITULUS
XXIV. DE IUDICIIS IN GENERE.
CCEO 1055. § 1. Obiectum
iudicii eunt: 1° personarum physicarum vel iuridicarum iura persequenda aut
vindicanda vel facta iuridica declaranda; 2° delicta, quod spectat ad poenam
irrogandam. § 2. In controversiis vero ortis ex actu potestatis regiminis
exsecutivae competens est solummodo auctoritas superior ad normam cann. 996
-1006.
CCEO 1056. In causis, quae alicui Dicasterio Sedis Apostolicae reservantur,
tribunalia normas ab eodem Dicasterio editas sequantur oportet.
CCEO 1057. In causis servorum Dei, ut inter Sanctos referantur, serventur
normae speciales a Romano Pontifice statutae.
CAPUT I. DE FORO COMPETENTI
CCEO 1058. Romanus Pontifex a
nemine iudicatur.
CCEO 1059. § 1. Ob primatum Romani Pontificis integrum est cuilibet
christifideli causam suam in quovis statu et gradu iudicii cognoscendam ad
ipsum Romanum Pontificem deferre, qui pro toto orbe catholico iudex est
supremus et qui vel ipse per se ius dicit vel per tribunalia Sedis
Apostolicae vel per iudices a se delegatos. § 2. Haec provocatio tamen ad
Romanum Pontificem interposita non suspendit excepto casu appellationis
exercitium potestatis in iudice qui causam iam cognoscere coepit quique
idcirco potest iudicium prosequi usque ad sententiam definitivam, nisi
constat Romanum Pontificem causam ad se advocavisse.
CCEO 1060. § 1. Soli Romano Pontifici ius est iudicandi: 1° Patriarchas; 2°
Episcopos in causis poenalibus; 3° eos, qui supremum tenent civitatis
magistratum; 4° alias causae, quas ipse ad suum advocavit iudicium. § 2.
Exceptis Episcopis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis potestatem
suam exercentibus ceteri Episcopi in causis contentiosis iudicantur a
tribunali a Romano Pontifice designato salvo can. 1066 § 2. § 3. Iudex de
actu vel documento a Romano Pontifice in forma specifica confirmato videre
non potest, nisi illius praecessit mandatum.
CCEO 1061. Coram tribunalibus Sedis Apostolicae conveniri debent personae,
quae auctoritatem snperiorem infra Romanum Pontificem non habent, sive sunt
personae physicae in ordine episcopatus non constitutae sive sunt personae
iuridicae salvo can. 1063 § 4, nn. 3 et 4.
CCEO 1062. § 1. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, salva
competentia Sedis Apostolicae, est superius tribunal intra fines territorii
eiusdem Ecclesiae. § 2. Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis per
secreta suffragia eligere debet ad quinquennium ex suo gremio Moderatorem
generalem administrationis iustitiae necnon duos Episcopos, qui cum eo
praeside constituunt tribunal; si vero unus ex his tribus Episcopis est in
causa vel adesse non potest, Patriarcha de consensu Synodi permanentis ei
alium Episcopum substituat; item in casu recusationis videat Patriarcha de
consensu Synodi permanentis. § 3. Huius tribunalis est iudicare causas
contentiosas sive eparchiarum sive Episcoporum, etiam Episcoporum titularium.
§ 4. Appellatio in his causis fit ad Synodum Episcoporum Ecclesiae
patriarchalis ulteriore appellatione remota salvo can. 1059. § 5. Moderatori
generali administrationis iustitiae est ius vigilandi omnibus tribunalibus
intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis sitis necnon ius decisionem
ferendi in recusatione contra aliquem iudicem tribunalis ordinarii Ecclesiae
patriarchalis.
CCEO 1063. § 1. Patriarcha
erigere debet tribunal ordinarium Ecclesiae patriarchalis a tribunali
eparchiae Patriarchae distinctum. § 2. Hoc tribunal proprium praesidem,
iudices, promotorem iustitiae, defensores vinculi aliosque necessarios
administros habeat a Patriarcha de consensu Synodi permanentis nominatos;
praeses, iudices, promotor iustitiae necnon defensores vinculi amoveri non
possunt nisi a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis, renuntiationem
vero ab officio Patriarcha solus acceptare potest. § 3. Hoc tribunal est
tribunal appellationis in secundo et in ulterioribus gradibus iudicii ope
iudicum, qui sibi invicem succedunt, pro causis in tribunalibus inferioribus
iam definitis; huic tribunali competunt etiam iura tribunalis metropolitani
eis in locis territorii Ecclesiae patriarchalis, ubi provinciae erectae non
sunt. § 4. Huic tribunali competit iudicare ope iudicum, qui sibi invicem
succedunt, in primo et in ulterioribus gradibus iudicii causas: 1°
Exarchorum et delegatorum Patriarchae, qui Episcopi non sunt; 2° personarum
physicarum vel iuridicarum Patriarchae immediate subiectarum; 3°
institutorum vitae consecratae iuris pontificii; 4° Superioris instituti
vitae consecratae iuris pontificii, qui in eodem instituto Superiorem
potestate iudiciali praeditum non habet; 5° ex iuris particularis
praescripto eidem tribunali reservatas.
CCEO 1064. § 1. Tribunal metropolitanum, quod non est distinctum a tribunali
eparchiae Metropolitae, est tribunal appellationis a sententiis tribunalium
eparchialium. § 2. A causis in primo gradu iudicii pertractatis coram
Metropolita aliove Episcopo eparchiali, qui auctoritatem superiorem infra
Romanum Pontificem non habet, fieri debet appellatio ad tribunal ab ipso
stabili modo cum approbatione Sedis Apostolicae designatum firmis cann. 139
et 175.
CCEO 1065. Tribunal tertii gradus est Sedes Apostolica, nisi aliter iure
communi expresse cavetur.
CCEO 1066. § 1. In unaquaque eparchia et pro omnibus causis iure expresse
non exceptis iudex in primo gradu iudicii est Episcopus eparchialis. § 2. Si
vero agitur de iuribus aut bonis temporalibus personae iuridicae ab Episcopo
eparchiali repraesentatae, iudicat in primo gradu iudicii tribunal
appellationis firmo can. 1062 § 3.
CCEO 1067. § 1. Tribunal primi gradus pro pluribus eparchiis eiusdem
Ecclesiae sui iuris erigi potest a Patriarcha de consensu Episcoporum
eparchialium, quorum interest, si de eparchiis intra fines territorii
Ecclesiae patriarchalis sitis agitur; in ceteris casibus ab ipsis Episcopis
eparchialibus, qui ad hoc consenserunt approbante Sede Apostolica. § 2. Hoc
tribunal erigi debet, si singuli Episcopi eparchiales tribunal proprium
quacumque de causa erigere non possunt; intra fines territorii Ecclesiae
patriarchalis, si casus fert, a Synodo Episcoporum Ecclesiae patriarchalis
hoc tribunal erigatur. § 3. In eparchiis, pro quibus tale tribunal erectum
est, tribunal eparchiale collegiale valide erigi non potest. § 4. Coetui
Episcoporum eparchialium, qui ad tale tribunal consenserunt, vel Episcopo
eparchiali ab eodem electo competunt potestates, quas Episcopus eparchialis
habet circa suum tribunal; si vero hoc tribunal a Synodo Episcoporum
Ecclesiae patriarchalis vel a Sede Apostolica erectum est, servandae sunt
normae ab ipsa Synodo vel Sede Apostolica statutae. § 5. Appellatio ab hoc
tribunali fit intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis ad tribunal
ordinarium Ecclesiae patriarchalis; in ceteris casibus vero ad tribunal
stabili modo a coetu Episcoporum, de quo in § 4, cum approbatione Sedis
Apostolicae vel ab ipsa Sede Apostolica designatum.
CCEO 1068. § 1. Episcopi eparchiales diversarum Ecclesiarnm sui iuris in
eodem territorio potestatem suam exercentes convenire inter se possunt de
constituendo tribunali communi, quod causas sive contentiosas sive poenales
christifidelium alicui ex eisdem Episcopis eparchialibus subditorum
cognoscat. § 2. Si idonei iudices aliique administri tribunalium desunt,
Episcopi eparchiales curent, ut tribunal commune constituatur. § 3. Episcopi
eparchiales, qui ad tribunal commune consenserunt, unum ex se ipsis
designare debent, cui circa hoc tribunal competunt potestates, quas
Episcopus eparchialis habet circa suum tribunal. § 4. A sententiis
tribunalis communis primi gradus appellatio fit ad tribunal stabili modo a
Sede Apostolica designatum.
CCEO 1069. § 1. Controversiae inter personas physicas vel iuridicas eiusdem
instituti vitae consecratae institutis saecularibus exceptis, in quo
Superiores potestate regiminis praediti sunt, definiendae sunt apud iudicem
vel tribunal in typico vel statutis instituti determinatum. § 2. Si
controversia, institutis saecularibus exceptis, enascitur inter personas
physicas vel iuridicas diversorum institutorum vitae consecratae aut etiam
eiusdem instituti iuris eparchialis alteriusve, in quo Superiores potestate
regiminis praediti non sunt, aut inter sodalem vel personam iuridicam
instituti vitae consecratae et quamcumque aliam personam physicam vel
iuridicam, iudicat in primo gradu iudicii tribunal eparchiale.
CCEO 1070. Auctoritas quodcumque tribunal erigens curet, ut tribunal propria
statuta ab eadem auctoritate approbata habeat, in quibus iudicium aliorumque
administrorum modus nominationis, muneris tempus, remuneratio necnon alia
iure requisita determinari debent.
CCEO 1071. Quodlibet tribunal
ius habet in auxilium vocandi aliud tribunal cuiuscumque Ecclesiae, ut
quosdam actus processuales peragat exceptis tamen illis actibus, qui
decisiones iudicum implicant.
CCEO 1072. In causis, de quibus in cann. 1060, 1061, 1062 § 3, et 1063 § 4
inferiorum iudicum incompetentia est absoluta; item absoluta est
incompetentia iudicis, si competentia ratione gradus iudicii statuta non
servatur.
CCEO 1073. § 1. Nemo in primo gradu iudicii conveniri potest nisi coram
iudice, qui competens est ob unum ex titulis, qui iure communi determinantur.
§ 2. Incompetentia iudicis, cui nullus ex his titulis suffragatur, dicitur
relativa. § 3. Nisi aliter iure expresse cavetur, actor sequitur forum
partis conventae; si vero pars conventa multiplex forum habet, optio fori
actori conceditur.
CCEO 1074. Quilibet conveniri potest coram tribunali domicilii vel quasi-domicilii.
CCEO 1075. § 1. Vagus forum habet in loco, ubi actu commoratur. § 2. Is,
cuius neque domicilium aut quasi-domicilium neque locus commorationis nota
sunt, conveniri potest in foro actoris, dummodo aliud forum legitimum non
suppetat.
CCEO 1076. Ratione rei sitae pars conveniri potest coram tribunali loci, ubi
res litigiosa sita est, quoties actio in rem directa est aut de spolio
agitur.
CCEO 1077. § 1. Ratione
contractus pars conveniri potest coram tribunali loci, ubi contractus initus
est vel impleri debet, nisi partes concorditer aliud tribunal elegerunt. §
2. Si causa versatur circa obligationes, quae ex alio titulo proveniunt,
pars conveniri potest coram tribunali loci, ubi obligatio orta est vel est
implenda.
CCEO 1078. In causis poenalibus accusatus, etsi absens, conveniri potest
coram tribunali loci, ubi delictum patratum est.
CCEO 1079. Pars conveniri potest: 1° in causis, quae circa administrationem
versantur, coram tribunali loci, ubi administratio gesta est: 2° in causis,
quae respiciunt hereditates vel legata pia, coram tribunali ultimi domicilii
vel quasi-domicilii vel commorationis firmo can. 1075 § 2 illius, de cuius
hereditate vel legato pio agitur, nisi agitur de mera exsecutione legati,
quae videnda est secundum ordinarias competentiae normas.
CCEO 1080. Si nullus ex superioribus titulis iudici suffragatur et tamen
causa apud ipsum introducitur, ipse competentiam obtinet, si partes et
auctoritas, cui tribunal immediate subiectum est, consentiunt.
CCEO 1081. Ratione conexionis
ab uno eodemque tribunali et in eodem processu cognoscendae sunt causae
inter se conexae, nisi iuris praescriptum obstat.
CCEO 1082. Ratione
praeventionis, si duo vel plura tribunalia aeque competentia sunt, ei ius
est causam cognoscendi, quod prius partem conventam legitime citavit.
CCEO 1083. § 1. Conflictus inter iudices, quisnam eorum ad aliquod negotium
competens sit, definiendi sunt a tribunali appellationis illius iudicis,
coram quo actio primo per libellum litis introductorium promota est. § 2. Si
vero alterutrum tribunal est alterius tribunal appellationis, conflictus
definiendus est a tribunali tertii gradus pro tribunali, in quo actio primo
promota est. § 3. A decisionibus in his conflictibus non datur locus
appellationi.
CCEO 1084. § 1. Tribunali collegiali trium iudicum reservantur; 1° causae de
vinculo sacrae ordinationis; 2° causae de vinculo matrimonii firmis cann.
1372–1374; 3° causae poenales de delictis, quae poenam excommunicationis
maioris, privationis officii, reductionis ad gradum inferiorem vel
depositionis secumferunt; 4° causae determinatae iure particulari propriae
Ecclesiae sui iuris. § 2. Ceterae causae tractantur a iudice unico, nisi
Episcopus eparchialis certam causam collegio trium iudicum reservat. § 3. In
primo gradu iudicii, si collegium constitui non potest, dum huiusmodi
impossibilitas perdurat, Patriarcha consulta Synodo permanenti permittere
potest, ut Episcopus eparchialis causas iudici unico clerico committat, qui,
si fieri potest, assessorem et auditorem sibi asciscat; idem permittere
potest Metropolita, qui Ecclesiae metropolitanae sui iuris praeest, vel
etiam Metropolita Ecclesiae patriarchalis extra fines territorii eiusdem
Ecclesiae constitutus, uterque consultis duobus Episcopis eparchialibus
ordinatione episcopali senioribus; in ceteris casibus adeatur Sedes
Apostolica.
CCEO 1085. § 1. Tribunal collegiale collegialiter procedere debet et ad
maiorem numerum suffragiorum decisiones ferre, ad validitatem quidem, si
agitur; 1° de reiectione petitionis actionis reconventionalis vel causae
incidentis; 2° de definitione recursus adversus decretum praesidis; 3° de
sententia, etsi interlocutoria, necnon de decretis, quae vim sententiae
definitivae habent. § 2. Ceteros actus processuales ponens peragat, nisi
collegium aliquos, non quidem ad validitatem, sibi reservavit. § 3. Si causa
in primo gradu iudicii collegialiter cognita est, etiam in gradu
appellationis collegialiter nec a minore iudicum numero definiri debet; ei
vero a iudice unico, etiam in gradu appellationis a iudice unico definienda
est excepto casu, de quo in can. 1084 § 3.
CAPUT II. DE ADMINISTRIS
TRIBUNALIUM
Art. I. E VICARIO IUDICIALI,
DE IUDICIBUS ET DE AUDITORIBUS
CCEO 1086. § 1. Episcopus
eparchialis tenetur Vicarium iudicialem constituere cum potestate iudiciali
ordinaria a Protosyncello distinctum, nisi parvitas eparchiae aut paucitas
causarum aliud suadet. § 2. Vicarius iudicialis unum constituit tribunal cum
Episcopo eparchiali, sed non potest iudicare causas, quas Episcopus
eparchialis sibi reservavit. § 3. Vicario iudiciali dari possunt adiutores,
quibus nomen est Vicariorum iudicialium adiunctorum. § 4. Tum Vicarius
iudicialis tum Vicarii iudiciales adiuncti esse debent sacerdotes integrae
famae, in iure canonico doctores vel saltem licentiati, prudentia et
iustitiae zelo probati, annos nati non minus triginta.
CCEO 1087. § 1. In eparchia
nominentur ab Episcopo eparchiali iudices eparchiales, qui sint clerici. §
2. Patriarcha consulta Synodo permanenti vel Metropolita, qui Ecclesiae
metropolitanae sui iuris praeest, consultis duobus Episcopis eparchialibus
ordinatione episcopali senioribus permittere potest, ut etiam alii
christifideles iudices nominentur, ex quibus suadente necessitate unus
assumi potest ad collegium efformandum; in ceteris casibus hac in re adeatur
Sedes Apostolica. § 3. Iudices sint integrae famae, in iure canonico
doctores vel saltem licentiati, prudentia et iustitiae zelo probati.
CCEO 1088. § 1. Vicarius iudicialis, Vicarius iudicialis adiunctus et ceteri
iudices nominantur ad tempus determinatum. § 2. Si tempus determinatum sede
eparchiali vacante elapsum est, ii amoveri non possunt, sed in officio
perdurant, donec novus Episcopus eparchialis in re providerit. § 3. Si
Vicarius iudicialis ab Administratore eparchiae nominatur, adveniente novo
Episcopo eparchiali indiget confirmatione.
CCEO 1089. Iudex unicus in quolibet iudicio duos assessores ex
christifidelibus probatae vitae sibi consulentes asciscere potest.
CCEO 1090. § 1. Duos iudices, qui una cum praeside tribunal collegiale
constituunt, inter iudices eparchiales Vicarius iudicialis designet ex
ordine per turnum, nisi pro sua prudentia Episcopus eparchialis aliud
opportunum existimavit. § 2. Iudices semeI designatos ne subroget Vicarius
iudicialis nisi gravissima de causa in decreto ad validitatem exprimenda.
CCEO 1091. § 1. Tribunali collegiali praeest, si fieri potest, Vicarius
iudicialis vel Vicarius iudicialis adiunctus. § 2. Tribunalis collegialis
praeses debet unum de iudicibus eiusdem tribunalis ponentem designare, nisi
ipse vult hoc munus implere. § 3. Idem praeses potest ponenti alium iusta de
causa substituere. § 4. Ponens in conventu iudicum de causa refert et
sententiam scripto redigit.
CCEO 1092. Ad iudicem unicum iura tribunalis et praesidis spectant.
CCEO 1093. § 1. Iudex vel tribunalis collegialis praeses possunt auditorem
designare ad causae instructionem peragendam eum seligentes aut ex
tribunalis iudicibus aut ex christifidelibus ab Episcopo eparchiali ad hoc
officium admissis. § 2. Episcopus eparchialis potest ad officium auditoris
admittere christifideles, qui bonis moribus, prudentia et doctrina praestant.
§ 3. Auditoris est secundum iudicis mandatum probationes tantum colligere
easque collectas iudici tradere; potest autem, nisi iudicis mandatum obstat,
interim decidere, quae et quomodo probationes colligendae sint, si forte de
hac re quaestio oritur, dum ipse officium suum exercet.
Art. II. DE PROMOTORE
IUSTITIAE, DE DEFENSORE VINCULI ET DE NOTARIO
CCEO 1094. Ad causas
contentiosas, in quibus bonum publicum in discrimen vocari potest, et ad
causas poenales constituatur in eparchia promotor iustitiae, qui obligatione
tenetur providendi bono publico.
CCEO 1095. § 1. In causis contentiosis Episcopi eparchialis est iudicare,
utrum bonum publicum in discrimen vocari possit necne, nisi interventus
promotoris iustitiae iure praecipitur vel ex natura rei evidenter
necessarius est. § 2. Si in praecedenti gradu iudicii intervenit promotor
iustitiae, in ulteriore gradu huius interventus praesumitur necessarius.
CCEO 1096. Ad causas, in quibus agitur de nullitate sacrae ordinationis aut
de nullitate vel solutione matrimonii, constituatur in eparchia defensor
vinculi, qui obligatione tenetur proponendi et exponendi omnia, quae
rationabiliter adduci possunt adversus nullitatem vel solutionem.
CCEO 1097. In causis, in quibus promotoris iustitiae aut defensoris vinculi
praesentia requiritur, eis non citatis acta nulla sunt, nisi ipsi, etsi non
citati, revera interfuerunt aut saltem ante sententiam actis inspectis
officio suo fungi potuerunt.
CCEO 1098. Nisi aliter iure
communi expresse cavetur: 1° quoties lex praecipit, ut iudex partes earumve
alteram audiat, etiam promotor iustitiae et defensor vinculi, si iudicio
intersunt, audiendi sunt; 2° quoties instantia partis requiritur, ut iudex
aliquid decernere possit, instantia promotoris iustitiae vel defensoris
vinculi, qui iudicio intersunt, eandem vim habet.
CCEO 1099. § 1. Episcopi eparchialis est promotorem iustitiae et defensorem
vinculi nominare; in tribunalibus non eparchialibus iidem nominantur ad
normam statutorum tribunalis, nisi aliter iure cavetur. § 2. Promotor
iustitiae et defensor vinculi sint christifideles integrae famae, in iure
canonico doctores vel saltem licentiati ac prudentia et iustitiae zelo
probati.
CCEO 1100. § 1. Eadem persona, non autem in eadem causa, officium promotoris
iustitiae et defensoris vinculi gerere potest. § 2. Promotor iustitiae et
defensor vinculi constitui possunt ad universitatem causarum vel ad singulas
causas; possunt vero ab Episcopo eparchiali iusta de causa amoveri.
CCEO 1101. § 1. Cuilibet processui intersit notarius ita, ut nulla habeantur
acta, si non sunt ab eo subscripta. § 2. Acta, quae notarii conficiunt,
publicam fidem faciunt
Art. III. DE ADMINISTRIS
TRIBUNALIUM EX DIVERSIS EPARCHIIS VEL ECCLESIIS SUI IURIS ASSUMENDIS
CCEO 1102. § 1. Iudices
aliique administri tribunalium assumi possunt ex qualibet eparchia vel
instituto religioso vel societate vitae communis ad instar religiosorum
propriae vel etiam alterius Ecclesiae sui iuris de consensu vero scripto
dato proprii Episcopi eparchialis vel Superioris maioris. § 2. Iudex
delegatus, nisi aliud fert delegationis mandatum, uti potest auxilio
administrorum intra territorium mandantis degentium.
CAPUT III. DE OBLIGATIONIBUS
IUDICUM ET ALIORUM ADMINISTRORUM TRIBUNALIUM
CCEO 1103. § 1. Christifideles omnes, in primis autem Episcopi, sedulo annitantur, ut salva
iustitia lites in populo Dei, quatenus fieri potest, vitentur vel pacifice
quam primum componantur. § 2. Iudex in limine litis et etiam quolibet alio
momento, quoties spem boni exitus perspicit, partes hortari et adiuvare ne
omittat, ut de aequa controversiae solutione quaerenda communi consilio
curent, viasque ad hoc propositum assequendum idoneas ipsis indicet gravibus
quoque hominibus ad mediationem adhibitis. § 3. Si vero circa bonum privatum
partium causa versatur, dispiciat iudex, num transactione vel per
compromissum in arbitros controversia finem habere utiliter possit.
CCEO 1104. § 1. Iudex competens parti legitime requirenti suum ministerium
praestare debet. § 2. Iudex nullam causam cognoscere potest, nisi petitio ad
normam canonum facta est ab eo, cuius interest, vel a promotore iustitiae.
CCEO 1105. Qui causae interfuit tamquam iudex, promotor iustitiae, defensor
vinculi, procurator, advocatus, testis aut peritus non potest postea valide
eandem causam in alio gradu iudicii tamquam iudex definire aut in eodem
munus assessoris agere.
CCEO 1106. § 1. Iudex cognoscendam ne suscipiat causam, in qua ratione
consanguinitatis vel affinitatis in quolibet gradu lineae rectae et usque ad
quartum gradum inclusive lineae collateralis vel ratione tutelae et
curatelae, intimae vitae consuetudinis, magnae simultatis vel lucri faciendi
aut damni vitandi aliquid ipsius interest. § 2. In eisdem adiunctis ab
officio suo abstinere debent promotor iustitiae, defensor vinculi, assessor
et auditor.
CCEO 1107. § 1. Si iudex sive in tribunali ordinario sive delegato, etsi
competens, recusatur, auctoritas, cui tribunal immediate subiectum est, hanc
exceptionem definiat salvo can. 1062 §§ 2 et 5. § 2. Si Episcopus
eparchialis est iudex et contra eum recusatio opponitur, abstineat a
iudicando. § 3. Si recusatio opponitur contra ceteros tribunalis administros,
de hac exceptione videat praeses in tribunali collegiali vel iudex, si
unicus est.
CCEO 1108. Recusatione admissa personae mutari debent, non vero gradus
iudicii.
CCEO 1109. § 1. Quaestio de recusatione expeditissime definienda est auditis
partibus. § 2. Actus positi a iudice, antequam recusatur, validi sunt; qui
autem positi sunt post propositam recusationem, rescindi debent, si pars
petit, intra decem dies ab admissa recusatione computandos; post admissam
recusationem invalidi sunt.
CCEO 1110. § 1. In negotio, quod privatorum solummodo interest, iudex
procedere potest dumtaxat ad instantiam partis; causa autem legitime
introducta iudex procedere potest et debet, etiam ex officio, in causis
poenalibus et aliis causis, quae ad bonum publicum Ecclesiae aut ad salutem
animarum spectant. § 2. Potest autem praeterea iudex partium neglegentiam in
probationibus afferendis vel in exceptionibus opponendis supplere, quoties
id necessarium censet ad vitandam graviter iniustam sententiam firmo can.
1283.
CCEO 1111. Iudices et tribunalia curent, ut quam primum salva iustitia
causae omnes terminentur ita, ut in primo gradu iudicii ultra annum ne
protrahantur, in gradu appellationis vero non ultra sex menses.
CCEO 1112. Omnes, qui tribunal constituunt aut eidem opem ferunt,
promissionem de munere fideliter implendo facere debent.
CCEO 1113. § 1. In iudicio poenali semper, in iudicio contentioso autem, si
ex revelatione alicuius actus processualis praeiudicium partibus obvenire
potest, iudices et tribunalis adiutores tenentur secretum servare. § 2.
Tenentur etiam semper et erga omnes ad secretum servandum de discussione,
quae inter iudices in tribunali collegiali ante ferendam sententiam habetur,
tum etiam de variis suffragiis et opinionibus ibidem prolatis; ad hoc
secretum tenentur etiam alii omnes, ad quos notitia de re quoquo modo
pervenit. § 3. Immo, quoties natura causae vel probationum talis est, ut ex
actorum vel probationum evulgatione aliorum fama periclitetur vel praebeatur
ansa dissidiis aut scandalum aliudve huius generis incommodum oriatur, iudex
potest testes, peritos, partes earumque advocatos vel procuratores
iureiurando obligare ad secretum servandum.
CCEO 1114. Iudex et omnes alii administri tribunalis occasione agendi
iudicii dona quaevis acceptare prohibentur.
CCEO 1115. § 1. Iudices, qui, etsi certe et evidenter competentes sunt, ius
reddere recusant vel nullo suffragante iuris praescripto se competentes
declarant atque causas cognoscunt ac definiunt vel secretum lege
praescriptum violant vel ex dolo aut gravi neglegentia aliud partibus damnum
inferunt, congruis poenis ab auctoritate competenti puniri possunt non
exclusa officii privatione. § 2. Eisdem poenis puniri possunt etiam ceteri
administri tribunalis et adiutores, si officio suo, ut supra, defuerunt;
quos omnes etiam iudex punire potest.
CCEO 1116. Si iudex praevidet actorem probabiliter spreturum esse sententiam
ecclesiaeticam, cum forte haec eidem est contraria, et idcirco iuribus
partis conventae non satis consultum iri, potest ad instantiam partis
conventae vel etiam ex officio actori congruam cautionem imponere pro
observantia sententiae ecclesiasticae.
CAPUT IV. DE ORDINE
COGNITIONUM
CCEO 1117. Causae
cognoscendae sunt eo ordine, quo fuerunt propositae et in albo inscriptae,
nisi ex eis aliqua celerem prae ceteris expeditionem exigit, quod quidem
speciali decreto rationibus suffulto statuendum est.
CCEO 1118. § 1. Vitia, quibus
sententiae nullitas haberi potest, in quolibet statu vel gradu iudicii
excipi possunt itemque a iudice ex officio declarari. § 2. Exceptiones
dilatoriae vero eae praesertim, quae respiciunt personas et modum iudicii,
proponendae sunt ante litis contestationem, nisi lite iam contestata
emerserunt, et quam primum definiendae.
CCEO 1119. § 1. Si exceptio
proponitur contra iudicis competentiam, hac de re ipae iudex videre debet. §
2. In casu exceptionis de incompetentia relativa, si iudex se competentem
pronuntiat, eius decisio non admittit appellationem, sed impugnari potest
per querelam nullitatis, restitutionem in integrum vel oppositionem tertii.
§ 3. Si vero iudex se incompetentem declarat, pars, quae se gravatam censet,
potest intra quindecim dies utiles provocare ad tribunal appellationis.
CCEO 1120. Iudex in quovis statu iudicii se absolute incompetentem agnoscens
suam incompetentiam declarare debet.
CCEO 1121. § 1. Exceptiones rei iudicatae, transactionis et aliae
peremptoriae, quae dicuntur litis finitae, proponi et cognosci debent ante
litis contestationem; qui serius eas opposuit, non est reiciendus, sed
expensas iudiciales solvere debet, nisi probat se oppositionem malitiose non
distulisse. § 2. Aliae exceptiones peremptoriae proponantur in litis
contestatione et suo tempore tractandae sunt secundum normas circa
quaestiones incidentes.
CCEO 1122. § 1. Actiones reconventionales proponi valide non possunt nisi
intra triginta dies a lite contestata computandos. § 2. Actiones
reconventionales autem cognoscantur simul cum actione principali, hoc est
pari gradu iudicii cum ea, nisi eas separatim cognoscere necessarium est aut
iudex id opportunius existimat.
CCEO 1123. Quaestiones de cautione pro expensis iudicialibus praestanda aut
de concessione gratuiti patrocinii, quod statim ab initio postulatum est, et
aliae huiusmodi regulariter videndae sunt ante litis contestationem.
CAPUT V. DE IUDICII TERMINIS,
DILATIONIBUS ET LOCO
CCEO 1124. § 1. Termini perimendis iuribus a lege constituti prorogari non possunt neque valide nisi
petentibus partibus coartari. § 2. Ceteri autem termini, antequam elapsi
sunt, possunt iusta de causa a iudice auditis vel petentibus partibus
prorogari, numquam autem nisi partibus consentientibus valide coartari. § 3.
Caveat tamen iudex, ne iudicium nimis diuturnum fiat ex prorogatione.
CCEO 1125. Si lex terminos non statuit ad actus processuales peragendos,
iudex illos determinare debet habita ratione naturae uniuscuiusque actus.
CCEO 1126. Si die ad actum iudicialem indicto vacavit tribunal terminus
intellegitur prorogatus ad primum sequentem diem non feriatum.
CCEO 1127. Sedes tribunalis sit, si fieri potest, stabilis, quae statutis
horis pateat servatis normis iure particulari de hac re statutis.
CCEO 1128. § 1. Iudex ex
territorio suo vi expulsus vel a potestate iudiciali ibi exercenda impeditus
potest extra territorium potestatem suam exercere et sententiam ferre
certiore tamen hac de re facto loci Episcopo eparchiali. § 2. Praeterea
iudex iusta de causa et auditis partibus potest ad probationes acquirendas
etiam extra proprium territorium se conferre de licentia tamen Episcopi
eparchialis loci adeundi et in sede ab ipso designata.
CAPUT VI. DE PERSONIS IN
AULAM ADMlTTENDIS ET DE MODO CONFICIENDI ET ASSERVANDI ACTA
CCEO 1129. § 1. Nisi aliter
iure particulari Ecclesiae sui iuris expresse cavetur, dum causae coram
tribunali aguntur, ii tantummodo assint in aula, quos lex aut iudex ad
processum expediendum necessarios esse statuit. § 2. Omnes iudicio
assistentes, qui reverentiae et oboedientiae tribunali debitae graviter
defuerunt, iudex potest monitione in cassum facta congruis poenis punire,
advocatos praeterea et procuratores etiam a munere apud tribunalia
ecclesiastica exercendo suspendere.
CCEO 1130. Si qua persona interroganda utitur lingua iudici vel partibus
ignota, adhibeatur interpres iuratus a iudice designatus; declarationes
tamen scripto redigantur lingua originaria et translatio addatur; interpres
etiam adhibeatur, si surdus vel mutus interrogari debet, nisi forte mavult
iudex quaestionibus a se datis scripto respondeatur.
CCEO 1131. § 1. Omnia acta iudicialia sive ea, quae meritum quaestionis
respiciunt, seu acta causae, sive ea, quae ad formam procedendi pertinent,
seu acta processus, scripto redacta esse debent. § 2. Singula folia actorum
numerentur et authenticitatis signo muniantur.
CCEO 1132. Quoties in actis iudicialibus partium aut testium subscriptio
requiritur, si pars aut testis eis subscribere non potest vel non vult, id
in ipsis actis adnotetur simulque iudex et notarius fidem faciant actum
ipsum de verbo ad verbum parti aut testi perlectum esse et partem aut testem
ei vel non potuisse vel noluisse subscribere.
CCEO 1133. § 1. Iudicio
expleto documenta, quae in privatorum dominio sunt, restitui debent retento
tamen eorum exemplari. § 2. Cancellarius et notarii sine iudicis mandato
tradere prohibentur exemplar actorum iudicialium et documentorum, quae sunt
processui acquisita. § 3. Anonymae epistulae destrui debent neque de eis
mentio fiat in actis; eodem modo destrui debent quaelibet alia scripta et
epistulae subscriptae, quae nihil ad causae meritum conferunt vel sunt certo
calumniosae.
CAPUT VII. DE ACTORE ET DE
PARTE CONVENTA
CCEO 1134. Quilibet sive
baptizatus sive non baptizatus potest in iudicio agere; pars autem legitime
conventa respondere debet.
CCEO
1135. Etsi actor vel
pars conventa procuratorem vel advocatum constituit, semper tamen tenetur in
iudicio ipse adesse ad praescriptum iuris vel iudicis.
CCEO 1136. § 1. Minores et ii, qui usu rationis destituti sunt, stare in
iudicio tantummodo possunt per eorum parentes aut tutores vel curatores. §
2. Si iudex existimat eorum iura esse in conflictu cum iuribus parentum vel
tutorum vel curatorum aut hos non satis tueri posse ipsorum iura, tunc stent
in iudicio per tutorem vel curatorem a iudice constitutum. § 3. Sed in
causis spiritualibus et cum spiritualibus conexis, si minores usum rationis
assecuti sunt, agere et respondere possunt sine parentum vel tutoris
consensu et quidem per se ipsi, si aetatem quattuordecim annorum expleverunt;
secus per tutorem a iudice constitutum. § 4. Bonis interdicti et ii, qui
minus firmae mentis sunt, stare in iudicio per se ipsi possunt tantummodo,
ut de propriis delictis respondeant aut ad praescriptum iudicis; in ceteris
agere et respondere debent per suum curatorem.
CCEO 1137. Quoties adest tutor aut curator ab auctoritate civili constitutus,
idem potest a iudice ecclesiastico admitti audito, si fieri potest, Episcopo
eparchiali eius, cui datus est; si vero non adest aut non videtur
admittendus, ipse iudex tutorem aut curatorem pro causa designet.
CCEO 1138. § 1. Personae iuridicae in iudicio etant per suos legitimos
repraesentantes. § 2. Quoties in periculo versantur bona, ad quae alienanda
alicuius consensus vel consilium vel licentia requiritur, idem consensus vel
consilium vel licentia requiritur etiam ad litem incohandam vel contestandam.
§ 3. In casu vero defectus vel neglegentiae repraesentantis potest ipse
Hierarcha per se vel per alium stare in iudicio nomine personarum
iuridicarum, quae sub eius potestate sunt.
CAPUT VIII. DE PROCURATORIBUS
AD LITES ET DE ADVOCATIS
CCEO 1139. § 1. Pare libere
potest procuratorem et advocatum sibi constituere, sed potest etiam per se
ipsa agere et respondere, nisi iudex procuratoris vel advocati ministerium
necessarium existimavit. § 2. In iudicio poenali vero accusatus aut a se
constitutum aut a iudice datum semper habere debet advocatum. § 3. In
iudicio contentioso, si agitur de minoribus aut de causa, in qua bonum
publicum in discrimen vocatur, exceptis autem causis matrimonialibus, iudex
parti carenti advocatum ex officio constituat.
CCEO 1140. § 1. Unum sibi pars potest constituere procuratorem, qui non
potest alium sibi substituere, nisi id eidem scripto permissum est. § 2. Si
vero iusta de causa plures procuratores ab eadem parte constituuntur, hi ita
designentur, ut detur inter ipsos locus praeventioni. § 3. Advocati autem
plures simul constitui possunt.
CCEO 1141. Procurator et advocatus debent esse aetate maiores et bonae famae; advocatus debet
praeterea esse catholicus, nisi auctoritas, cui tribunal immediate subiectum
est, aliud permittit, et doctor in iure canonico vel alioquin vere peritus
et ab eadem auctoritate approbatus.
CCEO 1142. § 1. Procurator et advocatus, antequam munus suscipiunt, mandatum
authenticum apud tribunal deponere debent. § 2. Ad iuris tamen exstinctionem
impediendam iudex potest procuratorem admittere etiam non exhibito mandato,
praestita, si res fert, idonea cautione; actus iudicis autem qualibet vi
caret, si intra terminum peremptorium a iudice statuendum procurator
mandatum non exhibet.
CCEO 1143. Nisi mandatum speciale habet, procurator non potest valide
renuntiare actioni, litis instantiae vel actis iudicialibus nec transigere,
pacisci, compromittere in arbitros et generatim ea agere, pro quibus ius
requirit mandatum speciale.
CCEO 1144. § 1. Ut procuratoris vel advocati amotio effectum sortiatur,
necesse est ipsis intimetur et, si lis iam contestata est, iudex et adversa
pars certiores facti sint de amotione. § 2. Lata sententia definitiva ius et
obligatio appellandi, ei mandans non renuit, procuratori manet.
CCEO 1145. Procurator et advocatus possunt a iudice dato decreto repelli
sive ex officio sive ad instantiam partis, gravi de causa tamen et semper
salvo recursu ad tribunal appellationis.
CCEO 1146. § 1. Procurator et advocatus vetantur emere litem aut sibi de immodico emolumento vel rei
litigiosae parte vindicata pacisci; quae si fecerunt, nulla est pactio et a
iudice possunt poena pecuniaria puniri; advocatus praeterea ab officio
suspendi, vel etiam, si recidivus est, ab auctoritate, cui tribunal
immediate subiectum est, destitui et ex albo advocatorum expungi potest. §
2. Eodem modo puniri possunt procuratores et advocati, qui a competentibus
tribunalibus causas in fraudem legis subtrahunt, ut ab aliis favorabilius
definiantur.
CCEO 1147. Procuratores et advocati, qui ob dona aut pollicitationes aut
quamlibet aliam rationem suum munus prodiderunt, a patrocinio exercendo
suspendantur et poena pecuniaria aliisve congruis poenis puniantur.
CCEO 1148. In unoquoque tribunali, quatenus fieri potest, stabiles patroni
constituantur ab ipso tribunali remunerationem recipientes, qui munus
procuratoris vel advocati praesertim in causis matrimonialibus pro partibus,
quae eos seligere malint, exerceant.
CAPUT IX. DE ACTIONIBUS ET DE
EXCEPTIONIBUS
CCEO 1149. Quodlibet ius non
solum actione munitur, nisi aliter expresse cautum est, sed etiam exceptione,
quae semper competit et est sua natura perpetua.
CCEO 1150. Quaevis actio exstinguitur praescriptione ad normam iuris aliove
legitimo modo exceptis actionibus de statu personarum, quae numquam
exstinguuntur.
CCEO 1151. Actiones contentiosae, nisi aliter iure expresse cavetur,
praescriptione exstinguuntur quinquennio a die, a quo actio primum potuit
proponi, computando firmis, ubi vigent, hac in re Statutis personalibus.
CCEO 1152. § 1. Omnis actio poenalis exstinguitur
morte rei, condonatione auctoritatis competentis et praescriptione. § 2. Actio poenalis praescriptione exstinguitur triennio, nisi agitur: 1° de delictis Sedi Apostolicae reservatis;
2° de actione
ob delicta, de quibus in cann. 1450 et 1453, quae praescriptione exstinguitur
quinquennio; 3° de delictis, quae non sunt iure communi punita, si iure
particulari alius terminus praescriptionis statutus est. § 3. Nisi aliud iure cautum sit, praescriptio
decurrit ex die, quo delictum patratum est, vel, si delictum est permanens
vel habituale, ex die, quo cessavit.
CCEO 1153. § 1. Si intra
terminos, de quibus in can. 1152, ex die, quo sententia condemnatoria in rem
iudicatam transiit, computandos non est reo intimatum exsecutorium iudicis
decretum, actio ad poenam exsequendam praescriptione exstinguitur. § 2. Idem
valet servatie servandis, si poena per decretum extra iudicium irrogata est.
CCEO 1154. Actione poenali
praescriptione exstincta: 1° non est hoc ipso exstincta actio contentiosa
forte ex delicto orta ad damna reparanda; 2° si bonum publicum requirit,
Hierarcha remediis opportunis administrativis non exclusa suspensione ab
exercitio ministerii sacri vel amotione ab officio uti potest.
CCEO 1155. Actor pluribus simul actionibus, quae tamen inter se non
confligant, sive de eadem re sive de diversis, aliquem convenire potest, si
aditi tribunalis competentiam non excedunt.
CCEO 1156. § 1. Pars conventa potest coram eodem iudice in eodem iudicio
contra actorem actionem reconventionalem proponere vel propter causae nexum
cum actione principali vel ad submovendam vel ad minuendam actoris
petitionem. § 2. Reconventio reconventionis non admittitur.
CCEO 1157. Actio reconventionalis proponenda est iudici, coram quo actio
principalis instituta est, etsi ad unam causam dumtaxat delegato vel
alioquin relative incompetenti.
CCEO 1158. § 1. Qui probabilibus saltem argumentis ostendit se ius habere
super aliqua re ab alio detenta sibique damnum imminere, nisi res ipsa
custodienda traditur, ius habet obtinendi a iudice eiusdem rei
sequestrationem. § 2. In similibus rerum adiunctis obtineri potest, ut
exercitium iuris alicui inhibeatur.
CCEO 1159. § 1. Ad crediti quoque securitatem sequestratio rei admittitur,
dummodo de creditoris iure satis constet. § 2. Sequestratio extendi potest
etiam ad res debitoris, quae quolibet titulo apud alias personas reperiuntur,
et ad debitoris credita.
CCEO 1160. Sequestratio rei et inhibitio exercitii iuris decerni nullatenus
possunt, si damnum, quod timetur, potest aliter reparari et idonea cautio de
eo reparando offertur.
CCEO 1161. Iudex potest ei, cui sequestrationem rei vel inhibitionem
exercitii iuris concedit, praeviam imponere cautionem de damnis reparandis,
si ius suum non probavit.
CCEO 1162. Ad naturam et vim actionis possessoriae quod attinet, servetur
ius civile loci, ubi sita est res, de cuius possessione agitur.
CCEO 1163. § 1. Quoties introducta est petitio ad obtinendam provisionem ad
hominis sustentationem, iudex auditis partibus decreto statim exsequendo
statuere potest idoneis, si res fert, praescriptis cautionibus, ut interim
necessaria alimenta praestentur, sine praeiudicio iuris per sententiam
definiendi. § 2. Facta a parte vel a promotore iustitiae petitione ad
obtinendum hoc decretum iudex audita altera parte rem expeditissime definiat,
numquam autem ultra decem dies; quibus inutiliter transactis aut petitione
reiecta patet recursus ad auctoritatem, cui tribunal immediate subiectum est,
dummodo ipsa ne sit iudex, vel, si quis mavult, ad iudicem appellationis,
qui item rem expeditissime definiat.
CAPUT X. DE MODIS EVITANDI
IUDICIA
Art. I. DE TRANSACTIONE
CCEO 1164. In transactione
servetur ius civile loci, ubi transactio initur.
CCEO 1165. § 1. Transactio valide fieri non potest in causis circa eas res
vel ea iura, quae ad bonum publicum spectant, aliaque, de quibus partes
libere disponere non possunt. § 2. Sed si quaestio fit de bonis temporalibus
ecclesiasticis, transartio fieri potest, servatis tamen, si materia id
postulat, sollemnibus iure statutis de alienatione bonorum ecclesiasticorum.
CCEO 1166. Expensarum, quas transactio postulavit, nisi aliter expresse
cautum est, utraque pare dimidium solvat.
CCEO 1167. Iudex negotium transactionis non ipse per se, regulariter saltem,
suscipiat tractandum, sed illud alii in iure perito committat.
Art. II. DE COMPROMISSO IN
ARBITROS
CCEO 1168. § 1. Qui controversiam inter se habent, possunt scripto convenire, ut ea ab arbitris
dirimatur. § 2. Idem scripto convenire possunt, qui contractum inter se
ineunt vel inierunt, quod attinet ad controversias ex eo contractu forte
orituras.
CCEO 1169. Non possunt valide in arbitros compromitti controversiae, de
quibus transactio fieri vetatur.
CCEO 1170. § 1. Unus vel plures arbitri constitui possunt, dispari tamen
numero. § 2. In ipso compromisso, nisi nominatim designantur, debet saltem
eorum numerus determinari et simul ratio statui, qua nominandi et
substituendi sunt.
CCEO 1171. Compromissum est nullum, si: 1° servatae non sunt normae statutae
ad validitatem contractuum, qui ordinariam administrationem excedunt; 2°
scripto non est factum; 3° procurator sine mandato speciali in arbitros
compromisit aut violata sunt praescripta cann. 1169 vel 1170; 4°
controversia non est vel orta vel ex certo contractu oritura ad normam can.
1168 § 2.
CCEO 1172. Munus arbitri valide gerere non possunt: 1° minores; 2° poena
excommunicationis, etiam minoris, suspensionis vel depositionis puniti; 3°
sodales instituti religiosi vel societatis vitae communis ad instar
religiosorum sine licentia Superioris.
CCEO 1173. Arbitri nominatio
vim non habet, nisi ipse scripto munus acceptat.
CCEO 1174. § 1. Si arbitri
non sunt in compromisso designati vel si sufficiendi sunt et partes aliive,
quibus designatio demandata est, dissentiunt de omnibus vel nonnullis
arbitris seligendis, quaelibet pars potest id tribunali, quod competens est
ad causam in primo gradu iudicii definiendam, committere, nisi partes aliter
convenerunt; tribunal auditis ceteris partibus decreto provideat. § 2. Eadem
norma servanda est, si qua pars aliusve neglegit arbitrum designare, dummodo
tamen pars, quae tribunal adiit, viginti saltem ante dies suos arbitros, si
forte debuit, designaverit.
CCEO 1175. De recusatione autem arbitrorum videt tribunal, de quo in can.
1174 § 1, quod auditis arbitris recusatis et partibus decreto quaestionem
dirimat; si recusationem acceptat, alios arbitros sufficiat, nisi in
compromisso aliter cautum est.
CCEO 1176. § 1. Obligationes arbitrorum in ipso compromisso statuendae sunt,
eae quoque, quae ad secretum servandum spectant. § 2. Nisi partes aliud
statuerunt, arbitri rationem procedendi libere seligunt; haec autem simplex
sit et termini sint breves aequitate servata et ratione habita legis
processualis. § 3. Arbitri quavis potestate coercitiva carent; necessitate
exigente adire debent tribunal competens ad causam cognoscendam.
CCEO 1177. § 1. Quaestiones incidentes, quae forte exoriuntur, ipsi arbitri
decreto dirimant. § 2. Si vero quaestio praeiudicialis oritur, de qua
compromitti in arbitros non potest, arbitri debent suspendere processum,
donec de illa quaestione partes a iudice obtinuerint et arbitris
notificaverint sententiam, quae transiit in rem iudicatam, vel, si quaestio
est de statu personarum, sententiam, quae exsecutioni mandari potest.
CCEO 1178. Nisi partes aliter statuerunt, sententia arbitralis ferri debet
intra sex menses a die, quo omnes arbitri suum munus acceptaverunt,
computandos; terminus prorogari potest a partibus.
CCEO 1179. § 1. Sententia
arbitralis ad maiorem numerum suffragiorum fertur. § 2. Si res patitur,
sententia arbitralis ab ipsis arbitris redigatur ad modum sententiae
iudicialis et a singulis arbitris subscribatur; ad eiusdem autem validitatem
requiritur et sufficit, ut maior eorum numerus eidem subscribat.
CCEO 1180. § 1. Nisi sententia arbitralis est nulla propter gravem
arbitrorum culpam, arbitri ius habent ad suarum expensarum solutionem; qua
de re possunt opportunas cautiones exigere. § 2. Suadetur, ut arbitri
gratuitam operam praestent, secus de remuneratione in ipso compromisso
provideatur.
CCEO 1181. § 1. Integer textus sententiae arbitralis intra quindecim dies ad
cancellariam tribunalis eparchiae, ubi sententia lata est, deponi debet;
intra quinque dies a depositione computandos, nisi certo constat sententiam
arbitralem nullitate affectam esse, Vicarius iudicialis per se vel per alium
decretum confirmationis ferat partibus statim intimandum. § 2. Si Vicarius
iudicialis hoc decretum ferre recusat, pars, cuius interest, recurrere
potest ad tribunal appellationis, a quo quaestio expeditissime definienda
est; si vero Vicarius iudicialis continuum mensem silet, eadem pars instare
potest, ut ipse munere suo fungatur; si vero nihilominus silet, elapsis
quinque diebus pars potest recursum ad tribunal appellationis interponere,
quod item quaestionem expeditissime definiat. § 3. Si certo constat
sententiam arbitralem nullitate affectam esse ob neglecta praescripta ad
validitatem compromissi statuta, Vicarius iudicialis nullitatem declaret ac
partibus quam primum notificet omni recursu adversus hanc declarationem
remoto. § 4. Sententia arbitralis transit in rem iudicatam statim ac
decretum confirmationis latum est firmo can. 1182.
CCEO 1182. § 1. Appellatio a sententia arbitrali tunc tantum admittitur, si
partes scripto inter se convenerunt eam huic remedio subiectum iri; quo in
casu appellatio interponenda est intra decem dies ab intimatione decreti
confirmationis computandos coram ipso iudice, qui decretum tulit; si vero
alius est iudex competens ad appellationem recipiendam, prosecutio coram eo
intra mensem est facienda. § 2. Sententia arbitralis, a qua appellatio
admittitur, transit in rem iudicatam ad normam can. 1322.
CCEO 1183. De querela nullitatis contra sententiam arbitralem, quae in rem
iudicatam transiit, de restitutione in integrum, ei de eiusdem sententiae
iniustitia manifesto constat, de oppositione tertii necnon de correctione
erroris materialis sententiae videt iudex, qui decretum confirmationis tulit,
ad ordinariam normam iuris.
CCEO 1184. § 1. Exsecutio
sententiae arbitralis fieri potest in eisdem casibus, in quibus admittitur
exsecutio sententiae iudicialis. § 2. Sententiam arbitralem exsecutioni
mandare debet per se vel per alium Episcopus eparchialis eparchiae, ubi lata
est, nisi partes alium exsecutorem designaverunt.
TITULUS
XXV. DE IUDICIO CONTENTIOSO.
CAPUT I. DE IUDICIO
CONTENTIOSO ORDINARIO
Art. I. DE LIBELLO LITIS
INTRODUCTORIO
CCEO 1185. Qui aliquem
convenire vult, debet libellum litis introductorium competenti iudici
exhibere, in quo controversiae obiectum proponitur et ministerium iudicis
expostulatur.
CCEO 1186. § 1. Petitionem oralem iudex admittere potest, quoties vel actor
impeditur, ne libellum litis introductorium exhibeat, vel causa est facilis
investigationis et minoris momenti. § 2. In utroque tamen casu iudex
notarium iubeat scripto actum redigere, qui coram actore legendus et ab eo
approbandus est quique locum tenet libelli litis introductorii ab actore
scripti ad omnes iuris effectus.
CCEO 1187. Libellus litis introductorius debet: 1° exprimere, coram quo
iudice causa introducatur, quid petatur et a quo petatur; 2° indicare, quo
iure innitatur actor et generatim saltem quibus factis et probationibus ad
evincenda ea, quae asseruntur; 3° subscribi ab actore vel eius procuratore
appositis die, mense et anno necnon loco, ubi actor vel eius procurator
habitant aut residere se dixerunt actorum recipiendorum gratia; 4° indicare
domicilium vel quasi-domicilium partis conventas.CCEO 1188. § 1. Iudex
unicus vel tribunalis collegialis praeses, postquam vidit et rem esse suae
competentiae et actori legitimam personam standi in iudicio non deesse,
debet suo decreto quam primum libellum litis introductorium aut admittere
aut reicere. § 2. Libellus litis introductorius reici potest tantum, si: 1°
iudex vel tribunal incompetens est; 2° sine dubio constat actori deesse
legitimam personam standi in iudicio; 3° non servatus est can. 1187, nn.
1–3; 4° certo patet ex ipso libello litis introductorio petitionem quolibet
carere fundamento neque fieri posse, ut aliquod ex processu fundamentum
appareat. § 3. Si libellus litis introductorius reiectus est ob vitia, quae
emendari possunt, actor libellum emendatum potest eidem iudici denuo
exhibere. § 4. Adversus libelli litis introductorii reiectionem integrum
semper est parti intra tempus utile decem dierum recursum rationibus
suffultum interponere ad tribunal appellationis vel, si libellus reiectus
est a praeside, ad collegium; quaestio autem reiectionis expeditissime
definienda est.
CCEO 1189. Si iudex intra mensem ab exhibito libello litis introductorio
computandum decretum non edidit, quo libellum admittit vel reicit, pars,
cuius interest, instare potest, ut iudex suo munere fungatur; si vero
nihilominus iudex silet, inutiliter elapsis decem diebus a facta instantia
computandis libellus pro admisso habeatur.
Art. II. DE CITATIONE ET DE
INTIMATIONE VEL NOTIFICATIONE ACTORUM IUDICIALIUM
CCEO 1190. § 1. In decreto,
quo actoris libellus litis introductorius admittitur, debet iudex vel
praeses tribunalis ceteras partes in iudicium vocare seu citare ad litem
contestandam statuens, utrum eae scripto respondere debeant an coram ipso se
sistere ad dubia concordanda; si vero ex responsionibus scripto datis
perspicit necessitatem partes convocandi, id potest novo decreto statuere. §
2. Si libellus litis introductorius pro admisso habetur ad normam can. 1189,
decretum citationis in iudicium fieri debet intra viginti dies a facta
instantia, de qua in eo canone, computandos.
§ 3. Si vero partes de facto
coram iudice se sistunt ad causam agendam, non requiritur citatio, sed
notarius indicet in actis partes iudicio affuisse.
CCEO 1191. § 1. Decretum citationis in iudicium debet statim parti conventae intimari et simul
ceteris, qui comparere debent, notum fieri. § 2. Citationi libellus litis
introductorius adiungatur, nisi iudex gravi de causa censet libellum
notificandum non esse parti, antequam haec deposuit in iudicio. § 3. Si
actio instituitur adversus eum, qui non habet liberum exercitium suorum
iurium vel liberam administrationem rerum, de quibus disceptatur, citatio
intimanda est ei, per quem ille in iudicio stare debet ad normam iuris.
CCEO 1192. § 1. Citationum, decretorum, sententiarum aliorumque actorum
iudicialium intimatio vel notificatio facienda est per publicos tabellarios
cum syngrapha receptionis vel alio modo, qui tutissimus est, servatis
legibus iuris particularis. § 2. De facto intimationis vel notificationis et
de eius modo constare debet in actis. § 3. Pars conventa, quae citationem
recipere recusat vel quae impedit, ne citatio ad se perveniat, legitime
citata habeatur.
CCEO 1193. Si citatio non est legitime intimata, nulla sunt acta processus,
nisi pars nihilominus comparuit ad causam agendam.
CCEO 1194. Si citatio legitime intimata est aut partes coram iudice
steterunt ad causam agendam; 1° res desinit esse integra; 2° causa fit
propria illius iudicis aut tribunalis ceteroquin competentis, coram quo
actio instituta est; 3° in iudice delegato firma redditur potestas delegata
ita, ut non amittatur resoluto iure delegantis; 4° interrumpitur
praescriptio, nisi aliter cautum est; 5° litis instantiae initium fit et
ideo statim locum habet principium secundum quod lite pendente nihil
innovetur.
Art. III. DE LITIS
CONTESTATIONE
CCEO 1195. § 1. Litis
contestatio habetur, cum per iudicis decretum controversiae obiectum ex
partium petitionibus et responsionibus desumptum definitur. § 2. Partium
petitiones responsionesque praeterquam in libello litis introductorio
possunt vel in responsione ad citationem exprimi vel in declarationibus ore
coram iudice factis; in causis autem difficilioribus partes convocandae sunt
a iudice ad dubium vel dubia concordanda, quibus in sententia respondendum
sit. § 3. Decretum iudicis partibus intimandum est; quae nisi iam
consenserunt, possunt intra decem dies ad eundem iudicem recurrere, ut
decretum mutetur; res autem expeditissime decreto eiusdem iudicis definienda
est.
CCEO 1196. Obiectum controversiae semel definitum mutari valide non potest
nisi novo decreto, gravi de causa, ad instantiam partis et auditis ceteris
partibus earumque rationibus perpensis.
CCEO 1197. Lite contestata posseseor rei alienae desinit esse bonae fidei
ideoque, si damnatur, ut rem restituat, fructus quoque a die litis
contestationis reddere debet et damna reparare.
CCEO 1198. Lite contestata iudex congruum tempus partibus praestituat
probationibus proponendis et explendis.
Art. IV. DE LITIS INSTANTIAE
SUSPENSIONE, PEREMPTIONE ET RENUNTIATIONE
CCEO 1199. Si pars moritur
aut statum mutat aut ceseat ab officio, cuius ratione agit;
1° causa nondum conclusa
litis instantia suspenditur, donec heres defuncti aut successor aut is,
cuius interest, litis instantiam resumpserit; 2° causa conclusa iudex
procedere debet ad ulteriora citato procuratore, si adest, secus defuncti
herede vel successore.
CCEO 1200. § 1. Si a munere cessat aut tutor vel curator aut procurator vel
advocatus, qui sunt ad normam can. 1139 necessarii, litis instantia interim
suspenditur. § 2. Alium autem tutorem vel curatorem iudex quam primum
constituat; procuratorem vero ad litem vel advocatum constituere potest, si
pars neglexit intra brevem terminum ab ipso iudice statutum.
CCEO 1201. Si nullus actus processualis nullo obstante impedimento ponitur a
partibus per sex menses, litis instantia perimitur.
CCEO 1202. Peremptio effectum habet ipso iure et adversus omnes, etiam
minores, atque etiam ex officio declarari debet salvo iure petendi
indemnitatem adversus tutores, curatores, administratores, procuratores, qui
culpa se caruisse non probaverunt.
CCEO 1203. Peremptio exstinguit acta processus, non vero acta causae; immo
haec vim habere possunt etiam in alio iudicio, dummodo causa inter easdem
personas et super eadem re intercedat; sed ad extraneos quod attinet, non
aliam vim obtinent nisi documentorum.
CCEO 1204. Perempti iudicii expensas, quas unaquaeque ex partibus fecit,
ipsa solvere debet.
CCEO 1205. § 1. In quolibet statu et gradu iudicii potest actor litis
instantiae renuntiare; item tum actor tum pars conventa possunt actis
processus renuntiare sive omnibus sive nonnullis tantum. § 2. Tutores et
administratores personarum iuridicarum, ut renuntiare possint litis
instantiae, egent consilio vel consensu eorum, quorum concursus requiritur
ad ponendos actus, qui ordinariae administrationis fines excedunt. § 3.
Renuntiatio ut valeat, peragenda est scripto eademque a parte vel ab eius
procuratore speciali tamen mandato munito debet subscribi, cum altera parte
communicari, ab eaque acceptari vel non impugnari et ab iudice admitti.
CCEO 1206. Renuntiatio a iudice admissa pro actis, quibus renuntiatum est,
eosdem parit effectus ac peremptio litis instantiae itemque obligat
renuntiantem ad solvendas expensas actorum, quibus renuntiatum est.
Art. V. DE PROBATIONIBUS
CCEO 1207. § 1. Onus probandi
incumbit ei, qui asserit. § 2. Non indigent probatione: 1° quae ab ipso iure
praesumuntur; 2° facta ab uno ex contendentibus asserta et ab altero admissa,
nisi iure vel a iudice probatio nihilominus exigitur.
CCEO 1208. § 1. Probationes cuiuslibet generis, quae ad causam cognoscendam
utiles videntur et sunt licitae, adduci possunt. § 2. Si pars instat, ut
probatio a iudice reiecta admittatur, ipse iudex rem expeditissime definiat.
CCEO 1209. Si pars vel testis se sistere ad respondendum coram iudice
renuunt, licet eos audire per personam a iudice designatam aut requirere
eorum declarationem coram publico notario vel quovis alio legitimo modo.
CCEO 1210. Iudex ad probationes colligendas ne procedat ante litis
contestationem nisi gravi de causa.
1° De partium
declarationibus
CCEO 1211. Iudex ad veritatem
aptius eruendam partes interrogare semper potest, immo debet ad instantiam
partis vel ad probandum factum, quod publice interest extra dubium poni.
CCEO 1212. § 1. Pars legitime interrogata respondere debet et veritatem
integre fateri, nisi responsione revelatur delictum ab ipsa commissum. § 2.
Si vero respondere recusavit, iudicis est aestimare, quid ad factorum
probationem exinde erui possit.
CCEO 1213. In casibus, in quibus bonum publicum in causa est, iudex partibus
interrogandis iusiurandum de veritate dicenda aut saltem de veritate
dictorum deferat, nisi gravis causa aliud suadet; in aliis casibus potest
pro sua prudentia.
CCEO 1214. Partes, promotor
iustitiae et defensor vinculi possunt iudici exhibere articulos, super
quibus pars interrogetur.
CCEO 1215. Circa partium interrogationes serventur congrua congruis
referendo canones de interrogatione testium.
CCEO 1216. Assertio de aliquo facto scripto vel ore coram iudice competenti
ab aliqua parte contra se peracta circa ipsam materiam iudicii sive sua
sponte sive iudice interrogante est confessio iudicialis.
CCEO 1217. § 1. Confessio iudicialis unius partis, si agitur de negotio
aliquo privato et in causa non est bonum publicum, ceteras relevat ab onere
probandi. § 2. In causis autem, quae ad bonum publicum spectant, confessio
iudicialis et ceterae declarationes partium vim probandi habere possunt a
iudice aestimandam una cum ceteris causae adiunctis, sed vis plenae
probationis eis tribui non potest, nisi alia accedunt elementa, quae eas
omnino corroborant.
CCEO 1218. Circa confessionem
extraiudicialem in iudicium deductam iudicis est perpensis omnibus adiunctis
aestimare, quanti facienda sit.
CCEO 1219. Confessio vel alia quaevis partis declaratio qualibet vi caret,
si constat eam ex errore facti esse prolatam aut vi vel metu gravi extortam.
2° De probatione per
documenta
CCEO 1220. In quolibet
iudicii genere admittitur probatio per documenta tum publica tum privata.
CCEO 1221. § 1. Documenta publica ecclesiastica ea sunt, quae persona
ratione sui muneris publici in Ecclesia confecit servatis sollemnibus iure
praescriptis. § 2. Documenta publica civilia ea sunt, quae secundum ius
civile talia censentur. § 3. Cetera documenta sunt privata.
CCEO 1222. Documenta publica fidem faciunt de eis, quae directe et
principaliter in eis affirmantur, nisi contrariis et evidentibus argumentis
aliud evincitur, firmo iure civili loci, ad documenta civilia quod spectat,
aliud statuente.
CCEO 1223. Documentum privatum sive agnitum a parte sive recognitum a iudice
eandem probandi vim habet adversus auctorem documenti vel eum, qui documento
subscripsit, et causam ab eis habentes ac confessio extraiudicialis;
adversus autem extraneos vim probandi habere potest a iudice aestimandam una
cum ceteris causae adiunctis, sed vis plenae probationis ei tribui non
potest, nisi alia accedunt elementa, quae id omnino corroborant.
CCEO 1224. Si documenta abrasa, correcta, interpolata aliove vitio infecta
demonstrantur, iudicis est aestimare, num et quanti huiusmodi documenta sint
facienda.
CCEO 1225. Documenta vim probandi in iudicio non habent, nisi originalia
sunt aut in exemplari authentico exhibita et penes cancellariam tribunalis
deposita, ut a iudice et a partibus examinari possint.
CCEO 1226. Iudex praecipere potest, ut documentum utrique parti commune
exhibeatur in iudicio.
CCEO 1227. § l. Nemo exhibere tenetur documenta, etsi communia, quae
communicari non possunt sine periculo damni, de quo in can. 1229 § 2 n. 2, aut sine periculo violationis secreti servandi. § 2. Si vero aliqua saltem
documenti pars describi potest et in exemplari exhiberi sine memoratis
incommodis, iudex decernere potest, ut eadem producatur.
3° De testibus et de
testimoniis
CCEO 1228. Probatio per
testes in quibuslibet causis admittitur sub iudicis moderatione.
CCEO 1229. § 1. Testes iudici legitime interroganti veritatem fateri debent.
§ 2. Firmo can. 1231 ab obligatione respondendi eximuntur: 1° clerici, quod
attinet ad ea, quae ipsis manifestata sunt ratione sacri ministerii;
civitatum magistratus, medici, obstetrices, advocati, notarii aliique, qui
secretum servare etiam ratione praestiti consilii tenentur, quod attinet ad
negotia secreto obnoxia; 2° qui ex testificatione sua sibi aut coniugi aut
proximis consanguineis vel affinibus infamiam, periculosas vegationes aliave
mala gravia obventura timent.
a) Qui testes esse
possunt
CCEO 1230. Omnes possunt esse
testes, nisi iure expresse repelluntur vel in totum vel ex parte.
CCEO 1231. § 1. Ne admittantur ad testimonium ferendum minores infra decimum
quartum aetatis annum et mente debiles; audiri tamen possunt ex decreto
iudicis, quo id expedire declaratur. § 2. Incapaces ad testimonium ferendum
habentur: 1° qui partes sunt in causa aut partium nomine in iudicio
consistunt, iudex eiusve assistentes, advocatus aliique, qui partibus in
eadem causa assistunt vel astiterunt; 2° sacerdotes, quod attinet ad ea
omnia, quae ipsis ex confessione sacramentali innotuerunt, etsi paenitens
eorum manifestationem petiit; immo audita a quovis et quoquo modo occasione
confessionis sacramentalis ne ut indicium quidem veritatis recipi possunt.
b)
De inducendis et excludendis testibus
CCEO 1232. Pars, quae testem
induxit, potest eius interrogationi renuntiare; sed pars adversa postulare
potest, ut nihilominus testis interrogetur.
CCEO 1233. § 1. Si probatio
per testes postulatur, eorum nomina et domicilium tribunali indicentur. § 2.
Exhibeantur intra terminum a iudice praestitutum articuli argumentorum,
super quibus petitur testium interrogatio; alioquin petitio censeatur
deserta.
CCEO 1234. Iudicis est nimiam multitudinem testium refrenare.
CCEO 1235. Antequam testes interrogantur, eorum nomina cum partibus
communicentur; si vero id prudenti iudicis existimatione fieri sine gravi
difficultate non potest, saltem ante publicationem testimoniorum fiat.
CCEO 1236. Firmo can. 1231 pars petere potest, ut testis excludatur, si
iusta causa demonstratur, antequam testis interrogatur.
CCEO 1237. Citatio testis fit decreto iudicis testi legitime intimato.
CCEO 1238. Testis ad normam iuris a iudice citatus pareat aut causam suae
absentiae iudici notam faciat.
c) De interrogatione
testium
CCEO 1239. § 1. Testes
interrogandi sunt in sede tribunalis, nisi aliud iudici videtur. § 2.
Episcopi et ii, qui suae civitatis iure simili favore gaudent, audiantur in
loco ab ipsis selecto. § 3. Iudex decernat, ubi audiendi sint ii, quibus
propter distantiam, morbum aliudve impedimentum impossibile vel difficile
est sedem tribunalis adire, firmis cann. 1071 et 1128.
CCEO 1240. Interrogationi testium partes assistere non possunt, nisi iudex,
praesertim cum res est de bono privato, eas admittendas censuit; assistere
tamen possunt earum procuratores vel advocati, nisi iudex propter rerum et
personarum adiuncta censuit secreto esse procedendum.
CCEO 1241. § 1. Testes
seorsum singuli interrogandi sunt. § 2. Si testes inter se aut cum parte in
re gravi dissentiunt, iudex discrepantes inter se conferre potest remotis,
quatenus fieri potest, dissidiis et scandalo.
CCEO 1242. Interrogatio
testis fit a iudice vel ab eius delegato aut auditore, cui assistat oportet
notarius; quare partes vel promotor iustitiae vel defensor vinculi vel
advocati, qui interrogationi intersunt, si alias interrogationes testi
faciendas habent, has non testi, sed iudici vel eius locum tenenti proponant,
ut eas ipse deferat, nisi aliter iure particulari cavetur.
CCEO 1243. § 1. Iudex testi in mentem revocet gravem obligationem dicendi
totam et solam veritatem. § 2. Iudex testi deferat iusiurandum secundum can.
1213; si vero testis renuit illud emittere, iniuratus audiatur.
CCEO 1244. Iudex imprimis testis identitatem comprobet; exquirat, quaenam
sit ei cum partibus necessitudo et, cum testi interrogationes specificas
circa causam defert, sciscitetur quoque fontes eius scientiae et, quo
determinato tempore ea, quae asserit, cognoverit.
CCEO 1245. Interrogationes breves sint, interrogandi captui accommodatae,
non plura simul complectentes, non captiosae, non subdolae, non suggerentes
responsionem, remotae a cuiusvis offensione et pertinentes ad causam, quae
agitur.
CCEO 1246. § 1. Interrogationes non sunt cum testibus antea communicandae. §
2. Si vero ea, quae testificanda sunt, ita a memoria sunt remota, ut, nisi
antea recoluntur, certo affirmari non possint, potest iudex nonnulla testem
praemonere, si id sine periculo fieri posse censet.
CCEO 1247. Testes ore testimonium dicant et scriptum ne legant, nisi de
calculo et rationibus agitur; hoc enim in casu adnotationes, quas secum
attulerunt, consulere possunt.
CCEO 1248. § 1. Responsio statim redigenda est scripto a notario, qui
referre debet ipsa verba testimonii saltem, quod attinet ad ea, quae
obiectum iudicii directe attingunt. § 2. Admitti potest usus inventorum
technicorum, quibus voces reproducuntur, dummodo deinde responsiones scripto
consignentur et subscribantur, si fieri potest, ab iis, qui responsiones
dederunt.
CCEO 1249. Notarius in actis mentionem faciat de praestito, remisso aut
recusato iureiurando, de partium aliorumque praesentia, de interrogationibus
ex officio additis et generatim de omnibus memoria dignis, quae forte
acciderunt, dum testes interrogati sunt.
CCEO 1250. § 1. In fine interrogationis coram teste legi debent, quae
notarius de eius responsionibus scripto redegit, vel testi audita facere,
quae ope inventi technici de eius responsionibus incisa sunt, dato eidem
testi iure addendi, supprimendi, corrigendi, variandi. § 2. Denique actui
subscribere debent testis, iudex et notarius.
CCEO 1251. Testes, etsi iam interrogati, possunt parte postulante aut ex
officio, antequam testimonia publicantur, denuo ad interrogationem vocari,
si iudex id necessarium vel utile ducit, dummodo tamen omnis collusionis vel
corruptelae quodvis absit periculum.
CCEO 1252. Testibus secundum aequam iudicis taxationem solvi debent expensae,
quas fecerunt, et lucrum, quod amiserunt, testimonii ferendi causa.
d)
De
testimoniorum fide
CCEO 1253. In aestimandis
testimoniis iudex requisitis, si opus est, testimonialibus litteris
consideret: 1° quae condicio sit personae quaeve honestas; 2° utrum de
scientia propria, praesertim de visu et auditu proprio testificetur, an de
sua opinione, de fama aut de auditu ab aliis; 3° utrum testis constans sit
et firmiter sibi cohaereat an varius, incertus vel vacillans; 4° utrum
testimonii contestes habeat aliisve probationis elementis confirmetur necne.
CCEO 1254. Unius testis testimonium plenam fidem facere non potest, nisi
agitur de teste qualificato, qui testimonium fert de rebus ex officio gestis,
aut rerum et personarum adiuncta aliud suadent
4° De peritis
CCEO 1255. Peritorum opera
utendum est, quoties ex iuris vel iudicis praescripto eorum examen et votum
praeceptis artis vel scientiae innixum requiruntur ad factum aliquod
comprobandum vel ad veram alicuius rei naturam dignoscendam.
CCEO 1256. Iudicis est peritos nominare auditis vel proponentibus partibus
aut, si casus fert, relationes ab aliis peritis iam factas assumere.
CCEO 1257. Eisdem de causis
ac testis etiam periti excluduntur aut recusari possunt.
CCEO 1258. § 1. Iudex attentis eis, quae a partibus forte deducuntur,
singula capita decreto suo definiat, circa quae periti opera versari debeat.
§ 2. Perito remittenda sunt acta causae aliaque documenta et subsidia,
quibus egere potest ad suum munus exsequendum. § 3. Iudex ipso perito audito
tempus determinet, intra quod examen perficiendum est et relatio danda.
CCEO 1259. § 1. Periti suam quisque relationem a ceteris distinctam
conficiant, nisi iudex iubet unam fieri a singulis subscribendam; quae si
fit, opinionum diversitates, si quae fuerunt, diligenter adnotentur. § 2.
Periti debent indicare perspicue, quibus documentis vel aliis idoneis modis
certiores facti sint de personarum vel rerum vel locorum identitate, qua via
et ratione processerint in explendo munere sibi demandato et quibus prae
aliis argumentis suae conclusiones nitantur. § 3. Peritus vocari potest a
iudice, ut explicationes, quae ulterius necessariae videntur, suppeditet.
CCEO 1260. § 1. Iudex non peritorum tantum conclusiones, etsi concordes, sed
cetera quoque causae adiuncta attente perpendat. § 2. Cum reddit rationes
decidendi, exprimere debet, quibus argumentis motus peritorum conclusiones
aut admiserit aut reiecerit.
CCEO 1261. Peritis solvendae
sunt expensae et remuneratio a iudice ex bono et aequo determinandae servato
iure particulari.
CCEO 1262. § 1. Partes possunt peritos privatos a iudice approbandos
designare. § 2. Periti privati, si iudex admittit, possunt acta causae,
quatenus opus est, inspicere, exsecutioni peritiae interesse, semper autem
possunt suam relationem exhibere.
5° De accessu et de
recognitione iudiciali
CCEO 1263. Si ad definitionem
causae iudex opportunum duxit ad aliquem locum accedere vel aliquam rem
inspicere, decreto id praestituat, quo ea, quae in accessu vel in
recognitione iudiciali praestanda sunt, auditis partibus summatim describat.
CCEO 1264. Peracti accessus vel recognitionis iudicialis documentum
conficiatur.
6° De
praesumptionibus
CCEO 1265. Praesumptiones,
quae ab ipso iure non statuuntur, iudex, ut ad iustam sententiam deveniat,
conicere potest, dummodo hoc fiat ex facto certo et determinato, quod cum
obiecto controversiae cohaeret.
CCEO 1266. Qui pro se habet ea, quae ab ipso iure praesumuntur, liberatur ab
onere probandi, quod recidit in partem adversam.
Art. VI. DE CAUSIS
INCIDENTIBUS
CCEO 1267. Causa incidens
habetur, quoties incepta litis instantia quaestio proponitur, quae, etsi
libello litis introductorio non continetur expresse, nihilominus ita ad
causam pertinet, ut solvi plerumque debeat ante quaestionem principalem.
CCEO 1268. Causa incidens proponitur scripto vel ore indicato nexu, qui
intercedit inter ipsam et causam principalem, coram iudice competenti ad
causam principalem definiendam.
CCEO 1269. § 1. Iudex recepta petitione et auditis partibus expeditissime
definiat, utrum proposita quaestio incidens fundamentum habere videatur et
nexum cum causa principali an vero sit in limine reicienda, et, si eam
admittit, num talis sit gravitatis, ut debeat solvi per sententiam
interlocutoriam vel per decretum. § 2. Cum vero indicat quaestionem
incidentem non esse solvendam ante sententiam definitivam, decernat, ut
eiusdem ratio habeatur, cum causa principalis definietur.
CCEO 1270. § 1. Si quaestio incidens solvi debet per sententiam, serventur
canones de iudicio contentioso summario, nisi attenta rei gravitate aliud
iudici videtur. § 2. Si vero solvi debet per decretum, tribunal potest rem
committere auditori vel praesidi.
CCEO 1271. Antequam finitur causa principalis, iudex vel tribunal potest
decretum vel sententiam interlocutoriam iusta de causa revocare aut
reformare sive ad instantiam partis sive ex officio auditis partibus.
1° De partibus non
comparentibus
CCEO 1272. § 1. Si pare
conventa citata non comparuit nec idoneam absentiae excusationem attulit aut
non respondit ad normam can. 1190 § 1, iudex eam decreto a iudicio absentem
declaret et decernat, ut causa servatis servandis usque ad sententiam
definitivam eiusque exsecutionem procedat. § 2. Antequam hoc decretum fertur,
debet etiam per novam citationem, si opus est, constare citationem legitime
factam ad partem conventam tempore utili pervenisse.
CCEO 1273. § 1. Si pars conventa deinde in iudicio se sistit aut responsum
dedit ante causae definitionem, conclusiones et probationes afferre potest
firmo can. 1283; caveat autem iudex, ne de industria in longiores et non
necessarias moras iudicium protrahatur. § 2. Etsi pars conventa non
comparuit aut responsum non dedit ante causae definitionem, impugnationibus
uti potest adversus sententiam; si vero probat se legitimo impedimento
fuisse detentam, quod sine sua culpa antea demonstrare non potuit, querela
nullitatis uti potest.
CCEO 1274. Si die et hora ad litis contestationem praestitutis actor neque
comparuit neque idoneam excusationem attulit: 1° iudex eum citet iterum; 2°
si actor novae citationi non paruit, praesumitur litis instantiae
renuntiavisse; 3° si vero postea in processu intervenire vult, servetur can.
1273.
CCEO 1275. § 1. Pars absens a
iudicio, quae iustum impedimentum non probavit, tenetur obligatione solvendi
expensas iudiciales, quae ob ipsius absentiam factae sunt, necnon, si opus
est, indemnitatem alteri parti praestandi. § 2. Si et actor et pars conventa
fuerunt absentes a iudicio, uterque per se ipse respondet, ut integrae
expensae iudiciales solvantur.
2°
De interventu tertii in causa
CCEO 1276. § 1. Is, cuius
interest, admitti potest ad interveniendum in causa in quolibet gradu
iudicii sive ut pars, quae proprium ius defendit, sive accessorie ad aliquam
partem adiuvandam. § 2. Sed ut admittatur, debet ante conclusionem in causa
libellum iudici exhibere, in quo breviter suum ius interveniendi demonstret.
§ 3. Qui intervenit in causa, admittendus est in eo statu iudicii, in quo
causa reperitur, assignato eidem brevi ac peremptorio termino ad probationes
suas exhibendas, si causa ad periodum probatoriam pervenit.
CCEO 1277. Tertium, cuius interventus videtur necessarius, iudex auditis
partibus debet in iudicium vocare.
3° De attentatis
lite pendente
CCEO 1278. Attentatum est
actus, quo, lite pendente, ab una parte adversus alteram vel a iudice
adversus alterutram vel utramque aliquid innovatur in praeiudicium partis et
ea dissentiente sive circa materiam iudicii sive circa iura processualia,
nisi ipso iure innovatio admittitur.
CCEO 1279. Attentatum est ipso iure nullum, quare iudex decernere debet eius
revocationem; sanatur tamen ipso iure, si intra mensem a die habitae
notitiae de attentato computandum quaestio de eo iudici non proponitur.
CCEO 1280. Quaestiones de attentatis expeditissime definiendae sunt a iudice
causae principalis, si pars attentatum patravit; si vero ipse iudex
attentatum patravit, a tribunali appellationis.
Art. VII. DE ACTORUM
PUBLICATIONE, DE CONCLUSIONE IN CAUSA ET DE CAUSAE DISCUSSIONE
CCEO 1281. § 1. Acquisitis
probationibus iudex decreto partibus et earum advocatis permittere debet sub
poena nullitatis, ut acta nondum eis nota apud tribunalis cancellariam
inspiciant; quin etiam advocatis id petentibus dari potest actorum exemplar;
in causis vero, quae ad bonum publicum spectant, iudex ad gravissima
pericula evitanda aliquod actum nemini manifestandum esse decernere potest,
cauto tamen, ut ius defensionis semper integrum maneat. § 2. Ad probationes
complendas partes possunt alias iudici proponere; quibus, si iudex
necessarium duxit, acquisitis iterum est locus decreto, de quo in § 1.
CCEO 1282. § 1. Expletis omnibus, quae ad probationes producendas pertinent,
ad conclusionem in causa devenitur. § 2. Haec conclusio habetur, quoties aut
partes declaraverunt se nihil aliud adducendum habere aut utile proponendis
probationibus tempus a iudice praestitutum elapsum est aut iudex declaravit
se causam satis instructam habere. § 3. De peracta conclusione in causa,
quocumque modo ea accidit, iudex decretum ferat.
CCEO 1283. § 1. Post conclusionem in causa iudex potest adhuc eosdem testes
vel alios vocare aut alias probationes, quae antea non sunt petitae,
disponere tantummodo: 1° in causis, in quibus agitur de solo bono privato
partium, si omnes partes consentiunt; 2° in ceteris causis, auditis partibus
et dummodo gravis exstet ratio itemque quodlibet fraudis vel subornationis
periculum removeatur; 3° in omnibus causis, quoties veri simile est, nisi
probatio nova admittitur, sententiam iniustam futuram esse propter rationes,
de quibus in can. 1326 § 2, nn. 1–3. § 2. Potest autem iudex iubere vel
admittere, ut exhibeatur documentum, quod forte antea sine culpa eius, cuius
interest, exhiberi non potuit. § 3. Novae probationes publicentur servato
can. 1281 § 1.
CCEO 1284. Facta conclusione in causa iudex congruum spatium temporis
praestituat ad defensiones vel animadversiones exhibendas.
CCEO 1285. § 1. Defensiones et animadversiones scripto dandae sunt, nisi
disputationem pro tribunali sedente iudex partibus consentientibus satis
esse censet. § 2. Si defensiones cum praecipuis documentis typis imprimuntur,
praevia iudicis licentia requiritur salva secreti obligatione, si qua est. §
3. Circa extensionem defensionum, numerum exemplarium aliaque huiusmodi
adiuncta serventur statuta tribunalis.
CCEO 1286. § 1. Communicatis vicissim defensionibus atque animadversionibus
utrique parti responsiones exhibere licet intra breve tempus a iudice
praestitutum. § 2. Hoc ius partibus semel tantum est, nisi iudici gravi de
causa iterum videtur esse concedendum; tunc autem concessio uni parti facta
alteri quoque data censeatur. § 3. Promotor iustitiae et defensor vinculi
ius habent iterum replicandi partium responsionibus.
CCEO 1287. § 1. Omnino prohibentur partium vel advocatorum vel etiam aliorum
informationes iudici datae, quae maneant extra acta causae. § 2. Si causae
discussio scripto facta est, iudex potest statuere, ut moderata disputatio
fiat ore pro tribunali sedente ad quaestiones nonnullas illustrandas.
CCEO 1288. Disputationi orali, de qua in cann. 1285 § 1 et 1287 § 2,
assistat notarius, ut, si iudex praecipit aut pars postulat et iudex
consentit, de disceptatis et conclusis scripto statim referre poseit.
CCEO 1289. Si partes parare sibi tempore utili praestituto defensionem
neglexerunt aut se remittunt iudicis scientiae et conscientiae, iudex, si ex
actis et probatis rem habet plane perspectam, potest statim sententiam
pronuntiare requisitis tamen animadversionibus promotoris iustitia et
defensoris vinculi, si iudicio intersunt.
Art. VIII. DE IUDICIS
PRONUNTIATIONIBUS
CCEO 1290. Causa iudiciali
modo pertractata, si est principalis, definitur a iudice per sententiam
definitivam; si est incidens, per sententiam interlocutoriam firmo can. 1269
§ 1.
CCEO 1291. § 1. Ad pronuntiationem cuiuslibet sententiae requiritur in
iudicis animo moralis certitudo circa rem sententia definiendam. § 2. Hanc
certitudinem iudex haurire debet ex actis et probatis. § 3. Probationes
autem aestimare iudex debet ex sua conscientia firmis praescriptis legis de
quarundam probationum efficacia. § 4. Iudex, qui eam certitudinem adipisci
non potuit, pronuntiet non constare de iure actoris et partem conventam
absolutam dimittat, nisi agitur de causa favore iuris fruente, quo in casu
pro eadem pronuntiandum est.
CCEO 1292. § 1. In tribunali collegiali, quo die et hora iudices ad
deliberandum conveniant, collegii praeses statuat et, nisi specialis causa
aliud suadet, in ipsa sede tribunalis conventus habeatur, cui nemo praeter
collegii iudices adesse potest. § 2. Assignato conventui die singuli iudices
scripto, sed reticito nomine afferant conclusiones suas in merito causae et
rationes tam in iure quam in facto, quibus ad conclusionem suam venerunt;
quae conclusiones cum notula de earum authenticitate ab omnibus iudicibus
subscripta actis causae adiungantur secreto servandae firma § 4. § 3.
Prolatis ex ordine singulorum iudicum conclusionibus secundum praecedentiam,
ita tamen, ut semper a causae ponente initium fiat, habeatur discussio sub
tribunalis praesidis ductu, praesertim ut constabiliatur, quid statuendum
sit in parte dispositiva sententiae. § 4. In discussione autem unicuique
licet a pristina sua conclusione recedere; iudex vero, qui ad decisionem
aliorum accedere noluit, exigere potest, ut, si fit appellatio, conclusiones
omnium iudicum reticitis nominibus ad tribunal superius mittantur. § 5. Si
vero indices in prima discussione ad sententiam devenire aut nolunt aut non
possunt, differri potest decisio ad novum conventum non tamen ultra
hebdomadam, nisi ad normam can. 1283 complenda est causae instructio.
CCEO 1293. § 1. Si iudex est unicus, ipse sententiam redigit. § 2. In
tribunali collegiali sententia redigenda est desumendo motiva ex eis, quae
singuli iudices in discussione attulerunt, nisi a maiore numero iudicum
definita sunt motiva praeferenda; sententia deinde singulorum iudicum
approbationi subicienda est. § 3. Sententia edenda est non ultra mensem
computandum a die, quo causa definita est, nisi in tribunali collegiali
iudices gravi ex ratione longius tempus praestituerunt.
CCEO 1294. Sententia debet: 1° definire controversiam coram tribunali
agitatam data singulis dubiis congrua responsione; 2° definire, quae sint
partium obligationes ex iudicio ortae et quomodo implendae sint; 3° exponere
rationes seu motiva tam in iure quam in facto, quibus pars dispositiva
sententiae innititur; 4° statuere de expensis iudicialibus.
CCEO 1295. § 1. Sententia post divini Nominis invocationem exprimat oportet
ex ordine, quis sit iudex aut quid tribunal, quis sit actor, pars conventa,
procurator, nominibus et domiciliis accurate designatis, promotor iustitiae,
defensor vinculi, si partem in iudicio habuerunt. § 2. Referre postea debet
breviter facti speciem cum partium conclusionibus et formula dubiorum. § 3.
Haec subsequatur pars dispositiva sententiae praemissis rationibus, quibus
innititur. § 4. Claudatur cum indicatione loci et diei, in quibus lata est,
et cum subscriptione iudicis vel, si de tribunali collegiali agitur, omnium
iudicum et notarii.
CCEO 1296. Normae de sententia definitiva statutae valent congrua congruis
referendo etiam de sententia interlocutoria.
CCEO 1297. Sententia quam
primum intimetur indicatis terminis, intra quos appellatio a sententia
interponi potest, neque ante intimationem vini ullam habet, etsi pars
dispositiva sententiae iudice permittente partibus notificata est.
CCEO 1298. Intimatio sententiae fieri potest vel tradendo exemplar
sententiae partibus vel earum procuratoribus aut eisdem mittendo idem
exemplar ad normam can. 1192.
CCEO 1299. § 1. Si in textu sententiae aut error irrepsit in calculos aut
error materialis accidit in transcribenda parte dispositiva sententiae vel
in factis vel partium petitionibus referendis aut omissa sunt ea, quae can.
1295 § 4 requirit, sententia ab ipso tribunali, quod eam tulit, corrigi vel
compleri debet sive ad instantiam partis sive ex officio, semper tamen
auditis partibus et decreto ad calcem sententiae apposito. § 2. Si qua pars
refragatur, quaestio incidens decreto definiatur.
CCEO 1300. Ceterae iudicis pronuntiationes praeter sententiam sunt decreta,
quae, si mere ordinatoria non sunt, vim non habent, nisi saltem summarie
motiva exprimunt vel ad motiva in alio actu expressa remittunt.
CCEO 1301. Sententia interlocutoria vel decretum vim sententiae definitivae
habent, si iudicium impediunt vel ipsi iudicio aut alicui ipsius gradui
finem ponunt, quod attinet ad aliquam saltem partem in causa.
Art. IX. DE IMPUGNATIONE
SENTENTIAE
1° De querela
nullitatis contra sententiam
CCEO 1302. Si agitur de causa,
quae privatorum solummodo interest, nullitas actuum iudicialium iure statuta,
quae, cum esset nota parti querelam nullitatis proponenti, non est ante
sententiam iudici denuntiata, per ipsam sententiam sanatur firmis cann. 1303
et 1304.
CCEO 1303. § 1. Sententia vitio insanabilis nullitatis laborat, si: 1° lata
est a iudice absolute incompetenti; 2° lata est ab eo, qui caret potestate
iudicandi in tribunali, in quo causa definita est; 3° iudex vi vel metu
gravi coactus sententiam tulit; 4° iudicium factum est sine petitione
iudiciali, de qua in can. 1104 § 2, vel non institutum est adversus aliquam
partem conventam; 5° lata est inter partes, quarum altera saltem non habet
personam standi in iudicio; 6° quis nomine alterius egit sine legitimo
mandato; 7° ius defensionis alterutri parti denegatum est; 8° controversia
ne ex parte quidem definita est. § 2. His in casibus querela nullitatis
proponi potest per modum exceptionis in perpetuum, per modum vero actionis
coram iudice, qui sententiam tulit, intra decem annos ab intimatione
sententiae computandos.
CCEO 1304. § 1. Sententia vitio sanabilis nullitatis dumtaxat laborat, si:
1° lata est a non legitimo numero iudicum contra praescriptum can. 1084; 2°
motiva seu rationes decidendi non continet; 3° subscriptionibus caret iure
praescriptis; 4° non refert indicationem loci, anni, mensis et diei, in
quibus lata est; 5° actu indiciali nullo innititur, cuius nullitas non est
ad normam can. 1302 sanata; 6° lata est contra partem legitime absentem
secundum can. 1273 § 2. § 2. His in casibus querela nullitatis proponi
potest intra tres menses ab intimatione sententiae computandos.
CCEO 1305. De querela nullitatis videt iudex, qui sententiam tulit; si vero
pars veretur, ne hic iudex praeoccupatum animum habeat, ideoque eum
suspectum existimat, exigere potest, ut alius iudex in eius locum subrogetur
ad normam can. 1108.
CCEO 1306. Querela nullitatis proponi potest una cum appellatione intra
terminum ad appellationem statutum.
CCEO 1307. § 1. Querelam nullitatis proponere possunt non solum partes, quae
se gravatas putant, sed etiam promotor iustitiae aut defensor vinculi,
quoties ipsis ius est interveniendi. § 2. Ipse iudex potest ex officio
sententiam nullam a se latam retractare vel emendare intra terminos ad
agendum in cann. 1303 § 2 et 1304 § 2 statutos, nisi interea appellatio una
cum querela nullitatis interposita est.
CCEO 1308. Causae de querela nullitatis secundum canones de iudicio
contentioso summario tractari possunt.
2° De appellatione
CCEO 1309. Pars, quae aliqua
sententia se gravatam putat, itemque promotor iustitiae et defensor vinculi
in causis, in quibus eorum praesentia requiritur, ius habent a sententia
appellandi ad iudicem superiorem salvo can. 1310.
CCEO 1310. Non est locus
appellationi: 1° a sententia ipsius Romani Pontificis vel Signaturae
Apostolicae; 2° a sententia vitio nullitatis infecta, nisi cumulatur cum
querela nullitatis ad normam can. 1306; 3° a sententia, quae in rem
iudicatam transiit; 4° a iudicis decreto vel a sententia interlocutoria,
quae non habent vim sententiae definitivae, nisi cumulatur cum appellatione
a sententia definitiva; 5° a sententia vel a decreto in causa, de qua ius
cavet rem expeditissime esse definiendam.
CCEO 1311. § 1. Appellatio
interponi debet coram iudice, a quo sententia lata est, intra peremptorium
terminum quindecim dierum utilium ab intimatione sententiae computandum. §
2. Si ore fit, notarius eam scripto coram ipso appellante redigat.
CCEO 1312. A delegato non datur appellatio ad delegantem, sed ad eius
immediatum superiorem, nisi delegans est ipsa Sedes Apostolica.
CCEO 1313. Si quaestio oritur de iure appellandi, tribunal appellationis rem
expeditissime definiat secundum canones de iudicio contentioso summario.
CCEO 1314. Appellatio prosequenda est coram iudice, ad quem dirigitur, intra
mensem ab eius interpositione computandum, nisi iudex, a quo sententia lata
est, longius tempus ad eam prosequendam parti praestituit.
CCEO 1315. § 1. Ad
prosequendam appellationem requiritur et sufficit, ut pars ministerium
iudicis superioris invocet ad impugnatae sententiae emendationem adiuncto
exemplari huius sententiae et indicatis appellationis rationibus. § 2.
Interea iudex, a quo sententia lata est, debet actorum exemplar fide facta a
notario de eius authenticitate ad tribunal superius mittere; si acta scripta
sunt lingua tribunali appellationis ignota, vertantur in aliam eidem
tribunali cognitam cautelis adhibitis, ut de fideli versione constet.
CCEO 1316. Inutiliter elapsis terminis appellatoriis sive coram iudice, a
quo sententia lata est, sive coram iudice, ad quem appellatio dirigitur,
haec deserta censetur.
CCEO 1317. § 1. Appellans potest appellationi renuntiare cum effectibus, de
quibus in can. 1206. § 2. Si appellatio interposita est a defensore vinculi
vel a promotore iustitiae, renuntiatio fieri potest, nisi aliter iure
communi cavetur, a defensore vinculi vel a promotore iustitiae tribunalis
appellationis.
CCEO 1318. § 1. Appellatio facta ab actore prodest etiam parti conventae et
vicissim. § 2. Si plures sunt partes conventae vel actores et ab uno vel
contra unum tantum ex ipsis sententia impugnatur, impugnatio censetur ab
omnibus et contra omnes facta, quoties res petita est individua aut
obligatio omnes singillatim tenet. § 3. Si interponitur ab una parte super
aliquo sententiae capite, pars adversa, etsi terminus appellationis est
transactus, potest super aliis capitibus incidenter appellare intra terminum
peremptorium quindecim dierum computandum a die, quo ipsi appellatio
principalis notificata est. § 4. Nisi aliud constat, appellatio praesumitur
facta contra omnia sententiae capita.
CCEO 1319. Appellatio exsecutionem sententiae suspendit.
CCEO 1320. § 1. Salvo can. 1369 in gradu appellationis non potest admitti
nova petendi causa, ne per modum quidem utilis cumulationis; ideoque litis
contestatio in eo tantum versari potest, ut prior sententia vel confirmetur
vel reformetur sive ex toto sive ex parte. § 2. Novae autem probationes
admittuntur tantum ad normam can. 1283.
CCEO 1321. In gradu appellationis eodem modo ac in primo gradu iudicii
congrua congruis referendo procedendum est; sed, nisi forte complendae sunt
probationes, statim post litis contestationem ad causae discussionem
deveniatur et ad sententiam.
Art. X. DE RE IUDICATA, DE
RESTITUTIONE IN INTEGRUM ET DE OPPOSITIONE TERTII
1° De re iudicata
CCEO 1322. Firmo can. 1324
res iudicata habetur, si; 1° duplex intercessit inter easdem partes
sententia conformis de eodem petito et ex eadem causa petendi; 2° appellatio
a sententia non est intra tempus utile interposita; 3° in gradu
appellationis litis instantia perempta est vel eidem renuntiatum est; 4°
lata est sententia definitiva, a qua non datur appellatio.
CCEO 1323. § 1. Res iudicata iure firma est ita, ut impugnari possit tantum
per querelam nullitatis, restitutionem in integrum vel oppositionem tertii.
§ 2. Res iudicata facit ius inter partes et dat actionem iudicati atque
exceptionem rei iudicatae, quam iudex ex officio quoque declarare potest ad
impediendam novam eiusdem causae introductionem.
CCEO 1324. Numquam transeunt in rem iudicatam causae de statu personarum non
exceptis causis de coniugum separatione.
CCEO 1325. § 1. Si duplex sententia conformis in causa de statu personarum
lata est, potest quovis tempore ad tribunal appellationis provocari allatis
novis eisque gravibus probationibus vel argumentis intra peremptorium
terminum triginta dierum a proposita impugnatione computandum; tribunal
appellationis autem intra mensem ab exhibitis novis probationibus et
argumentis computandum debet decreto statuere, utrum nova causae propositio
admitti debeat necne. § 2. Provocatio ad superius tribunal, ut nova causae
propositio obtineatur, exsecutionem sententiae non suspendit, nisi aliter
iure communi cavetur aut tribunal appellationis ad normam can. 1337 § 3
suspensionem iubet.
2° De restitutione
in integrum
CCEO 1326. § 1. Adversus
sententiam, quae transiit in rem iudicatam, dummodo de eius iniustitia
manifesto constet, datur restitutio in integrum. § 2. De iniustitia autem
manifesto constare non censetur, nisi: 1° sententia ita probationibus
innititur, quae postea falsae deprehensae sunt, ut sine illis probationibus
pars dispositiva sententiae non sustineatur; 2° postea detecta sunt
documenta, quae facta nova et contrariam decisionem exigentia indubitanter
probant; 3° sententia ex dolo partis lata est in damnum alterius; 4° legis
non mere processualis praescriptum evidenter neglectum est; 5° sententia
adversatur praecedenti decisioni, quae in rem iudicatam transiit.
CCEO 1327. § 1. Restitutio in integrum propter motiva, de quibus in can.
1326 § 2, nn. 1–3, petenda est a iudice, qui sententiam tulit, intra tres
menses a die cognitionis eorundem motivorum computandos. § 2. Restitutio in
integrum propter motiva, de quibus in can. 1326 § 2, nn. 4 et 5, petenda est
a tribunali appellationis intra tres menses ab intimatione sententiae
computandos; si vero in casu, de quo in can. 1326 § 2 n. 5, notitia
praecedentis decisionis serius habetur, terminus ab hac notitia decurrit. §
3. Termini, de quibus supra, non decurrunt, dum pars laesa minoris est
aetatis.
CCEO 1328. § 1. Petitio restitutionis in integrum sententiae exsecutionem
nondum inceptam suspendit. § 2. Si tamen ex probabilibus indiciis suspicio
est petitionem factam esse ad moras exsecutioni nectendas, iudex decernere
potest, ut sententia exsecutioni demandetur, assignata tamen restitutionem
in integrum petenti idonea cautione ut, si restituitur in integrum, indemnis
fiat.
CCEO 1329. Concessa
restitutione in integrum iudex pronuntiare debet de merito causae.
3°
De oppositione tertii
CCEO 1330. Qui ex sententia
definitiva inter alios lata, quae exsecutioni mandari potest, suorum iurium
laesionem veretur, sententiam ipsam ante eius exsecutionem impugnare potest.
CCEO 1331. § 1. Oppositio tertii fieri potest vel postulando revisionem
sententiae a tribunali, quod eam tulit, vel provocando ad tribunal
appellationis. § 2. Si petitio admissa est et oppositor agit in gradu
appellationis, tenetur legibus pro appellatione statutis; si coram tribunali,
quod sententiam tulit, servandae sunt normae datae pro causis incidentibus
iudicialiter definiendis.
CCEO 1332. § 1. Oppositor in quolibet casu probare debet ius suum revera
esse laesum aut laesum iri. § 2. Laesio autem oriri debet ex ipsa sententia,
quatenus aut ipsa est causa laesionis aut, si exsecutioni mandatur,
oppositorem gravi praeiudicio est affectura.
CCEO 1333. Si oppositor ius suum probavit, sententia antea lata reformanda
est a tribunali secundum oppositoris petitionem.
Art. XI. DE GRATUITO
PATROCINIO ET DE EXPENSIS IUDICIALIBUS
CCEO 1334. Pauperes, qui
omnino impares sunt expensis iudicialibus sustinendis, ius habent ad
gratuitum patrocinium, si ex parte tantum, ad expensarum deminutionem.
CCEO 1335. Statuta tribunalis debent normas dare: 1° de expensis
iudicialibus a partibus solvendis vel compensandis; 2° de procuratorum,
advocatorum et interpretum remuneratione deque testium indemnitate; 3° de
gratuito patrocinio vel expensarum deminutione concedendis; 4° de
reparatione damnorum, quae debetur ab eo, qui non solum in iudicio succubuit,
sed temere litigavit; 5° de pecuniae deposito vel cautione praestanda circa
expensas solvendas et damna reparanda.
CCEO 1336. A pronuntiatione circa expensas, remunerationes et damna
reparanda non datur distincta appellatio, sed pars recurrere potest intra
quindecim dies ad eundem iudicem, qui potest taxationem emendare.
Art. XII. DE EXSECUTIONE
SENTENTIAE
CCEO 1337. § 1. Sententia,
quae transiit in rem iudicatam, exsecutioni mandari potest salvo can. 1328.
§ 2. Iudex, qui sententiam tulit, et, si appellatio interposita est, etiam
iudex appellationis, sententiae, quae nondum transiit in rem iudicatam,
provisoriam exsecutionem iubere possunt ex officio vel ad instantiam partis
idoneis, si casus fert, praestitis cautionibus, si agitur de provisionibus
ad necessariam sustentationem ordinatis vel alia iusta causa urget. § 3. Si
vero sententia, quae nondum transiit in rem iudicatam, impugnatur, iudex,
qui de impugnatione cognoscere debet, si videt hanc probabiliter fundatam
esse et irreparabile damnum ex exsecutione oriri posse, potest vel
exsecutionem ipsam suspendere vel eam cautioni subicere.
CCEO 1338. Non antea exsecutioni locus esse potest, quam exsecutorium
iudicis decretum habetur, quo edicitur sententiam ipsam exsecutioni mandari
debere; quod decretum pro diversa causarum natura vel ipso sententiae tenore
includatur vel separatim edatur.
CCEO 1339. Si sententiae exsecutio praeviam rationum redditionem exigit,
quaestio incidens habetur ab illo iudice decidenda, qui tulit sententiam
exsecutioni mandandam.
CCEO 1340. § 1. Nisi iure particulari propriae Ecclesiae sui iuris aliud
statuitur, sententiam exsecutioni mandare debet per se vel per alium
Episcopus eparchialis eparchiae, ubi sententia in primo gradu iudicii lata
est. § 2. Si vero hic renuit vel neglegit, parte, cuius interest, instante
vel etiam ex officio exsecutio spectat ad auctoritatem, cui tribunal
appellationis subiectum est. § 3. In controversiis, de quibus in can. 1069 §
1, exsecutio sententiae spectat ad Superiorem in typico vel statutis
determinatum.
CCEO 1341. § 1. Exsecutor, nisi quid eius arbitrio in ipso tenore sententiae
est permissum, debet sententiam secundum obviam verborum significationem
exsecutioni mandare. § 2. Licet ei videre de exceptionibus circa modum et
vim exsecutionis, non autem de merito causae; si vero habet aliunde
compertum sententiam esse nullam vel manifesto iniustam ad normam cann.
1303, 1304, et 1326 § 2, abstineat ab exsecutione et rem ad tribunal, a quo
lata est sententia, remittat partibus certioribus factis.
CCEO 1342. § 1. Quoties adiudicata actori res aliqua est, haec actori
tradenda est statim ac res iudicata habetur. § 2. Si pars damnata est ad rem
mobilem praestandam vel ad solvendam pecuniam vel ad aliud dandum aut
faciendum, iudex in ipso tenore sententiae vel exsecutor pro suo arbitrio et
prudentia terminum statuat ad implendam obligationem, qui tamen neque infra
quindecim dies coartetur neque sex menses excedat.
CAPUT II. DE IUDICIO
CONTENTIOSO SUMMARIO
CCEO 1343. § 1. Iudicio
contentioso summario tractari possunt omnes causae iure non exclusae, nisi
pars iudicium contentiosum ordinarium petit. § 2. Si iudicium contentiosum
summarium adhibetur in causis iure exclusis, actus iudiciales sunt nulli.
CCEO 1344. § 1. Libellus litis introductorius praeter ea, quae in can. 1187
recensentur, debet: 1° facta, quibus actoris petitiones innituntur, breviter,
integre et perspicue exponere; 2° probationes, quibus actor facta
demonstrare intendit quasque simul afferre non potest, ita indicare, ut
statim colligi a iudice possint. § 2. Libello litis introductorio adnecti
debent saltem in exemplari authentico documenta, quibus petitio innititur.
CCEO 1345. § 1. Si conamen conciliationis ad normam can. 1103 § 2 inutile
cessit, iudex, si aestimat libellum litis introductorium aliquo fundamento
niti, intra tres dies decreto ad calcem libelli apposito praecipiat, ut
exemplar petitionis statim notificetur parti conventae, dato huic iure
mittendi intra quindecim dies ad cancellariam tribunalis responsionem
scripto datam. § 2. Haec notificatio effectus habet citationis iudicialis,
de quibus in can. 1194.
CCEO 1346. Si exceptiones partis conventae id exigunt, iudex actori
determinet terminum ad respondendum ita, ut ex allatis utriusque partis
elementis ipse controversiae obiectum perspectum habeat.
CCEO 1347. § 1. Elapsis
terminis ad respondendum, de quibus in cann. 1345 § 1 et 1346, iudex
perspectis autis formulam dubii determinet; deinde ad audientiam non ultra
triginta dies celebrandam omnes citet, qui in ea interesse debent, addita
pro partibus dubii formula. § 2. In citatione partes certiores fiant se
posse tres saltem ante audientiam dies aliquod breve scriptum tribunali
exhibere ad sua asserta comprobanda.
CCEO 1348. In audientia primum tractantur quaestiones, de quibus in cann.
1118, 1119, 1121, et 1122.
CCEO 1349. § 1. Probationes colliguntur in audientia salvo can. 1071. § 2.
Pars eiusque advocatus assistere possunt interrogationi ceterarum partium,
testium et peritorum.
CCEO 1350. Responsiones partium, testium, peritorum, petitiones et
exceptiones advocatorum redigendae sunt scripto a notario, sed summatim et
in eis tantummodo, quae pertinent ad substantiam rei controversae, et ab
eisdem subscribendae.
CCEO 1351. Probationes, quae non sunt in petitione vel responsione allatae
aut petitae, potest iudex admittere tantum ad normam can. 1110; postquam
autem vel unus testis auditus est, iudex potest tantummodo ad normam can.
1283 novas probationes decernere.
CCEO 1352. Si in audientia omnes probationes colligi non potuerunt, altera
statuatur andientia.
CCEO 1353. Probationibus collectis fit in eadem audientia discussio oralis.
CCEO 1354. § 1. Nisi quid ex discussione supplendum in instructione causae
comperitur, vel aliud exsistit, quod impedit, ne sententia ad normam iuris
feratur, iudex expleta audientia statim causam decidat; pars dispositiva
sententiae statim coram partibus praesentibus legatur. § 2. Potest autem
tribunal propter rei difficultatem vel alia iusta de causa usque ad quintum
diem utilem decisionem differre. § 3. Integer sententiae textus motivis
expressis quam primum et ordinarie non ultra quindecim dies partibus
intimetur.
CCEO 1355. Si tribunal appellationis perspicit in inferiore gradu iudicii in
causa iure exclusa iudicium contentiosum summarium adhibitum esse,
nullitatem sententiae declarare et causam tribunali, quod sententiam tulit,
remittere debet.
CCEO 1356. In ceteris, quae ad rationem procedendi attinent, serventur
canones de iudicio contentioso ordinario; tribunal autem potest suo decreto
motivis praedito normas processuales, quae non sunt ad validitatem statutae,
non observare, ut celeritati salva iustitia consulat.
TITULUS
XXVI. DE QUIBUSDAM PROCESSIBUS SPECIALIBUS.
CAPUT I. DE PROCESSIBUS
MATRIMONIALIBUS
Art. I. DE CAUSIS AD
MATRIMONII NULLITATEM DECLARANDAM
1° De foro
competenti
CCEO 1357. Quaelibet causa
matrimonialis baptizati iure proprio ad Ecclesiam spectat.
CCEO 1358. Firmis, ubi vigent, Statutis personalibus causae de effectibus
mere civilibus matrimonii, si principaliter aguntur, pertinent ad iudicem
civilem, sed, si incidenter et accessorie, possunt etiam a iudice
ecclesiastico ex propria auctoritate cognosci ac definiri.
CCEO 1359. In causis de
matrimonii nullitate, quae non sunt Sedi Apostolicae reservatae, competentia
sunt: 1° tribunal loci, ubi matrimonium celebratum est; 2° tribunal loci,
ubi pars conventa domicilium vel quasi-domicilium habet; 3° tribunal loci,
ubi actor domicilium habet, dummodo utraque pars in territorio eiusdem
nationis degat et Vicarius iudicialis domicilii partis conventae ea audita
consentiat; 4° tribunal loci, ubi de facto colligendae sunt pleraeque
probationes, dummodo Vicarius iudicialis domicilii partis conventae ea
audita consentiat.
2°
De iure impugnandi matrimonium
CCEO 1360. Habiles sunt ad
matrimonium impugnandum: 1° coniuges; 2° promotor iustitiae, si nullitas iam
divulgata est et matrimonium convalidari non potest aut non expedit.
CCEO 1361. § 1. Matrimonium, quod utroque coniuge vivente non est accusatum,
post mortem alterutrius vel utriusque coniugis accusari non potest, nisi
quaestio de validitate est praeiudicialis ad aliam controversiam sive in
foro ecclesiastico sive in foro civili solvendam. § 2. Si vero coniux
moritur pendente causa, servetur can. 1199.
3° De obligationibus
iudicum et tribunalis
CCEO 1362. Iudex, antequam
causam acceptat et quoties spem boni exitus perspicit, pastoralia media
adhibeat, ut coniuges, si fieri potest, ad matrimonium convalidandum et ad
consortium vitae coniugalis restaurandum inducantur.
CCEO 1363. § 1. Libello litis introductorio admisso praeses vel ponens
procedat ad intimationem decreti citationis ad normam can. 1191. § 2.
Transacto termino quindecim dierum ab intimatione computando praeses vel
ponens, nisi alterutra pars sessionem ad litem contestandam petiit, intra
decem dies formulam dubii vel dubiorum ex officio definiat decreto, quod
partibus intimet. § 3. Formula dubii non tantum quaerat, num constet de
nullitate matrimonii in casu, sed definire debet, quo capite vel quibus
capitibus validitas matrimonii impugnetur. § 4. Post decem dies ab
intimatione decreti computandos, si partes nihil opposuerunt, praeses vel
ponens novo decreto causae instructionem decernat.
4° De probationibus
CCEO 1364. §1. Defensori
vinculi, partium patronis et, si in iudicio est, etiam promotori iustitiae
ius est: 1° interrogationi partium, testium et peritorum adesse salvo can.
1240; 2° acta iudicialia, etsi nondum publicata, invisere et documenta a
partibus producta recognoscere. § 2. Interrogationi, de qua in § 1 n. 1, partes assistere non possunt.
CCEO 1365. Nisi probationes aliunde plenae habentur, iudex ad partium
declarationes, de quibus in can. 1217 § 2, aestimandas testes de ipsarum
partium credibilitate, si fieri potest, adhibeat praeter alia indicia et
adminicula.
CCEO 1366. In causis de impotentia vel de defectu consensus propter mentis
morbum iudex unius periti vel plurium opera utatur, nisi ex adiunctis
inutilis evidenter apparet; in ceteris causis servetur can. 1255.
CCEO 1367. Si in instructione causae dubium valde probabile emersit de non
secuta matrimonii consummatione, tribunal potest partibus consentientibus
causam de nullitate matrimonii suspendere et instructionem complere ad
obtinendam solutionem matrimonii sacramentalis non consummati; deinde acta
ad Sedem Apostolicam mittat una cum petitione huius solutionis ab alterutro
vel utroque coniuge facta et cum voto tribunalis et Episcopi eparchialis.
5° De sententia et
de appellatione
CCEO 1368. § 1. Sententia,
quae matrimonii nullitatem primum declaravit, una cum appellationibus, si
quae sunt, et ceteris actis iudicialibus intra viginti dies ab intimatione
sententiae computandos ad tribunal appellationis ex officio mittatur. § 2.
Si sententia pro matrimonii nullitate lata est in primo gradu iudicii,
tribunal appellationis perpensis animadversionibus defensoris vinculi et, si
quae sunt, etiam partium suo decreto vel decisionem continenter confirmet
vel causam ad ordinarium examen secundi gradus iudicii admittat.
CCEO 1369. Si in gradu appellationis novum nullitatis matrimonii caput
affertur, tribunal potest illud tamquam in primo gradu iudicii admittere et
de illo iudicare.
CCEO 1370. § 1. Postquam sententia, quae matrimonii nullitatem primum
declaravit, in gradu appellationis confirmata est vel decreto vel altera
sententia, ii, quorum matrimonium declaratum est nullum, possunt novum
matrimonium celebrare statim ac decretum vel altera sententia ipsis intimata
est, nisi id prohibetur vetito ipsi sententiae vel decreto apposito aut ab
Hierarcha loci statuto. § 2. [Canon]1325 servandus est, etsi sententia, quae matrimonii nullitatem
declaravit, non altera sententia, sed decreto confirmata est.
CCEO 1371. Statim ac sententia facta est exsecutiva, Vicarius iudicialis
debet eandem notificare Hierarchae loci, ubi matrimonium celebratum est; hic
Hierarcha vero curare debet, ut quam primum de declarata nullitate
matrimonii et de vetitis forte statutis in libris matrimoniorum et
baptizatorum mentio fiat.
6° De processu
documentali
CCEO 1372. § 1. Admissa
petitione Vicarius iudicialis vel iudex ab ipso designatus potest
praetermissis sollemnibus ordinarii processus, sed citatis partibus et cum
interventu defensoris vinculi matrimonii nullitatem sententia declarare, si
ex documento, quod nulli contradictioni vel exceptioni est obnoxium, certo
constat de exsistentia impedimenti dirimentis vel de defectu formae
celebrationis matrimonii iure praescriptae, dummodo pari certitudine pateat
dispensationem datam non esse, aut de defectu validi mandati procuratoris. §
2. Si vero agitur de eo, qui formam celebrationis matrimonii iure
praescriptam servare debuit, sed matrimonium attentavit coram officiali
civili vel ministro acatholico, sufficit investigatio praematrimonialis, de
qua in can. 784, ad comprobandum eius statum liberum.
CCEO 1373. § 1. A sententia, de qua in can. 1372 § 1, defensor vinculi, si
prudenter existimat vel vitia vel dispensationis defectum non esse certa,
appellare debet ad iudicem tribunalis secundi gradus, ad quem acta sunt
mittenda quique scripto certior faciendus est agi de processu documentali. §
2. Integrum manet parti, quae se gravatam putet, ius appellandi.
CCEO 1374. Iudex tribunalis secundi gradus cum interventu defensoris vinculi
et auditis partibus decernat, utrum sententia sit confirmanda an potius
procedendum in causa sit ad ordinariam normam iuris; quo in casu eam
remittit ad tribunal primi gradus.
7° De Normae
generales
CCEO 1375. Causae ad
matrimonii nullitatem declarandam non possunt iudicio contentioso summario
tractari.
CCEO 1376. In ceteris, quae ad rationem procedendi attinent, applicandi sunt,
nisi rei natura obstat, canones de iudiciis in genere et de iudicio
contentioso ordinario servatis normis specialibus de causis, quae ad bonum
publicum spectant.
CCEO 1377. In sententia partes moneantur de obligationibus moralibus vel
etiam civilibus, quibus forte tenentur, altera erga alteram et erga filios
ad debitam sustentationem et educationem praestandas.
Art. II. DE CAUSIS
SEPARATIONIS CONIUGUM
CCEO 1378. § 1. Separatio
personalis coniugum, nisi aliter pro locis particularibus legitime provisum
est, decerni potest decreto Episcopi eparchialis vel sententia iudicis. § 2.
Ubi vero decisio ecclesiastica effectus civiles non sortitur vel si
sententia civilis praevidetur non contraria iuri divino, Episcopus
eparchialis eparchiae commorationis coniugum potest perpensis specialibus
adiunctis licentiam concedere adeundi forum civile. § 3. Si causa versatur
etiam circa effectus mere civiles matrimonii, satagat iudex, ut de licentia
Episcopi eparchialis causa inde ab initio ad forum civile deferatur.
CCEO 1379. § 1. Nisi qua pars indicium contentiosum ordinarium petit,
iudicium contentiosum summarium adhibeatur. § 2. Si iudicium contentiosum
ordinarium adhibitum est et appellatio interponitur, tribunal secundi gradus
auditis partibus suo decreto vel decisionem continenter confirmet vel causam
ad ordinariun examen secundi gradus iudicii admittat.
CCEO 1380. Quod attinet ad tribunalis competentiam, servetur can. 1359, nn.
2 et 3.
CCEO 1381. Iudex, antequam causam acceptat et quoties spem boni exitus
perspicit, pastoralia media adhibeat, ut coniuges concilientur et ad
consortium vitae coniugalis restaurandum inducantur.
CCEO 1382. Causis de coniugum
separatione interesse debet promotor iustitiae ad normam can. 1097.
Art. III. DE PROCESSU
PRAESUMPTAE MORTIS CONIUGIS
CCEO 1383. § 1. Quoties
coniugis mors authentico documento ecclesiastico vel civili comprobari non
potest, alter coniux a vinculo matrimonii solutus non habeatur nisi post
declarationem de morte praesumpta ab Episcopo eparchiali factam. § 2. Hanc
declarationem Episcopus eparchialis tantummodo facere potest, si peractis
opportunis investigationibus ex testium depositionibus, ex fama aut ex
indiciis moralem certitudinem de coniugis morte obtinuit; sola coniugis
absentia, etsi diuturna, non sufficit. § 3. In casibus incertis et implexis
Episcopus eparchialis intra fines territorii Ecclesiae patriarchalis
potestatem suam exercens consulat Patriarcham; ceteri Episcopi eparchiales
vero Sedem Apostolicam consulant. § 4. In processu praesumptae mortis
coniugis requiritur interventus promotoris iustitiae, non vero defensoris
vinculi.
Art. IV. DE MODO PROCEDENDI
AD OBTINENDAM SOLUTIONEM MATRIMONII NON CONSUMMATI AUT SOLUTIONEM MATRIMONII
IN FAVOREM FIDEI
CCEO 1384. Ad obtinendam
solutionem matrimonii non consummati aut solutionem matrimonii in favorem
fidei adamussim serventur normae speciales a Sede Apostolica latae.
CAPUT II. DE CAUSIS AD SACRAE
ORDINATIONIS NULLITATEM DECLARANDAM
CCEO 1385. Validitatem sacrae
ordinationis ius habent accusandi sive ipse clericus sive Hierarcha, cui
clericus subest vel in cuius eparchia ordinatus est.
CCEO 1386. § 1. Libellus de validitate sacrae ordinationis accusanda mitti
debet ad competens Curiae Romanae Dicasterium, quod decernet, utrum causa ab
ipso an a tribunali ab eo designato sit agenda. § 2. Si Dicasterium causam
ad tribunal remisit, serventur, nisi rei natura obstat, canones de iudiciis
in genere et de iudicio contentioso ordinario, non vero canones de iudicio
contentioso summario. § 3. Misso libello clericus ordines sacros exercere
ipso iure vetatur.
CCEO 1387. Post secundam sententiam, quae nullitatem sacrae ordinationis
confirmavit, clericus omnia iura statui clericali propria amittit et ab
omnibus obligationibus eiusdem status liberatur
CAPUT III. DE PROCEDURA IN
PAROCHIS AMOVENDIS VEL TRANSFERENDIS
CCEO 1388. In amotione vel
translatione parochorum servandi sunt cann. 1389–1400, nisi iure particulari
a Sede Apostolica approbato aliud statuitur.
Art. I. DE MODO PROCEDENDI IN
AMOTIONE PAROCHORUM
CCEO 1389. Si alicuius
parochi ministerium aliqua de causa, etiam citra gravem ipsius culpam,
noxium aut saltem inefficax evasit, parochus ab Episcopo eparchiali a
paroecia amoveri potest.
CCEO 1390. Causae, ob quas parochus a sua paroecia legitime amoveri potest,
hae praesertim sunt;
1° modus agendi, qui
communioni ecclesiasticae grave detrimentum vel perturbationem affert; 2°
imperitia aut permanens mentis vel corporis infirmitas, quae parochum suis
muneribus utiliter obeundis imparem reddunt; 3° bonae existimationis amissio
penes probos et graves paroecianos vel aversio in parochum, quae
praevidentur non brevi cessaturae; 4° gravis neglectus vel violatio
obligationum parochi, quae post monitionem persistit; 5° mala rerum
temporalium administratio cum gravi Ecclesiae damno, quoties huic malo aliud
remedium afferri non potest.
CCEO 1391. § 1. Si ex instructione peracta constat adesse causam amotionis,
Episcopus eparchialis rem discutiat cum duobus parochis ex coetu parochorum,
quos consilium presbyterale Episcopo eparchiali proponente ad hoc stabiliter
elegit, selectis; si vero exinde censet ad amotionem esse deveniendum, causa
et argumentis ad validitatem indicatis parocho paterne suadeat, ut intra
tempus quindecim dierum renuntiet. § 2. Parochus, qui est sodalis instituti
religiosi vel societatis vitae communis ad instar religiosorum amoveri
potest ad nutum sive Episcopi eparchialis certiore facto Superiore maiore
sive Superioris maioris certiore facto Episcopo eparchiali non requisito
alterius consensu.
CCEO 1392. Renuntiatio a parocho fieri potest etiam sub condicione, dummodo
haec ab Episcopo eparchiali legitime acceptari possit et reapse acceptetur.
CCEO 1393. § 1. Si parochus intra praestitutos dies non respondit, Episcopus
eparchialis iteret invitationem prorogando tempus utile ad respondendum. §
2. Si Episcopo eparchiali constat parochum alteram invitationem recepisse,
non autem respondisse, etsi nullo impedimento detentum, aut si parochus
renuntiationem sine motivis recusat, Episcopus eparchialis decretum
amotionis ferat.
CCEO 1394. Si vero parochus causam adductam eiusque rationes oppugnat motiva
allegans, quae insufficientia Episcopo eparchiali videntur, hic, ut valide
agat: 1° invitet illum, ut inspectis actis suas impugnationes in relatione
scripto danda colligat, immo probationes in contrarium, si quas habet,
afferat; 2° deinde completa, si opus est, instructione una cum eisdem duobus
parochis, de quibus in can. 1391 § 1, nisi alii propter illorum
impossibilitatem sunt designandi, rem perpendat; 3° tandem statuat, utrum
parochus sit amovendus necne, et mox decretum de re ferat.
CCEO 1395. Amoto parocho Episcopus eparchialis consulat collatione alterius
officii, si ille ad hoc idoneus est, vel pensione, prout casus fert et
adiuncta permittunt.
CCEO 1396. § 1. Parochus amotus debet a parochi officio exercendo abstinere,
quam primum liberam relinquere domum paroecialem et omnia, quae ad paroeciam
pertinent, illi tradere, cui Episcopus eparchialis paroeciam commisit. § 2.
Si vero de infirmo agitur, qui ex domo paroeciali sine incommodo non potest
alio transferri, Episcopus eparchialis eidem relinquat domus paroecialis
usum, etiam exclusivum, eadem necessitate durante. § 3. Pendente recursu
adversus amotionis decretum Episcopus eparchialis non potest novum parochum
nominare, sed per administratorem paroeciae interim provideat.
Art. II. DE MODO PROCEDENDI
IN TRANSLATIONE PAROCHORUM
CCEO 1397. Si salus animarum
vel Ecclesiae necessitas aut utilitas postulat, ut parochus a sua, quam
utiliter regit, ad aliam paroeciam aut ad aliud officium transferatur,
Episcopus eparchialis eidem translationem scripto proponat ac suadeat, ut
pro Dei atque animarum amore consentiat.
CCEO 1398. Si parochus
consilio ac suasionibus Episcopi eparchialis obsequi non intendit, rationes
scripto exponat.
CCEO 1399. § 1. Episcopus eparchialis, si non obstantibus allatis rationibus
iudicat a suo proposito non esse recedendum, cum duobus parochis ex coetu,
de quo in can. 1391 § 1, selectis rationes perpendat, quae translationi
favent vel obstant; si vero exinde translationem peragendam censet, paternas
exhortationes parocho iteret. § 2. His peractis, si adhuc et parochus renuit
et Episcopus eparchialis putat translationem esse faciendam, hic decretum
translationis ferat statuens paroeciam elapso determinato die esse vacaturam.
§ 3. Hoc die inutiliter elapso Episcopus eparchialis paroeciam vacantem
declaret.
CCEO 1400. In casu translationis serventur can. 1396, iura quaesita et
aequitas.
TITULUS
XXVII. DE SANCTIONIBUS POENALIBUS IN ECCLESIA.
CAPUT I. DE DELICTIS ET
POENIS IN GENERE
CCEO 1401. Cum omnem rationem
init Deus, ut errantem ovem reducat, illi, qui ab Eo solvendi et ligandi
potestatem acceperunt, morbo eorum, qui deliquerunt, convenientem medicinam
afferant, eos arguant, obsecrent, increpent in omni patientia et doctrina,
immo poenas imponant, ut vulneribus a delicto illatis medeatur ita, ut neque
delinquentes ad desperationis praecipitia impellantur neque frena ad vitae
dissolutionem et legis contemptum relaxentur.
CCEO 1402. § 1. Poena
canonica per iudicium poenale in cann. 1468–1482 praescriptum irrogari debet
firma potestate coercitiva iudicis in casibus iure expressis et reprobata
contraria consuetudine. § 2. Si vero iudicio auctoritatis, de qua in § 3,
graves obstant causae, ne iudicium poenale fiat, et probationes de delicto
certae sunt, delictum puniri potest per decretum extra
iudicium ad normam cann. 1486 et 1487, dummodo non agatur de privatione
officii, tituli, insignium aut de suspensione ultra annum, de reductione ad
inferiorem gradum, de depositione vel de excommunicatione maiore. § 3. Hoc decretum praeter Sedem Apostolicam ferre possunt intra fines suae
competentiae Patriarcha, Archiepiscopus maior, Episcopus eparchialis atque
Superior maior instituti vitae consecratae, qui potestatem regiminis
ordinariam habet, ceteris omnibus exclusis.
CCEO 1403. § 1. Etsi de
delictis agitur, quae poenam secumferunt iure obligatoriam, Hierarcha audito
promotore iustitiae a procedura poenali, immo a poenis irrogandis prorsus
abstinere potest, dummodo ipsius Hierarchae iudicio haec omnia simul
concurrant; delinquens in iudicium nondum delatus suum delictum Hierarchae
in foro externo sincera paenitentia motus confessus est necnon de
reparatione scandali et damni congrue provisum est. § 2. Hoc vero Hierarcha
facere non potest, si de delicto agitur, quod poenam secumfert, cuius
remissio auctoritati superiori reservata est, donec licentiam ab eadem
auctoritate obtinuerit.
CCEO 1404. § 1. In poenis benignior est interpretatio facienda. § 2. Non
licet poenam de persona ad personam vel de casu ad casum producere, etsi par
adest ratio, immo gravior.
CCEO 1405. § 1. Qui habet potestatem legislativam, potest, quatenus vere
necessarium est ad aptius providendum disciplinae ecclesiasticae, etiam
leges poenales ferre necnon suis legibus etiam legem divinam aut
ecclesiasticam ab auctoritate superiore latam congrua poena munire servatis
suae competentiae limitibus ratione territorii vel personarum. § 2. Poenis
iure communi in aliquod delictum statutis aliae poenae iure particulari addi
possunt; id antem ne fiat nisi gravissima de causa; si vero iure communi
indeterminata vel facultativa poena statuitur, iure particulari in eius
locum poena determinata vel obligatoria statui potest. § 3. Curent
Patriarchae et Episcopi eparchiales, ut leges poenales iuris particularis in
eodem territorio, quatenus fieri potest, uniformes sint.
CCEO 1406. § 1. Quatenus aliquis potest praecepta
imponere, eatenus potest re mature
perpensa et maxima moderatione poenas determinatas per praeceptum comminari
eis exceptis, quae in can. 1402 § 2 enumerantur; Patriarcha vero de consensu
Synodi permanentis etiam has poenas per praeceptum comminari potest. § 2.
Monitio cum comminatione poenarum, qua Hierarcha legem non poenalem in
casibus singularibus urget, praecepto poenali aequiparatur.
CCEO 1407.
§ 1. Si iudicio Hierarchae, qui poenam irrogare potest, natura delicti id
patitur, poena irrogari non potest, nisi delinquens antea semel saltem
monitus est, ut a delicto desisteret, dato congruo ad resipiscentiam
tempore. § 2. A delicto destitisse dicendus est is, quem delicti sincere
paenituit quique praeterea congruam reparationem scandali et damni dedit vel
saltem serio promisit. § 3. Monitio poenalis vero, de qua in can.
1406 § 2, sufficiens est, ut poena irrogari possit.
CCEO 1408. Poena reum non
tenet, nisi postquam sententia vel decreto irrogata est, salvo iure Romani
Pontificis vel Concilii Oecumenici aliter statuendi.
CCEO 1409. § 1. In lege poenali applicanda, etsi lex
utitur verbis praeceptivis, iudex pro sua conscientia et prudentia potest:
1° poenae irrogationem in tempus magis opportunum differre, si ex
praepropera rei punitione maiora mala eventura praevidentur; 2° a poena irroganda abstinere vel poenam
mitiorem irrogare, si reus emendatus est necnon de reparatione scandali et
damni congrue provisum est aut si ipse reus satis ab auctoritate civili
punitus est aut punitum iri praevidetur; 3° poenas intra aequos limites
moderari, si reus plura delicta commisit et nimius videtur poenarum cumulus;
4° obligationem servandi poenam suspendere in favorem eius, qui omni
probitate vitae hucusque commendatus primum deliquit, dummodo scandalum
reparandum non urgeat; poena suspensa prorsus cessat, si intra tempus a
iudice determinatum reus iterum non deliquit, secus tamquam utriusque
delicti debitor gravius puniatur, nisi interim actio poenalis pro priore
delicto exstincta est. § 2. Si poena est indeterminata neque aliter lex
cavet, iudex poenas in can. 1402 § 3
recensitas irrogare non potest.
CCEO 1410.
In poenis clerico irrogandis ei salva esse debent, quae ad congruam
sustentationem sunt necessaria, nisi agitur de depositione, quo in casu
Hierarcha curet, ut deposito, qui propter poenam vere indiget, quo meliore
fieri potest modo, provideatur, salvis semper iuribus ortis circa praecaventiam
et securitatem socialem necnon assistentiam sanitariam in favorem eius
eiusque familiae, si coniugatus est.
CCEO 1411. Nulla poena irrogari potest, postquam actio poenalis exstincta
est.
CCEO 1412. § 1. Qui lege aut praecepto tenetur, adnexae eidem quoque poenae
obnoxius est. § 2. Si, postquam delictum commissum est, lex mutatur,
applicanda est lex reo favorabilior. § 3. Si vero lex posterior tollit legem
vel saltem poenam, haec, quomodocumque irrogata erat, statim cessat. § 4.
Poena reum ubique tenet etiam resoluto iure eius, qui poenam irrogavit, nisi
aliter iure communi expresse cavetur.
CCEO 1413. § 1. Nulli poenae est obnoxius, qui decimum quartum aetatis annum
non explevit. § 2. Qui vero intra decimum quartum et duodevicesimum aetatis
annum delictum commisit, puniri potest tantummodo poenis, quae privationem
alicuius boni non includunt, nisi Episcopus eparchialis vel iudex in casibus
specialibus aliter melius consuli posse censet eiusdem emendationi.
CCEO 1414. §
1. Poenis is
tantum subicitur, qui legem poenalem vel praeceptum poenale violavit aut
deliberate aut ex graviter culpabili omissione debitae diligentiae aut ex
graviter culpabili ignorantia legis vel praecepti. § 2. Posita externa legis
poenalis vel praecepti poenalis violatione praesumitur eam deliberate factam
esse, donec contrarium probetur; in ceteris legibus vel praeceptis id
praesumitur tantummodo, si lex vel praeceptum iterum post monitionem
poenalem violatur.
CCEO 1415. Si qua adest
secundum communem praxim et doctrinam canonicam circumstantia attenuans,
dummodo tamen delictum adhuc habeatur, iudex poenam lege vel praecepto
statutam temperare debet; immo pro sua prudentia, si censet aliter posse
melius consuli rei emendationi atque reparationi scandali et damni, potest
etiam a poena irroganda abstinere.
CCEO 1416.
§ 1. Si delictum a recidivo commissum est vel si alia adest secundum communem praxim et
doctrinam canonicam circumstantia aggravans, iudex debet reum gravius punire,
quam lex vel praeceptum statuit, non exclusis poenis in can. 1402 § 2 recensitis.
CCEO 1417. Qui communi
delinquendi consilio in delictum concurrunt neque in lege vel praecepto
expresse nominantur, eisdem poenis ac auctor principalis puniri possunt vel
ad prudentiam iudicis aliis poenis eiusdem vel minoris gravitatis.
CCEO 1418. § 1. Qui aliquid ad delictum patrandum egit vel omisit nec tamen
praeter suam voluntatem delictum consummavit, non tenetur poena in delictum
consummatum statuta, nisi lex vel praeceptum aliter cavet. § 2. Si vero
actus vel omissiones natura sua ad delicti exsecutionem conducunt, auctor
congrua poena puniatur, praesertim si scandalum aliudve grave damnum evenit,
leviore tamen quam ea, quae in delictum consummatum constituta est. § 3. Ab
omni poena liberatur, qui sua sponte ab incepta delicti exsecutione destitit,
si nullum ex conatu damnum aut scandalum ortum est.
CCEO 1419. § 1. Qui a lege poenali dispensare potest vel a praecepto poenali
eximere, potest etiam poenam vi eiusdem legis vel praecepti irrogatam
remittere. § 2. Potest praeterea lege vel praecepto poenali aliis quoque
potestas conferri poenas remittendi.
CCEO 1420. § 1. Poenam vi iuris communis irrogatam remittere potest: 1°
Hierarcha, qui iudicium poenale promovit vel decreto poenam irrogavit; 2°
Hierarcha loci ubi reus actu commoratur, consulto vero Hierarcha, de quo in
n. 1. § 2. Hae normae valent etiam circa poenas vi iuris particularis vel
praecepti poenalis irrogatis, nisi aliter iure particulari Ecclesiae sui
iuris cavetur. § 3. Poenam vero a Sede Apostolica irrogatam sola Sedes
Apostolica remittere potest, nisi Patriarchae vel aliis remissio poenae
delegatur.
CCEO 1421. Remissio poenae vi aut metu gravi aut dolo extorta ipso iure
nulla est.
CCEO 1422. § 1. Remissio poenae dari potest etiam inscio reo vel sub
condicione. § 2. Remissio poenae dari debet scripto, nisi gravis causa aliud
suadet. § 3. Caveatur, ne petitio remissionis poenae vel ipsa remissio
divulgetur, nisi quatenus id vel utile est ad rei famam tuendam vel
necessarium ad scandalum reparandum.
CCEO 1423. § 1. Salvo iure
Romani Pontificis remissionem cuiusvis poenae sibi vel aliis reservandi,
Synodus Episcoporum Ecclesiae patriarchalis vel archiepiscopalis maioris
lege propter graves circumstantias lata reservare potest remissionem
poenarum Patriarchae vel Archiepiscopo maiori pro subditis, qui intra fines
territorii Ecclesiae, cui praeest, domicilium vel quasi-domicilium habent;
nemo alius potest valide sibi vel aliis reservare remissionem poenarum iure
communi statutarum nisi de consensu Sedis Apostolicae. § 2. Omnis reservatio
stricte est interpretanda.
CCEO 1424. § 1. Remissio poenae dari non potest, nisi
reum delicti patrati sincere paenituit necnon de reparatione scandali et
damni congrue provisum est. § 2. Si vero iudicio illius, cui
remissio poenae competit, impletae sunt hae condiciones, remissio, quatenus
natura poenae spectata fieri potest, ne denegetur.
CCEO 1425. Si quis pluribus
poenis detinetur, remissio valet tantummodo pro poenis in ipsa expressis;
remissio generalis autem omnes aufert poenas eis exceptis, quas in petitione
reus mala fide reticuit.
CCEO 1426. § 1. Nisi alia poena iure determinata est, irrogari possunt
secundum antiquas Ecclesiarum orientalium traditiones poenae, quibus
imponitur aliquod grave opus religionis vel pietatis vel caritatis
peragendum veluti preces determinatae, pia peregrinatio, speciale ieiunium,
eleemosynae, recessus spirituales. § 2. Illi, qui has poenas non est
dispositus acceptare, aliae poenae irrogentur.
CCEO 1427. § 1. Salvo iure particulari correptio publica fit coram notario
vel duobus testibus aut per epistulam ita tamen, ut de receptione et tenore
epistulae ex aliquo documento constet. § 2. Cavendum est, ne ipsa
correptione publica locus detur maiori, quam par est, infamiae rei.
CCEO 1428. Si gravitas casus fert et praecipue si agitur de recidivis,
Hierarcha etiam praeter poenas per sententiam ad normam iuris irrogatas reum
submittere potest vigilantiae modo per decretum administrativum determinato.
CCEO 1429. § 1. Prohibitio commorandi
in certo loco vel territorio tantum clericos vel religiosos vel sodales societatis vitae
communis ad instar religiosorum afficere potest, praescriptio vero
commorandi in certo loco vel territorio nonnisi clericos eparchiae ascriptos
salvo iure institutorum vitae consecratae. § 2. Ut praescriptio commorandi
in certo loco vel territorio irrogetur, requiritur consensus Hierarchae
loci, nisi agitur vel de domo instituti vitae consecratae iuris pontificii
vel patriarchalis, quo in casu requiritur consensus Superioris competentis,
vel de domo clericis plurium eparchiarum paenitentibus vel emendandis
destinata.
CCEO 1430. § 1. Privationes poenales afficere possunt
tantum illas potestates,
officia, ministeria, munera, iura, privilegia, facultates, gratias, titulos,
insignia, quae
sunt sub potestate auctoritatis poenam constituentis vel Hierarchae, qui
iudicium poenale promovit vel decreto eam irrogat; idem valet pro
translatione poenali ad aliud officium. § 2. Potestatis ordinis sacri
privatio dari non potest, sed tantum prohibitio omnes vel aliquos eius actus
exercendi ad normam iuris communis; item dari non potest privatio graduum
academicorum.
CCEO 1431. § 1.
Excommunicatione minore puniti privantur susceptione Divinae Eucharistiae;
excludi insuper possunt a participatione in Divina Liturgia, immo etiam ab
ingressu in ecclesiam, si in ea cultus divinus publice celebratur. § 2. Ipsa
sententia vel decreto, quo haec poena irrogatur, definiri debet eiusdem
poenae extensio et, si casus fert, duratio.
CCEO 1432. § 1. Suspensio potest esse vel ab omnibus vel aliquibus actibus
potestatis ordinis aut regiminis, ab omnibus vel aliquibus actibus vel
iuribus cum officio, ministerio vel munere conexis; eiusdem vero extensio
ipsa sententia vel decreto, quo poena irrogatur, definiatur, nisi iure iam
determinata est. § 2. Nemo suspendi potest nisi ab actibus, qui sunt sub
potestate auctoritatis poenam constituentis vel Hierarchae, qui iudicium
poenale promovet vel decreto suspensionem irrogat. § 3. Suspensio numquam
afficit validitatem actuum nec ius habitandi, si quod reus ratione officii,
ministerii vel muneris habet; suspensio vero vetans fructus, remunerationes,
pensiones aliudve percipere secumfert obligationem restituendi, quidquid
illegitime, etsi bona fide, perceptum est.
CCEO 1433. § 1. Clericus ad inferiorem gradum reductus vetatur illos actus
potestatis ordinis et regiminis exercere, qui huic gradui consentanei non
sunt. § 2. Clericus vero a statu clericali depositus privatur omnibus
officiis, ministeriis aliisve muneribus, pensionibus ecclesiasticis et
qualibet potestate delegata; fit ad ea inhabilis; potestatem ordinis
exercere prohibetur; promoveri non potest ad superiores ordines sacros et
laicis, ad effectus canonicos quod attinet, aequiparatur firmis cann. 396 et
725.
CCEO 1434. § 1. Excommunicatio maior vetat praeter omnia illa de quibus in
can. 1431 § 1, et alia sacramenta suscipere, sacramenta et sacramentalia
ministrare, officiis, ministeriis vel muneribus quibuslibet fungi, actus
regiminis ponere, qui, si tamen ponuntur, ipso iure nulli sunt. § 2.
Excommunicatione maiore punitus a participatione in Divina Liturgia et in
aliis quibuslibet publicis celebrationibus cultus divini arcendus est. § 3.
Excommunicatione maiore punitus vetatur frui privilegiis antea sibi
concessis; non potest valide consequi dignitatem, officium, ministerium
aliudve munus in Ecclesia vel pensionem nec fructus his adnexos facit suos;
caret etiam voce activa et passiva.
CCEO 1435. § 1; Si poena vetat suscipere sacramenta vel sacramentalia,
vetitum suspenditur, dum reus in periculo mortis versatur. § 2. Si poena
vetat ministrare sacramenta vel sacramentalia vel ponere actum regiminis,
vetitum suspenditur, quoties id necessarium est ad consulendum
christifidelibus in periculo mortis constitutis.
CAPUT II. DE POENIS IN
SINGULA DELICTA
CCEO 1436.
§ 1. Qui aliquam veritatem fide divina et catholica credendam denegat vel
eam in dubium ponit aut fidem christianam ex toto repudiat et legitime
monitus non resipiscit, ut haereticus aut apostata excommunicatione maiore
puniatur, clericus praeterea aliis poenis puniri potest non exclusa
depositione. § 2. Praeter hos casus, qui sustinet doctrinam,
quae a Romano Pontifice vel Collegio Episcoporum magisterium authenticum
exercentibus ut erronea damnata est, nec legitime monitus resipiscit, congrua poena
puniatur.
CCEO 1437. Qui subiectionem
supremae Ecclesiae auctoritati aut communionem cum christifidelibus eidem
subiectis detrectat et legitime monitus oboedientiam non praestat, ut
schismaticus excommunicatione maiore puniatur.
CCEO 1438. Qui consulto omittit commemorationem Hierarchae in Divina
Liturgia et in laudibus divinis iure praescriptam, si legitime monitus non
resipiscit, congrua poena puniatur non exclusa excommunicatione maiore.
CCEO 1439. Parentes vel parentum locum tenentes, qui filios in religione
acatholica baptizandos vel educandos tradunt, congrua poena puniantur.
CCEO 1440. Qui normas iuris
de communicatione in sacris violat, congrua poena puniri potest.
CCEO 1441. Qui res sacras in usum profanum vel in malum finem adhibet,
suspendatur vel a Divina Eucharistia suscipienda prohibeatur.
CCEO 1442.
§ 1. Qui Divinam Eucharistiam abiecit aut in sacrilegum finem abduxit vel
retinuit, excommunicatione maiore puniatur et, si clericus est, etiam aliis
poenis non exclusa depositione.
CCEO 1443.
Qui Divinae Liturgiae vel aliorum sacramentorum celebrationem simulaverit, congrua poena puniatur non exclusa excommunicatione maiore.
CCEO 1444. Qui periurium
commisit coram auctoritate ecclesiastica aut qui, etsi iniuratus, iudici
legitime interroganti scienter falsum affirmavit aut verum occultavit aut
qui ad haec delicta induxit, congrua poena puniatur.
CCEO 1445. § 1. Qui vim physicam in Episcopum adhibuit vel aliam gravem
iniuriam in ipsum iniecit, congrua poena puniatur non exclusa, si clericus
est, depositione; si vero idem delictum in Metropolitam, Patriarcham vel
immo Romanum Pontificem commissum est, reus puniatur excommunicatione maiore,
cuius remissio in ultimo casu ipsi Romano Pontifici est reservata. § 2. Qui
id egit in alium clericum, religiosum, sodalem societatis vitae communis ad
instar religiosorum vel in laicum, qui actu munus ecclesiasticum exercet,
congrua poena puniatur.
CCEO 1446. Qui proprio Hierarchae legitime
praecipienti vel prohibenti non obtemperat et post monitionem in
inoboedientia persistit, ut delinquens congrua poena puniatur.
CCEO 1447. § 1. Qui
seditiones vel odia adversus quemcumque Hierarcham suscitat aut subditos ad
inoboedientiam in eum provocat, congrua poena puniatur non exclusa
excommunicatione maiore, praesertim si hoc delictum adversus Patriarcham vel
immo adversus Romanum Pontificem commissum est. § 2. Qui impedivit
libertatem ministerii vel electionis vel potestatis ecclesiasticae aut
legitimum bonorum Ecclesiae temporalium usum aut perterrefecit electorem vel
eum, qui potestatem vel ministerium exercet, congrua poena puniatur.
CCEO 1448. § 1. Qui vel publico spectaculo vel contione vel in scripto
publice evulgato vel aliter instrumentis communicationis socialis utens
blasphemiam profert aut bonos mores graviter laedit aut in religionem vel
Ecclesiam iniurias exprimit vel odium contemptumve excitat, congrua poena
puniatur § 2. Qui nomen dat consociationi, quae contra Ecclesiam machinatur,
congrua poena puniatur.
CCEO 1449. Qui sine praescripta consensu vel licentia bona ecclesiastica
alienat, congrua poena puniatur.
CCEO 1450. § 1. Qui homicidium patravit, puniatur excommunicatione maiore; clericus praeterea
aliis poenis puniatur non exclusa depositione. § 2. Eodem modo puniatur, qui
abortum procuravit effectu secuto, firmo can. 728 § 2.
CCEO 1451. Qui hominem rapuit aut iniuste detinet, graviter vulneravit vel
mutilavit, ei torturam physicam vel psychicam intulit, congrua poena
puniatur non exclusa excommunicatione maiore.
CCEO 1452. Qui gravem iniuriam cuiquam intulit vel eius bonam famam per
calumniam graviter laesit, ad congruam satisfactionem praestandam cogatur;
si vero recusavit, excommunicatione minore vel suspensione puniatur.
CCEO 1453. § 1. Clericus concubinarius vel aliter in
peccato externo contra castitatem cum scandalo permanens suspensione
puniatur, cui persistente delicto aliae poenae gradatim addi possunt usque
ad depositionem. § 2. Clericus, qui prohibitum matrimonium attentavit,
deponatur. § 3. Religiosus, qui votum publicum
perpetuum castitatis emisit et non est in ordine sacro constitutus, haec delicta committens congrua poena puniatur.
CCEO 1454. Qui falso de
quovis delicto aliquem denuntiavit, congrua poena puniatur, non exclusa
excommunicatione maiore, praesertim si denuntiatur confessarius, Hierarcha,
clericus, religiosus, sodalis societatis vitae communis ad instar
religiosorum aut laicus in munere ecclesiastico constitutus firmo can. 731.
CCEO 1455. Qui documentum ecclesiasticum falsum confecit aut in eo falsum
asseruit aut qui quolibet falso vel mutato documento scienter usus est in re
ecclesiastica aut verum documentum mutavit, destruxit vel occultavit,
congrua poena puniatur.
CCEO 1456. § 1. Confessarius, qui sacramentale
sigillum directe violavit, excommunicatione maiore puniatur firmo can. 728 §
1 n. 1; si vero alio modo hoc sigillum fregit, congrua poena puniatur. § 2.
Qui notitias ex confessione habere quoquo modo conatus est vel illas iam
habitas aliis transmisit, excommunicatione minore aut suspensione puniatur.
CCEO 1457. Sacerdos, qui
complicem in peccato contra castitatem absolvit, excommunicatione maiore
puniatur firmo can. 728 § 1 n. 2.
CCEO 1458. Sacerdos, qui in actu vel occasione vel praetextu confessionis
paenitentem ad peccatiim contra castitatem sollicitavit, congrua poena
puniatur non exclusa depositione.
CCEO 1459. § 1. Episcopi, qui alicui sine auctoritatis competentis mandato ordinationem
episcopalem ministraverunt, et is, qui ab ipsis ordinationem hoc modo
suscepit, excommunicatione maiore puniantur. § 2. Episcopus, qui alicui
ordinationem diaconalem vel presbyteralem contra praescripta canonum
ministravit, congrua poena puniatur.
CCEO 1460. Qui auctoritatem
civilem directe vel indirecte adiit, ut ea instante sacram ordinationem,
officium, ministerium vel aliud munus in Ecclesia obtineret, congrua poena
puniatur non exclusa excommunicatione maiore et, si de clerico agitur, etiam
depositione.
CCEO 1461. Qui sacram ordinationem simoniace ministravit vel suscepit,
deponatur; qui vero alia sacramenta simoniace ministravit vel suscepit,
congrua poena puniatur non exclusa excommunicatione maiore.
CCEO 1462. Qui officium,
ministerium vel aliud munus in Ecclesia simoniace obtinuit, contulit aut
quomodocumque usurpavit aut illegitime retinet vel aliis transmisit vel
exsequitur, congrua poena puniatur non exclusa excommunicatione maiore.
CCEO 1463. § 1. Qui quidvis donavit vel pollicitus est, ut aliquis officium,
ministerium vel aliud munus in Ecclesia exercens illegitime aliquid ageret
vel omitteret, congrua poena puniatur; item, qui ea dona vel pollicitationes
acceptavit. Firma manet in utroque casu damnum reparandi obligatio. §
2. Qui in officio, ministerio vel munere exercendo stipem ultra definitam
aut summas adiunctivas aut aliquid in sui utilitatem requisiverit,
congruenti poena pecuniaria vel aliis poenis, non exclusa officii privatione,
puniatur, firma damnum reparandi obligatione.
CCEO 1464. § 1. Qui praeter
casus iure iam praevisos potestate, officio, ministerio vel alio munere in
Ecclesia per actum vel omissionem abusus est, congrua poena puniatur non
exclusa eorundem privatione, nisi in hunc abusum alia poena est lege vel
praecepto statuta, firma damnum reparandi obligatione. § 2. Qui vero ex
culpabili neglegentia actum potestatis, officii, ministerii vel alterius
muneris in Ecclesia illegitime cum damno alieno posuit vel omisit, congrua
poena puniatur, firma damnum reparandi obligatione.
CCEO 1465. Qui officium,
ministerium vel aliud munus in Ecclesia exercens, cuicumque Ecclesiae sui
iuris, etiam Ecclesiae latinae, ascriptus est, quemvis christifidelem contra
can. 31 ad transitum ad aliam Ecclesiam sui iuris quomodocumque inducere
praesumpsit, congrua poena puniatur.
CCEO 1466. § 1. Clericus, religiosus vel sodalis societatis vitae communis
ad instar religiosorum negotiationem aut mercaturam contra canonum
praescripta exercens congrua poena puniatur. § 2. Clericus, religiosus vel
sodalis societatis vitae communis ad instar religiosorum qui, praeter casus
iure iam praevisos,in re oeconomica delictum committit, vel graviter violat
praescriptiones, quae in can. 385 § 3, recensentur, congrua poena puniatur,
firma damnum reparandi obligatione.
CCEO 1467. Qui obligationes
sibi ex poena impositas violat, aliis poenis additis puniatur.
TITULUS
XXVIII. DE PROCEDURA IN POENIS IRROGANDIS.
CAPUT I. DE IUDICIO POENALI
Art. I. DE PRAEVIA
INVESTIGATIONE
CCEO 1468. § 1. Quoties
Hierarcha notitiam saltem veri similem habet de delicto, caute inquirat per
se vel per aliam idoneam personam circa facta et circumstantias, nisi haec
investigatio omnino superflua videtur. § 2. Cavendum est, ne ex hac
investigatione bonum cuiusquam in discrimen vocetur. § 3. Qui
investigationem agit, easdem ac auditor in processu habet potestates et
obligationes; idemque non potest, si postea iudicium poenale promovetur, in
eo iudicem agere.
CCEO 1469. § 1. Firmis cann. 1403 et 1411, si investigatio satis instructa
esse videtur, decidat Hierarcha, num procedura in poenis irrogandis
promovenda sit, et, si affirmative decidit, utrum per iudicium poenale an
per decretum extra iudicium agendum sit. § 2. Hierarcha decisionem suam
revocet vel mutet, quoties ex novis factis et circumstantiis aliud sibi
decernendum videtur. § 3. Antequam quicquam in re decernit, Hierarcha audiat
de delicto accusatum et promotorem iustitiae atque, si ipse prudenter censet,
duos iudices aliosve iuris peritos; consideret etiam Hierarcha, num ad
vitanda inutilia iudicia expediat, ut partibus consentientibus ipse vel
investigator quaestionem de damnis ex bono et aequo dirimat.
CCEO 1470. Investigationis acta et Hierarchae decreta, quibus investigatio
initur vel clauditur, eaque omnia, quae investigationem praecedunt, si
necessaria non sunt ad proceduram in poenis irrogandis, in archivo secreto
curiae asserventur.
Art. II. DE IUDICII POENALIS
EVOLUTIONE
CCEO 1471. § 1. Salvis
canonibus huius tituli in iudicio poenali applicandi sunt, nisi rei natura
obstat, canones de iudiciis in genere et de iudicio contentioso ordinario
necnon normae speciales de causis, quae ad bonum publicum spectant, non vero
canones de iudicio contentioso summario. § 2. Accusatus ad confitendum
delictum non tenetur nec ipsi iusiurandum deferri potest.
CCEO 1472. § 1. Si Hierarcha decrevit iudicium poenale esse ineundum, acta
investigationis promotori iustitiae tradat, qui libellum accusationis iudici
ad normam cann. 1185 et 1187 exhibeat.
§ 2. Coram tribunali
superiore partes actoris gerit promotor iustitiae apud illud tribunal
constitutus.
CCEO 1473. Ad scandala praevenienda, ad testium libertatem protegendam et ad
iustitiae cursum tuendum potest Hierarcha audito promotore iustitiae et
citato ipso accusato in quolibet statu et gradu iudicii poenalis accusatum
ab exercitio ordinis sacri, officii, ministerii vel alterius muneris arcere,
ei imponere vel prohibere commorationem in aliquo loco vel territorio, vel
etiam publicam Divinae Eucharistiae susceptionem prohibere; quae omnia causa
cessante sunt revocanda et ipso iure finem habent cessante iudicio poenali.
CCEO 1474. Iudex accusatum citans debet eum invitare ad eligendum advocatum
intra tempus determinatum; quo inutiliter elapso idem iudex ex officio
advocatum accusato constituat tamdiu in munere mansurum, dum accusatus sibi
advocatum non constituerit.
CCEO 1475. § 1. In quolibet
gradu iudicii renuntiatio litis instantiae fieri potest a promotore
iustitiae mandante vel consentiente Hierarcha, ex cuius deliberatione
iudicium promotum est. § 2. Renuntiatio, ut valeat, debet ab accusato
acceptari, nisi hic a iudicio absens declaratus est.
CCEO 1476. Praeter defensiones et animadversiones scripto datas, si quae
fuerunt, discussio causae ore fieri debet.
CCEO 1477. § 1. Discussioni assistunt promotor iustitiae, accusatus eiusque
advocatus, pars laesa, de qua in can. 1483 § 1 eiusque advocatus. § 2.
Tribunalis est peritos, qui operam in causa praestiterunt, ad discussionem
vocare, ut peritias suas explicare possint.
CCEO 1478. In causae discussione accusatus semper ius habet, ut vel ipse vel
suus advocatus postremus loquatur.
CCEO 1479. § 1. Discussione
peracta tribunal sententiam ferat. § 2. Si ex discussione emersit necessitas
novarum probationum colligendarum, tribunal dilata definitione causae novas
probationes colligat.
CCEO 1480. Pars dispositiva sententiae statim publicanda est, nisi tribunal
gravi de causa decernit decisionem secreto servandam esse usque ad formalem
sententiae intimationem, quae numquam ultra mensem a die, quo causa poenalis
definita est, computandum differri potest.
CCEO 1481. § 1. Appellationem interponere potest reus, etsi iudex eum
absolutum dimisit ideo tantum, quia poena erat facultativa vel quia iudex
potestate usus est, de qua in cann. 1409 § 1 et 1415. § 2. Promotor
iustitiae appellare potest, si censet reparationi scandali vel restitutioni
iustitiae satis provisum non esse.
CCEO 1482. In quolibet statu et gradu iudicii poenalis, si evidenter constat
delictum non esse ab accusato patratum, iudex debet id sententia declarare
et accusatum absolvere, etsi simul constat actionem poenalem esse exstinctam.
Art. III. DE ACTIONE AD DAMNA
REPARANDA
CCEO 1483. § 1. Pars laesa
potest actionem contentiosam ad damna reparanda ex delicto sibi illata in
ipso iudicio poenali exercere ad normam can. 1276. § 2. Interventus partis
laesae non amplius admittitur, si factus non est in primo gradu iudicii
poenalis. § 3. Appellatio in causa de damnis fit ad normam cann. 1309–1321,
etsi appellatio in iudicio poenali fieri non potest; si vero utraque
appellatio, etsi a diversis partibus, interponitur, unicum fiat iudicium
appellationis salvo can. 1484.
CCEO 1484. § 1. Ad nimias
iudicii poenalis moras vitandas potest iudex iudicium de damnis differre,
donec sententiam definitivam in iudicio poenali tulerit. § 2. Iudex, qui ita
egit, debet, postquam sententiam tulit in iudicio poenali, de damnis
cognoscere, etsi iudicium poenale propter interpositam impugnationem adhuc
pendet vel accusatus absolutus est propter causam, quae non aufert
obligationem damna reparandi.
CCEO 1485. Sententia lata in iudicio poenali, etsi in rem iudicatam transiit,
nullo modo ius facit erga partem laesam, nisi haec intervenit ad normam can.
1483.
CAPUT II. DE IRROGATIONE
POENARUM PER DECRETUM EXTRA IUDICIUM
CCEO 1486. § 1. Ad
validitatem decreti, quo poena irrogatur, requiritur, ut: 1° accusatus de
accusatione atque probationibus certior fiat data sibi opportunitate ius ad
sui defensionem plene exercendi, nisi ad normam iuris citatus comparere
neglexit; 2° discussio oralis inter Hierarcham vel eius delegatum et
accusatum habeatur praesentibus promotore iustitiae et notario; 3° in ipso
decreto exponatur, quibus rationibus in facto et in iure punitio innitatur.
§ 2. Poenae autem, de quibus in can. 1426 § 1, sine hac procedura imponi
possunt, dummodo de earum acceptatione ex parte rei scripto constet.
CCEO 1487. § 1. Recursus adversus decretum, quo poena irrogatur, intra decem
dies utiles, postquam intimatum est, ad auctoritatem superiorem competentem
interponi potest. § 2. Hic recursus vim decreti suspendit. § 3. Contra
decisionem auctoritatis superioris non datur ulterior recursus.
TITULUS
XXIX. DE LEGE, DE CONSUETUDINE ET DE ACTIBUS ADMINISTRATIVIS.
CAPUT I. DE LEGIBUS
ECCLESIASTICIS.
CCEO 1488. Leges instituuntur
promulgatione.
CCEO 1489. § 1. Leges a Sede Apostolica latae promulgantur per editionem in
Actorum Sedis Apostolicae commentario officiali, nisi in casibus specialibus
alius promulgandi modus est praescriptus; obligare incipiunt elapsis tribus
mensibus a die, qui Actorum numero appositus est, computandis, nisi ex
natura rei statim obligant aut brevior vel longior vacatio expresse est
statuta. § 2. Leges ab aliis legislatoribus latae promulgantur modo ab his
legislatoribus determinato et obligare incipiunt a die ab eisdem statuto.
CCEO 1490. Legibus mere ecclesiasticis tenentur baptizati in Ecclesia
catholica vel in eandem recepti, quique sufficientem usum rationis habent
et, nisi aliter iure expresse cavetur, septimum aetatis annum expleverunt.
CCEO 1491. § 1. Legibus a suprema Ecclesiae auctoritate latis tetentur omnes,
pro quibus datae sunt ubique terrarum, nisi pro determinato territorio
conditae sunt; ceterae leges vim habent tantummodo in territorio, in quo
auctoritas, quae leges promulgavit, potestatem regiminis exercet, nisi
aliter iure cavetur vel ex natura rei constat. § 2. Legibus latis pro
determinato territorio ii subiciuntur, pro quibus datae sunt quique ibidem
domicilium vel quasi-domicilium habent et simul actu commorantur firma § 3
n. 1. § 3. Peregrini: 1° non obligantur legibus iuris particularis sui
territorii, dum ab eo absunt, nisi aut earum transgressio in proprio
territorio nocet aut leges sunt personales; 2° neque obligantur legibus
iuris particularis territorii, in quo versantur, eis exceptis, quae ordini
publico consulunt aut actuum sollemnia determinant aut res immobiles in
territorio sitas respiciunt; 3° sed obligantur legibus iuris communis et
legibus iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris, etsi, ad leges
eiusdem iuris particularis quod attinet, in suo territorio non vigent, non
vero, si in loco, ubi versantur, non obligant. § 4. Vagi obligantur omnibus
legibus, quae vigent in loco, ubi versantur.
CCEO 1492. Leges a suprema Ecclesiae auctoritate latae, in quibus subiectum
passivum expresse non indicatur, christifideles Ecclesiarum orientalium
respiciunt tantummodo, quatenus de rebus fidei vel morum aut de declaratione
legis divinae agitur vel explicite de eisdem christifidelibus in his legibus
disponitur aut de favorabilibus agitur, quae nihil ritibus orientalibus
contrarium continent.
CCEO 1493. § 1. Nomine iuris communis in hoc Codice veniunt praeter leges et
legitimas consuetudines universae Ecclesiae etiam leges et legitimae
consuetudines omnibus Ecclesiis orientalibus communes. § 2. Nomine vero
iuris particularis veniunt omnes leges, legitimae consuetudines, statuta
aliaeque iuris normae, quae nec universae Ecclesiae nec omnibus Ecclesiis
orientalibus communes sunt.
CCEO 1494. Leges respiciunt futura, non praeterita, nisi expresse in eis de
praeteritis cavetur.
CCEO 1495. Irritantes aut inhabilitantes eae tantum leges habendae sunt,
quibus actum esse nullum aut inhabilem esse personam expresse statuitur.
CCEO 1496. Leges, etiam irritantes aut inhabilitantes, in dubio iuris non
urgent; in dubio facti autem ab eis dispensare possunt Hierarchae, dummodo
dispensatio, si est reservata, concedi soleat ab auctoritate, cui reservatur.
CCEO 1497. § 1. Ignorantia vel error circa leges irritantes aut
inhabilitantes earundem effectum non impediunt, nisi aliud iure expresse
statuitur. § 2. Ignorantia vel error circa legem aut poenam aut circa factum
proprium aut circa factum alienum notorium non praesumitur; circa factum
alienum non notorium praesumitur, donec contrarium probetur.
CCEO 1498. § 1. Leges authentice interpretatur legislator et is, cui
potestas authentice interpretandi ab eodem collata est. § 2. Interpretatio
authentica per modum legis data eandem vim habet ac ipsa lex et promulgari
debet; si verba in se certa declarat tantum, valet retrorsum; si legem
coartat vel extendit aut dubiam explicat, non retrotrahitur. § 3.
Interpretatio autem per modum sententiae iudicialis aut actus administrativi
in re speciali data vim legis non habet et obligat tantum personas atque
afficit res, pro quibus data est.
CCEO 1499. Leges intellegendae sunt secundum propriam verborum
significationem in textu et contextu consideratam, quae si dubia et obscura
mansit, secundum locos parallelos, si qui sunt, legis finem ac
circumstantias et mentem legislatoris.
CCEO 1500. Leges, quae poenam statuunt aut liberum iurium exercitium
coartant aut exceptionem a lege continent, strictae interpretationi subsunt.
CCEO 1501. Si certa de re deest expressum praescriptum legis, causa, nisi
est poenalis, dirimenda est secundum canones Synodorum et sanctorum Patrum,
legitimam consuetudinem, generalia principia iuris canonici cum aequitate
servata, iurisprudentiam ecclesiasticam, communem et constantem doctrinam
canonicam.
CCEO 1502. § 1. Lex posterior abrogat priorem aut eidem derogat, si id
expresse edicit aut si illi est directe contraria aut totam de integro
ordinat legis prioris materiam. § 2. Lex iuris communis vero, nisi aliter in
ipsa lege expresse cavetur, non derogat legi iuris particularis nec lex
iuris particularis pro aliqua Ecclesia sui iuris lata derogat iuri magis
particulari in eadem Ecclesia vigenti.
CCEO 1503. In dubio revocatio legis praeexsistentis non praesumitur, sed
leges posteriores ad priores trahendae sunt et his, quatenus fieri potest,
conciliandae.
CCEO 1504. Ius civile, ad quod ius Ecclesiae remittit, in iure canonico
eisdem cum effectibus servetur, quatenus iuri divino non est contrarium et
nisi aliter iure canonico cavetur.
CCEO 1505. Enuntiatio sermonis genere masculino etiam genus femininum
respicit, nisi aliter iure cavetur vel ex natura rei constat.
CAPUT II. DE CONSUETUDINE
CCEO 1506. § 1. Consuetudo
comunitatis christianae, quatenus actuositati Spiritus Sancti in corpore
ecclesiali respondet, vim iuris obtinere potest. § 2. Iuri divino nulla
consuetudo potest ullo modo derogare.
CCEO 1507. § 1. Ea tantum consuetudo vim iuris habere potest, quae est
rationabilis et a communitate legis saltem recipiendae capaci praxi continua
et pacifica inducta necnon per tempus iure statutum praescripta. § 2.
Consuetudo, quae a iure expresse reprobatur, non est rationabilis. § 3.
Consuetudo vigenti iuri canonico contraria aut, quae est praeter legem
canonicam, vim iuris obtinet tantum, si legitime per annos triginta
continuos et completos servata est; contra legem canonicam vero, quae
clausulam continet futuras consuetudines prohibentem, sola praevalere potest
consuetudo centenaria vel immemorabilis. § 4. Legislator competens potest
consuetudinem consensu suo saltem tacito etiam ante hoc tempus ut legitimam
approbare.
CCEO 1508. Consuetudo est
optima legum interpres.
CCEO 1509. Consuetudo sive contra sive praeter legem per contrariam
consuetudinem aut legem revocatur; sed nisi expressam de eis mentionem facit,
lex non revocat consuetudines centenarias vel immemorabiles; ad ceteras
consuetudines quod attinet, valet can. 1502 § 2.
CAPUT III. DE ACTIBUS
ADMINISTRATIVIS
CCEO 1510. § 1. Actiis
administrativi poni possunt ab eis, qui potestatem regiminis exsecutivam
habent, intra limites eorum competentiae necnon ab illis, quibus haec
potestas explicite vel implicite competit sive ipso iure sive vi legitimae
delegationis. § 2. Actus administrativi sunt praesertim: 1° decreta, quibus
pro casu speciali datur decisio aut fit provisio canonica; 2° praecepta
singularia, quibus personae aut personis determinatis aliquid faciendum aut
omittendum directe et legitime imponitur praesertim ad legis observantiam
urgendam; 3° rescripta, quibus conceditur privilegium, dispensatio, licentia
aliave gratia.
CCEO 1511. Effectum habet actus administrativus a momento, quo intimatur,
vel in rescriptis a momento, quo datae sunt litterae; si vero actus
administrativi applicatio committitur exsecutori, effectum habet a momento
exsecutionis.
CCEO 1512. § 1. Actus
administrativus intellegendus est secundum propriam verborum significationem
et communem loquendi usum nec debet ad alios casus praeter expressos extendi.
§ 2. In dubio actus administrativus, qui ad lites refertur, ad poenas
comminandas vel irrogandas attinet, iura personae coartat, iura aliis
quaesita laedit aut adversatur legi in commodum privatorum, strictam recipit
interpretationem; secus vero latam. § 3. In privilegiis ea semper adhibenda
est interpretatio, ut ille, cui privilegium concessum est, aliquam revera
gratiam consequatur. § 4. Non solum dispensatio, sed ipsa potestas
dispensandi ad certum casum concessa strictae interpretationi subest.
CCEO 1513. § 1. Per legem contrariam nullus actus administrativus revocatur,
nisi aliter in ipsa lege cavetur aut lex lata est ab auctoritate superiore
ei, qui actum administrativum emisit. § 2. Actus administrativus non cessat
resoluto iure eius, qui eum posuit, nisi aliter expresse cavetur. § 3.
Revocatio actus administrativi per alium actum administrativum auctoritatis
competentis effectum tantummodo obtinet a momento, quo intimatur personae,
pro qua datus est. § 4. Dispensatio, quae tractum habet successivum, cessat
quoque certa ac totali cessatione causae motivae. § 5. Decretum praeceptumve
singulare vim habere desinit etiam cessante lege, ad cuius exsecutionem
datum est; praeceptum singulare cessat etiam resoluto iure praecipientis,
nisi legitimo documento impositum est.
CCEO 1514. Actus administrativus, qui forum externum respicit, firmis cann.
1520 § 2 et 1527 scripto est consignandus; item, si fit in forma commissoria,
illius actus exsecutionis.
CCEO 1515. Actus administrativus, etiam si agitur de rescripto motu proprio
dato, effectu caret, quatenus iura aliis quaesita laedit aut legi vel
legitimae consuetudini contrarius est, nisi auctoritas competens expresse
clausulam derogatoriam addidit.
CCEO 1516. Condiciones in
actibus administrativis tunc tantum ad validitatem censentur adiectae,
quoties per particulas si, nisi, dummodo, vel in lingua vernacula per aliam
eiusdem significationis exprimuntur.
Art. I. DE PROCEDURA IN
DECRETIS EXTRA IUDICIUM FERENDIS
CCEO 1517. § 1. Antequam
decretum extra iudicium fert, auctoritas necessarias notitias et probationes
exquirat; iure audiendos vel consulendos audiat vel consulat; eos, quos
directe decretum attingit ac praesertim eos, quorum iura laedi possunt,
audiat. § 2. Petitori et etiam legitime contradicenti auctoritas notitias et
probationes patefaciat, quae sine periculo publici vel privati damni
cognosci possunt, et rationes forte contrarias ostendat data eis
opportunitate respondendi, etiam per patronum, intra terminum ab ipsa
auctoritate determinatum.
CCEO 1518. Auctoritas decretum intra sexaginta dies a recepta petitione ad
decretum obtinendum computandos ferat, nisi ius particulare propriae
Ecclesiae sui iuris alios terminos statuit; si vero hoc factum non est et
petitor decretum iterum scripto petit, tricesimo die ab hac petitione
recepta computando, si etiam tunc nihil factum est, petitio pro reiecta
habetur ac si eo die reiectio per decretum facta sit ita, ut recursus
adversus eam interponi possit.
CCEO 1519. § 1. Qui decretum
fert, id prae oculis habeat et intendat, quod saluti animarum et bono
publico maxime conducere videtur, servatis quidem legibus et legitimis
consuetudinibus, iustitia et aequitate. § 2. In decreto exprimantur saltem
summarie motiva; si vero periculum publici vel privati damni obstat ne
motiva patefiant, haec in libro secreto exprimantur atque ei, qui de recursu
forte adversus decretum interposito videt, ostendantur, si ipse petit.
CCEO 1520. § 1. Decretum vim iuris habet, postquam ei, ad quem destinatur,
intimatum est modo, qui secundum locorum leges et condiciones tutissimus
est. § 2. Si periculum publici vel privati damni obstat, ne textus decreti
scripto tradi possit, potest auctoritas ecclesiastica iubere decretum ei, ad
quem destinatur, coram duobus testibus vel coram notario legi, processu
verbali redacto ab omnibus praesentibus subscribendo; his peractis decretum
pro intimato habetur. § 3. Si vero is, ad quem decretum destinatur,
intimationem recusavit vel ad normam iuris vocatus ad decretum accipiendum
vel audiendum sine iusta causa a decreti auctore perpendenda non comparuit
vel processui verbali subscribere recusavit, decretum pro intimato habetur.
Art. II. DE EXSECUTIONE
ACTUUM ADMINISTRATIVORUM
CCEO 1521. Exsecutor actus
administrativi invalide suo munere fungitur, antequam mandatum scripto datum
recepit eiusque authenticitatem et integritatem recognovit, nisi auctoritas,
quae eundem actum posuit, praeviam notitiam circa mandatum cum eo
communicavit.
CCEO 1522. § 1. Exsecutor actus administrativi, cui committitur mera eiusdem
actus exsecutio, hanc exsecutionem denegare non potest, nisi manifesto
constat eundem actum esse nullum aut alia gravi de causa sustineri non posse
aut condiciones actui administrativo appositas non esse impletas; si vero
exsecutio actus administrativi ratione adiunctorum personae aut loci videtur
inopportuna, exsecutor exsecutionem intermittat et statim certiorem faciat
auctoritatem, quae actum posuit. § 2. Si in rescripto concessio gratiae
exsecutori committitur, eius est de suo prudenti iudicio et conscientia
gratiam concedere vel denegare.
CCEO 1523. Exsecutor actus
administrativi procedere debet ad mandati normam; si condiciones ad
validitatem actus mandato appositas non implevit vel substantialem
procedendi formam non servavit, exsecutio nulla est.
CCEO 1524. Exsecutor actus administrativi potest alium de suo prudenti
iudicio sibi substituere, nisi substitutio prohibita est aut electa est
industria personae aut substituti persona determinata est; his in casibus
vero exsecutori licet alii committere actus praeparatorios.
CCEO 1525. Actus administrativus exsecutioni mandari potest etiam ab
exsecutoris successore in officio, nisi electa est industria personae.
CCEO 1526. Exsecutori licet actum administrativum iterum exsecutioni mandare,
si quoquo modo in eiusdem actus exsecutione erravit.
Art. III. DE RESCRIPTIS
CCEO 1527. § 1. Quae in
canonibus de rescriptis statuuntur, de concessionibus gratiarum vivae vocis
oraculo quoque valent, nisi aliud manifesto constat. § 2. Gratiam oretenus
concessam aliquis probare tenetur, quoties id legitime ab eo petitur.
CCEO 1528. Rescriptum impetrari potest pro alio, etiam praeter eius assensum,
et valet ante eiusdem acceptationem, nisi aliud ex appositis clausulis
apparet.
CCEO 1529. § 1. Reticentia veri in precibus non obstat, quin rescriptum vim
habeat, dummodo expressa sint, quae ad validitatem sunt exprimenda secundum
stilum curiae Hierarchae, qui rescriptum concedit. § 2. Nec obstat expositio
falsi, dummodo una saltem causa motiva proposita vera sit.
CCEO 1530. § 1. Gratia ab auctoritate superiore denegata non potest ab
auctoritate inferiore valide concedi, nisi auctoritas superior expresse
consensit. § 2. Gratia ab aliqua auctoritate denegata non potest valide ab
alia auctoritate aeque competenti aut auctoritate superiore concedi nulla
facta in petitione denegationis mentione.
1° De privilegiis
CCEO 1531. § 1. Privilegium,
scilicet gratia in favorem certarum personarum physicarum vel iuridicarum
per specialem actum facta, concedi potest a legislatore et ab eo, cui
legislator hanc potestatem concessit. § 2. Possessio centenaria vel
immemorabilis praesumptionem inducit concessi privilegii.
CCEO 1532. § 1. Privilegium praesumitur perpetuum. § 2. Privilegium cessat:
1° si est personale, per exstinctionem personae, cui concessum est; 2° si
est reale vel locale, per absolutum rei vel loci interitum; 3° elapso
tempore vel expleto numero casuum, pro quibus concessum est; 4° si temporis
progressu rerum adiuncta iudicio auctoritatis competentis mutantur ita, ut
noxium evaserit aut eius usus illicitus fiat. § 3. Privilegium locale, si
locus intra quinquaginta annos restituitur, reviviscit.
CCEO 1533. § 1. Nullum privilegium per renuntiationem cessat, nisi haec ab
auctoritate competenti acceptata est. § 2. Privilegio in sui dumtaxat
favorem concesso quaevis persona physica renuntiare potest. § 3. Privilegio
concesso alicui personae iuridicae aut ratione dignitatis loci vel rei
persona physica valide renuntiare non potest; nec ipsi personae iuridicae
integrum est privilegio sibi concesso renuntiare, si renuntiatio cedit in
Ecclesiae aliorumve praeiudicium.
CCEO 1534. Per non usum vel per usum contrarium privilegium aliis non
onerosum non cessat; si vero privilegium in aliorum gravamen cedit,
amittitur si accedit legitima praescriptio aut tacita renuntiatio.
CCEO 1535. Qui abutitur potestate sibi ex privilegio data, ab Hierarcha
moneatur; graviter abutentem ac frustra monitum Hierarcha privet privilegio,
quod ipse concessit; si vero privilegium concessum est ab auctoritate
superiore, eandem Hierarcha certiorem facere tenetur.
2° De dispensationibus
CCEO 1536. § 1. Dispensatio,
scilicet legis mere ecclesiasticae in casu speciali relaxatio, concedi
potest tantum iusta ac rationabili de causa habita ratione adiunctorum casus
et gravitatis legis, a qua dispensatur; secus dispensatio illicita et, nisi
ab ipso legislatore aut ab auctoritate superiore data est, etiam invalida
est. § 2. Bonum spirituale christifidelium est iusta et rationabilis causa.
§ 3. In dubio de sufficientia causae dispensatio licite et valide conceditur.
CCEO 1537. Dispensationi obnoxiae non sunt leges, quatenus determinant ea,
quae institutorum aut actuum iuridicorum essentialiter sunt constitutiva,
nec leges processuales et poenales.
CCEO 1538. § 1. Episcopus eparchialis dispensare potest tam a legibus iuris
communis quam a legibus iuris particularis propriae Ecclesiae sui iuris in
casu speciali christifideles, in quos ad normam iuris potestatem suam
exercet, quoties id ad eorum bonum spirituale conferre iudicat, nisi ab
auctoritate, quae leges tulit, reservatio facta est. § 2. Si difficile est
adire auctoritatem, cui dispensatio reservata est, et simul in mora est
periculum gravis damni, omnis Hierarcha in casu speciali dispensare potest
christifideles, in quos ad normam iuris potestatem suam exercet, dummodo
agatur de dispensatione, quam eadem auctoritas in eisdem adiunctis concedit,
firmo can. 396.
CCEO 1539. Qui habet potestatem dispensandi, eam exercere potest, etiam
extra territorium exsistens, in subditos, etsi a territorio absentes, atque,
nisi contrarium expresse statuitur, in peregrinos quoque in territorio actu
degentes necnon erga seipsum.
TITULUS
XXX. DE PRAESCRIPTIONE ET DE TEMPORIS SUPPUTATIONE.
CAPUT I. DE PRAESCRIPTIONE
CCEO 1540. Praescriptionem
tamquam iuris subiectivi acquirendi vel amittendi necnon ab obligationibus
se liberandi modum, prout est in iure civili, Ecclesia recipit, nisi aliud
iure communi statuitur.
CCEO 1541. Nulla valet praescriptio, nisi bona fide nititur non solum initio,
sed toto decursu temporis ad praescriptionem requisiti salvo can. 1152.
CCEO 1542. Praescriptioni obnoxia non sunt: 1° iura et obligationes, quae
sunt legis divinae; 2° iura, quae obtineri possunt ex solo privilegio
apostolico; 3° iura et obligationes, quae vitam spiritualem christifidelium
directe respiciunt; 4° fines certi et indubii circumscriptionum
ecclesiasticarum; 5° obligationes et onera celebrationem Divinae Litnrgiae
respicientia; 6° provisio canonica officii, quod ad normam iuris exercitium
ordinis sacri requirit; 7° ius visitationis et obligatio oboedientiae ita,
ut personae in Ecclesia a nulla auctoritate ecclesiastica visitari possint
et nulli auctoritati iam subsint.
CAPUT II. DE TEMPORIS
SUPPUTATIONE
CCEO 1543. Nisi aliter iure
expresse cavetur, tempus supputetur ad normam canonum, qui sequuntur.
CCEO 1544. § 1. Tempus continuum intellegitur, quod nullam patitur
interruptionem. § 2. Tempus utile intellegitur, quod ita ius suum exercenti
aut persequenti competit, ut ignoranti aut illi, qui agere non potest, non
currat.
CCEO 1545. § 1. In iure dies intellegitur spatium constans ex 24 horis
continuo supputandis et incipit a media nocte; hebdomada spatium 7 dierum;
mensis spatium 30 dierum, annus spatium 365 dierum, nisi mensis et annus
dicuntur sumendi, prout sunt in calendario. § 2. Si tempus est continuum,
mensis et annus semper sumendi sunt, prout sunt in calendario.
CCEO 1546. § 1. Dies, a quo calculus incipit, non computatur in termino,
nisi huius initium coincidit cum initio diei aut aliter expresse iure
cavetur. § 2. Dies, ad quem calculus dirigitur, computatur in termino, qui,
si tempus constat ex uno vel pluribus mensibus aut annis, ex una vel
pluribus hebdomadibus, finitur elapso ultimo die eiusdem numeri aut, si
mensis die eiusdem numeri caret, elapso ultimo die mensis.
|
